خاورمیانه از دیدگاه ترکیه

بحران سوریه در حال تعمیق بوده و در موازات این تحول نیز موقعیت ترکمنان به عنوان یکی از عناصر مهم قومی این کشور، همچنان به حراست از جایگاه خود در کانون توجه افکارعمومی ادامه می دهد.
در برنامه این هفته وضعیت ترکمنان سوریه و تصمیم مربوط به تشکیل " شورای نظامی ترکمنان " در بنیه مجلس ترکمن سوریه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ارزیابی جمیل دوغاچ ایپک عضو هیئت علمی بخش روابط بین المللی دانشگاه آتاترک موضوع مذکور را چنین ارزیابی کرده است:
موجودیت ترکمنان در سوریه، بهمراه آغاز بحران سوریه بصورت یکی از موضوعات مهم افکار عمومی ترکیه و جهان در آمد. در حال حاضر در سوریه حدود سه و نیم میلیون ترکمن زندگی می کند. یک و نیم میلیون نفر از این جمعیت به زبان ترکی تکلم کرده و به هویت ترکمن واقف می باشند. دو میلیون نفر مابقی نیز بطور کامل با زبان ترکی آشنایی نداشته و جامعه ای ست که هویت ترکمن بر آن حاکم نمی باشد.
ترکمنان سوریه در مناطق دمشق، حلب – جولاب، لاذقیه – بایر بوجاک، حمص، حما، جولان، رقعا، ادلب، درعا و تارتوس زندگی می کنند. ترکمنانی که بزبان ترکی تکلم کرده و از هویت کامل ترکمن برخوردار می باشند، در مناطق لاذقیه – بایر بوجاک و حلب – جولاب بسر می برند. نمایندگان ترکمنان سوریه ادعا می کنند که 60 درصد ترکمنان این کشور از سال 2011 بدینطرف به ترکیه و کشورهای همسایه کوچ کرده اند.
تابلوی کنترل مناطق محل زندگی ترکمنان از سوی گروههای مختلف در سوریه بدین شکل می باشد:
. دمشق - نیروهای رژیم
. حلب – نیروهای مخالف
. حما – نیروهای رژیم
. حمص – نیروهای مخالف
. لاذقیه – نیروهای مخالف
. تارتوس – نیروهای رژیم
. رقعا – داعش
. ادلب – نیروهای مخالف
. درعا – نیروهای مخالف
و جولان نیز که تحت اشغال اسرائیل قرار دارد.
ترکمنان سوریه قبل از آغاز بحران در این کشور در هیچکدام از نهادهای سیاسی این کشور جای نداشتند. فقط بعد از بحران از سال 2012 به بعد فعالیتهای سیاسی در سطح نمایندگی و سازمانی خود در ترکیه را آغاز کردند. نخست تشکیلات موسوم به توده ترکمن سوریه که نفوذ و تاثیر ترکمنان بایر بوجاک در آن تعیین کننده می باشد، تشکیل یافت. این تشکیلات در عین حال نیروی مسلح موسوم به " اتحادیه کوه ترکمن " با رهبری سرهنگ محمد آواد را در بنیه خود جای داد.
گروهی از ترکمنانی که از توده ترکمن سوریه جدا شده و نماینده ترکمنان مقیم ترکیه، نقاط مختلف سوریه و در راس حلب محسوب می شوند، دومین تشکیلات موسوم به " جنبش ترکمنان دموکراتیک " را تشکیل دادند. این جنبش نیز با نیروهای مسلح تاسیس یافته از سوی علی بشیر که در حلب فعالیت می کند، روابط مستقیمی برقرار کرد.
با هدف تنظیم روابط تشکیلات مذکور با ائتلاف ملی سوریه و تامین دستیابی به یک مکانیزم نمایندگی ورای گروهها، با حمایت احمد داووداوغلو وزیر امور خارجه و رجب طیب اردوغان نخست وزیر وقت، در ماه دسامبر سال 2012 پلاتفرم ترکمنان سوریه تشکیل یافت. این تشکل در سال 2013 نیز نام " مجلس ترکمنان سوریه " را بخود گرفت. در حال حاضر نیز تشکلات مورد بحث به فعالیتهای خود ادامه می دهند. فقط مجلس ترکمنان سوریه بعنوان معتبرترین تشکیلات ترکمنان این کشور شناخته می شود.
ترکمنان سوریه صاحب نیروهای مسلحی هستند که علی الخصوص با ارتش آزاد سوریه ارتباط نزدیکی دارند. این نیروها به استثنای نیروهای اتحادیه کوه ترکمن در منقطه بایر بوجاک و گردانهای ترکمن در حلب، از مراکز مسکونی کوچک ترکمنان حراست می کنند. برای همین مبارزه این نیروها به تنهایی با داعش و نیروهای رژیم محدود می باشد.
ترکمنان سوریه ظرف جنگ داخلی 5 ساله نتوانستند در زمینه حرکت مشترک و تشکیل نهادهای قوی به موفقیت دست بیابند. فقط ترکمنان در تلاش تشکیل یک نیروی واحد در مقابل خطرات ناشی از داعش، پ ک ک و حزب اتحاد دموکراتیک سوریه می باشند. تهدیدات ناشی از پ ک ک - حزب اتحاد دموکراتیک با آغاز از تل ابیاد تا جرابلس و اعزاز توسعه می یابد. بیش از 200 مرکز ترکمن نشین در معرض تهدید این سازمانها قرار دارند. تشکیل یک ارتش ترکمن با هدف حراست از مراکز مسکونی ترکمن نشین و جلوگیری از چپاول هر چه بیشتر خاکهای ترکمنان حکم ضرورت پیدا کرده است. ترکمنان سوریه در رابطه با این موضوع دومین اجلاس خود را در شهر غازی آنتپ ترکیه ترتیب دادند. در این اجلاس بهمراه فرماندهان و سیاسیون، نمایندگان سازمانهای جامعه مدنی ترکمن نیز شرکت جستند. عبدالرحمان مصطفی رئیس مجلس ترکمنان سوریه اعلام داشت که بمنظور تعیین روشهای موثر در ساحه، در مجلس ترکمن، شورای نظامی تشکیل خواهند داد. علیرغم روند سخت موجود در سوریه، موفقیت اقدام مذکور ترکمنان مرحله مهم تاثیرگذاری در آینده منطقه خواهد بود.