Belmi qalmağız 09

Radioaktiv pıçraqlığı

Radioaktiv pıçraqlanu, radioaktiv matdälärneñ röxsätsez moxitkä taraluı waqığasıdır.Radioaktiv matdälärneñ taratqan elektronnar hawağa, suğa, tufraqqa häm can iyälereneñ ğäwdäsenä qatışıp, yañartıla almağan zararlarğa yul aça.

Tabiği tigezlektäge matdälärneñ atomnıñ tözeleşen boza torğan radioaktiv matdälär, keşelärneñ küzänäklärenä yoğıntı yasap çarasız awırularğa säbäp bula.
Texnologiyanıñ üseşe belän bergä energiyağa ixtıyacnıñ artuı häm bulğan çığanaqlarnıñ bu ixtıyaclarnı qänäğät itä almaw atom töşe energiyänıñ ähämiyätene arttırğan.
Fäqat aotm töşe energiyasınıñ üzäk stantsiyaları, radioaktiv pıçraqlığınıñ töp säbäplärennän berse.
Üzäk stantsiyalar belän bergä atom töş qoral fabrikaları häm radioaktiv matdä tügentelär dä pıçraqlıqqa üz öleşen kertälär. Qayber transportta qullanılğan atom töş yağulıqlar häm meditsina bäyle radioaktiv izotoplar da pıçratuda rol uynar.
Dönyada yaqınça 50 yıldır xärbi maqsatlar häm energiya citeşterü öçen atom töş täcribäsen yasıylar.
Amerikan Nevada çulendä, Rusiyä Qazaqastannıñ çullärendä häm Tın Okeanda yasalğan bu täcribälär arqasında citdi külämdä radioaktiv piçraqlığı barlıqqa kilgän.
Radioaktiv matdälär täcribä yasalğan cirdä genä tügel hawa häm sudan küçep yıraqtağı töbäklärdä dä yoğıntılı bulıp tora.
Amerika Quşma Ştatlarınnan Yaponiyağa qarşı qullanılğan atom töşe qorallarnıñ yoğıntıları, radioaktiv matdälärneñ barlıqqa kiterä torğan zararlarnı tikşerälär.
1986 yılında Ukrainada bulğan atom töşe faciğası da radioaktiv pıçraqlılığın tormışta bula ala torğan zararlı ürnäklärneñ berse.
Çernobil atom töşe üzäk stantsiyada bulğan häm böten dönya anıñ tä’sirendä qalğan şartlawnıñ qayber yoğıntıları äle dä däwam itä.
Şartlawdan soñ taralğan radioaktiv matdälär bik küp keşeneñ häm xaywannarnıñ ülemenä yäki awıru buluına säbäp bulğan.