Գլոբալ Դիտանկյուն - 16

Տերիմաբանությունը պարզում է նաեւ պարունակությունը: Մեր օգտագործած հասկացողությունները, հարցին թե որտեղից ենք նայում, եւ այդ հարցի առջեւ մեզ ինչպես ենք դիրքավարում ու թե ինչն ենք խնդիր եւ լուծում տեսնում:

Ավելի լավ հասկացվելու համար օրինակ բերենք: «Մեղմ Իսլամ» հասկացողությունը եթե նախընտրեք, հիմնական հիմնախնդիր կդառնա իսլամը: Եթե այդ հասկացողության շուրջ խոսեք, կոպիտ ասած «ռադիկալ, խիստ, ջիհադական, ֆանատիկ իսլամական տեսակներն էլ են կան, եւ այս ամենի միջեւ ամենաընդունելին դա՝ մեղմ իսլամն է» հասկացողությունը ընդունած կլինեք: Ինչպես ավելի վաղ այս սյունում գրել էի «մեղմ արեւմուտք» հասկացողությունը եթե նախընտրեք, հիմնականում արեւմուտքի մարդկությանը բերած մի շարք վնասների հետ միասին, մեղմ եղած իրավիճակում արեւմուտքի մարդկությանը բերած-առաջարկած հավելումներին էլ ուշադրություն կքաշեք: Այս իսկ պատճառով էլ մեղմ արեւմուտք կարիքին շեշտադրում կատարած կլինեք:

Արեւմուտքին ուղված անալիզների մեջ Սիրիայի ճգնաժամի վերաբերյալ հատկապես երկու բան, երկու թերությանն է ուշադրություն դարձվում: Առաջինը որոշ ժամանակ արեւելքում կարծես թե Իսրայել չկա, նման անալիզներ են կատարվում: Ինչպես Սիրիայի ճգնաժամում, կարծես թե միջին արեւելքում Իսրայելի լինելը, չի երեւում:

Այն, որ Իսրայելի հիմնվելուց առաջ, միջին արեւելքի ժողովուրդները երեւի թե պատմությունների ամենահամերաշխ շրջաններից մեկն էին ապրում: Սիրիայի ճգնաժամի մեջ կրկին Իսրայելի ազդեցությունը կամ մոռանում կամ էլ մոռացության են մատնում: Այս իրավիճակի զարգացման մեջ, միջին արեւելյան ժողովուրդների այդքան սովոր չեղած կերպ, Իսրայելի լուռ ու խորքից քաղաքականության ազդեցությունը պետք ճիշտ ընդունել: Սկզբից մինջ վերջ, Սիրիայի ճգնաժամի մեջ կորուստներ ունեցող երկրներ կարելի բազումը թվեարկել: Սակայն, այս ճգնաժամի մեջ կարելի ամենաշահավետ համարել Իսրայելը: Ճգնաժամի ընթացքում, Իսրայելի իրեն որպես սպառնալիք համարած երկրները, կարեւոր կորուստներ են ապրել: Այդ թվում Սիրիա, Իրան, Թուրքիա, արբական երկրներ, այս ճգնաժամի արդյունքում լուրջ վնասներ են տեսնում: Ավելի վաղ Պաղեստինի ժողովուրդի իրավասու դատի կողքին եղած ծոցի մի շարք երկրներ, այսօր կարծես թե Իսրայելի հետ մի դասի մեջ են գտնվում:

Մյուս կողմից էլ Իսրայելը միջազգային հանրության կողմից քիչ հակազդեցության է արժանանում, Սիրիայում տիրող ճգնաժամին կենտրոնանալու արդյունքում: Անալիզներում մեկ այլ թերությունը, ընդհանուրում միջին արեւելք, հատկապես Սիրիայի ճգնաժամի առումով, Իսրայելի ակնարկելով Իսրայելի անվտանգության հետ կապ հաստատող մոտեցումն է: Արեւմտյան անալիստների գրեթե ամբողջ մասը, միջին արեւելքի ժագմամ անալիստների որոշ մասի անալիզներոմ «Իսրայելի անվտանգություն» արտահայտությունն է օգտագործվում: Իսրայելի անվտանգության առումով հարցին նայելիս, միջին արեւելքում կատարված այդքան սխալներ, Իսրայելի մինջ այսօր կատարած եւ շարունակած հալածանքները գրեթե իրավացնում են: Եթե հարցը անվտանգությունը, ապա բնականաբար ամեն երկիր իր անվտանգությանը ուղված սպառնալիքների դեմ նախազգուշացումներ են ընդունում: Այս հարցում մի երկիր կարող է մեղադրվել բարձր նախազգուշացումների ընդունման, անչափավոր վերաբերմունք, մարդու իրավունքներ եւ հիմնական ազատությունների խախտման մեջ:

Այն, որ շուրջ կես դար միջին արեւելքում խնդիրները ոչ թե Իսրայելի անվտանգությունից են բխում, այլ Իսրայելի տարածումից: Մեդիայում հաճախ տեղ գտնող եւ 1947 թվականից ի վեր Իսրայելի հողերի տարածումը ցույց տվող քարտեզը, իրավիճակը հստակ կերպ ցույց է տալիս: 1946-ից առաջ հրաները Պաղեստինի հողերի որոշ հատվածներում էին բնակվում: Լրագրող Մեհմետ Աքիֆ Էրսոյի «ինչ է քո երազանքը» հարցին, Գազաի բնակիչ մի երիտասարդ պատասխանը, ապրած հողերի բաց բանտի վերածման ցավալի իրավիճակը կարծես թե համառոտում էր: «Մի մեքենայով, Իսրայելի կողմից որեւէ մի հսկման չենթարկված, 180 կմ արագությամբ քշել»:

Իսրայելի հիմնվելուց մինջ այսօր դիտարկած քաղաքականություններին նայելիս, ինչպես նաեւ ներկայիս տարածքի քաղաքականություններին անդրադառնալիս, Իսրայելի մշտապես հարձակողական քաղաքականություն դիտած լինելը, ի հայտ է գալիս: Իսրայելի անվտանգություն արտահայտությունը, հիմնականում հիմվելուց ի վեր դիտարկած հարձակողական եւ տարածվող քաղաքականությունը քողարկող գործոն է: Այդ իսկ պատճառով, ճիշտ տերիմաբանությունը դա ոչ թե Իսրայելի անվտանգությունը, այլ Իսրայելի տարածումը կլինի:

Ձեզ ներկայացրինք՝ Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնի դեկան Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլի թեմայի վերաբերյալ մեկնաբանումները։

* Պրոֆ․Դր․Քուդրետ Բյուլբյուլը դաս է ավանդում Անկարա Յըլդըրըմ Բեյազիդ Համալսարանի քաղաքագիտության բաժնում։