«Ձիթենու ճյուղ» գործողության քաղաքական հնարավոր արդյունքները
Ձիթենու ճյուղ գործողության Սիրիայի հյուսիսում մեջբերած նոր ուժային հավասարակշռությունը ազդելու է Սիրիայի քաղաքական լուծման վրա։
«Ձիթենու ճյուղ» գործողության քաղաքական հնարավոր արդյունքները
Ձիթենու ճյուղ գործողության Սիրիայի հյուսիսում մեջբերած նոր ուժային հավասարակշռությունը ազդելու է Սիրիայի քաղաքական լուծման վրա։
Աֆրինում տեղակայված ՅՊԳ-ն ոչնչացնելու համար Թուրքիայի նախաձեռնած «Ձիթենու ճյուղ» գործողությունը հասել է ավարտին։ Առաջին մի ամիսը դժվարությամբ շարունակվող գործողության վերջին մասում թուլացել էր ՅՊԳ-ի պաշտպանությունը եւ շրջափակվեց քաղաքի կենտրոնը։ Այս ընթացքում ՅՊԳ-ն արվարձաններից հեռանալով նահանջեց դեպի Աֆրին քաղաքի կենտրոնը։ Կենտրոնում նախատեսվում էր քաղաքային պատերազմ, բայց ՅՊԳ-ն չի կարողացել դա էլ ապացուցել։ Այսպիսով Աֆրինը առանց դիմադրության ազատագրվեց թուրքական բանակ եւ Սիրիայի ազատ բանակի կողմից։
Ձիթենու ճյուղ գործողության ռազմական մասը քննարկվեց բազմաթիվ անգամներ։ Բայց դրա չափ կարեվորություն ունի Աֆրինը թուրքական բանակի ձեռքը անցնելուց հետո Սիրիայի ճգնաժամի տեսքը։ Օրինակ մեծ կարեվորություն ունի ՅՊԳ-ի հետ պայքարի արդյունքում Թուրքիա-ԱՄՆ հարաբերությունները եւ ՅՊԳ-ի ստեղծած միջազգային հարաբերությունների ազդեցությունը։
Ձիթենու ճյուղ գործողության Թուրքիայի տեսանկյունից ամենակարեվոր արդյունքն է զինվորական ուժի փաստը։ Եփրատի վահան գործողության հետ համեմատելուց դժվարին աշխարհագրությունում ավելի շատ զինյալի դեմ պայքարող թուրքական ԶԻՆՈՒԺ-ը կարճ ժամանակահատվածում գործողությունը ավարտել է ավելի քիչ կորուստով։ Ռազմական ներուժը մեջբերող եւ օգտագործելու կամքը ցուցաբերող Թուրքիայի ձեռքը հզորացել է Մունբիչ եւ Եփրատ գետի արեվելքում ՅՊԳ-ի դեմ հնարավոր պայքարում։ Ամենակարեվորը ԱՄՆ-ը կարող է քննարկել թուրքական բանակի դեմ չդիմացող ՅՊԳ-ն մինջեւ երբ եւ ինչպես պաշտպանելու հարցը։ Այս նոր դրությունը ԱՄՆ-ին ստիպելու երկու կերպով ակտիվության։ ԱՄՆ-ը առաջին հերթին Թուրքիան համոզելու նպատակով կարող է փոխհատուցել Մունբիչի հարցում։ Իսկ երկրորդը Մունբիչում կարող է ավելի հզոր վահան ստեղծել ՅՊԳ-ի համար։ ԱՄՆ մեծ հավանականությամբ ընտրելու է երկրորդը։ Քանի որ ԱՄՆ գիտի, որ Աֆրինում չպաշտպանած ՅՊԳ-ին եթե Մունբիչում էլ մենակ թողնի, ապա կորցնելու է խմբավորմանը։ Մունբիչում հնարավոր ԱՄՆ-Թուրքիա համաձայնության դեպքում ՅՊԳ-ն ուղղվելու է դեպի Իրան-Սիրիա դաշնակցության։
Արաբական բնակչության ՅՊԳ ազդեցությունը
Ձիթենու ճյուղ գործողությունը թուլացնելու է նաեւ ՊԳ-ի Մունբիչ եւ Եփրատ գետի արեվելքում արաբների հետ համագործակցությունը։ ՅՊԳ-ի, Սիրիայի ժողովրդավարական ուժերի ներսում արաբների հետ դաշնակցությունը կազմում է փոխադարձ շահ եւ ընտանիքրների անվտանգությունը։ Բոլորի կողմից հայտնի է, որ արաբական բնակչության ծանրակշիռ վայրերում ՅՊԳ-ն չունի ինչ-որ ճանաչում։
Հատկապես պատերազմի սկիզբից ի վեր Մունբիչը ներկայանում է որպես ընդդիմադիր քաղաք եւ Սիրիայի ազատ բանակի անդամների մեծամասնության ծննդավայրն է։ Դրա համար էլ ՅՊԳ-ի Ձիթենու ճյուղ գործողությամբ հայտնվող թույլ մասերը, փոխելու է նաեւ Մունբիչի մասին հասկացողությունը։ Արդեն երկար ժամանակ է իվեր Մունբիչում տեղի ժողովուրդը ցույցեր է կազմակերպում ՅՊԳ-ի դեմ, դա մեծ հավանականությամբ ավելանալու է հաջորդող օրերում։ Մունբիչում ՅՊԳ-ին դեմ լինելով ակտիվանալու ցանկություն ունեցող խավերը դիրքավորվելու են Թուրքիայի լրջության արդյունքում։ Ձիթենու ճյուղ գործողության արդյունքում Թուրքիան ցուցաբերեց իր ռազմական ուժը եւ ՅՊԳ-ն չի կարողացել դիմադրել, որը մեծ կարեվորություն ունի մյուս խմբերի համար։ Այսպիսով հասկանալի է դարձել միջազգային ճնշումների Թուրքիայի համար արգելք չլինելու իրականությունը։
ՅՊԳ-ի Աֆրինում պարտվելու չափ կարեվոր է պարտության ձեւը։ Ձիթենու ճյուղի եթե աջաջին մասը հաշվի չառնենք, ապա չեն կարողացել ցուցաբերել դիմադրություն եւ կամքը կորցնելով փախուստի է ենթարկվել քաղաքի կենտրոնից։ Դա էլ քննարկման ենթակա է դարձրել ՅՊԳ-ի մեջ գտնվող այլ խմբերին, արդյոք ՊԿԿ-ի տարածաշրջանային թիրախների համար կարելի է զոհվել։
Հաջորդող օրերում ՅՊԳ եւ իր մեջ գտնվող դաշանկից խմբերը հեռանալու են իրարից։ Դրա լավ օրինակներից մեկն է Աֆրինի ազատագրման ընթացքում ՅՊԳ-ի ռազմաձեւի համար ՊԿԿ եւ տեղական ուժերի հակասությունները։ ՊԿԿ-ի ղեկավարները մինջեւ վերջին օրը Աֆրինում դիմադրության կոչ անելուց, տեղական խմբերը որոշել էին փախչել։
Ռուսաստան-Թուրքիա համագործակցությունը էլ ավելին կարող աճել
Ձիթենու ճյուղ գործողության Հյուսիսային Սիրիայում առաջացրած նոր ուժային հավասարությունը, Սիրիայի ճգնաժամի քաղաքական լուծման քայլերին էլ կազդի: Թուրքիայի զինված ուժերի հետ միասին Սիրիայի ընդդիմադիրներն էլ հյուսիսում գնալով ուժեղացող դերակատար են դառնում: Իդլիբում Ձիթենու ճյուղ գորոծղության ավարտմամբ յոթերորդ դիտարկման կետը կառուցվեց: 12 դիտարկման կետերի ավարտմամբ էլ Իդլիբում առնվազն միջին ժամկետով ընդդիմադիրների անվտանգ կլինեն: Այսպիսով Ջերաբլուսում սկսած Ջիսր էշ-Շուգուրա հասնող Սիրիայի ազատ բանակի տարածք կառաջանա: Թուրքիայի պահպանման մեջ այս տարածքը, քաղաքական լուծման սեղանին վարչակարգին զիճումների գնալուն հնարավորություն կտա:
Աֆրինից հետո Սիրիայում, Թուրքիա-Ռուսաստան համագործակցությունը կարող է ակնկալել է ամրապնդված: Թուրքիան, ձախողելով համաձայնագիր են աստիճանական Մենբիչին ԱՄՆ-ի հետ կարող է ուժեղացնել ճնշումը քաղաքի: Աֆրինի քայլերը հետո գործընթացը Թուրքիայի դեմ պայքարի Ռուսաստանի ՅՊԳ այժմ կարող են ստանալ ավելի շատ աջակցություն. Քանի որ ՅՊԳ տարածքները, որոնք այժմ թիրախ են, միաժամանակ ԱՄՆ տարածքներն են: Ռուսաստանը ռեժիմի եւ Իրանի հետ միասին, ԱՄՆ-ի հետ Սիրիայի արեւելքում ավելի հաճախ դիմակայող մրցակցությունում է: Ռեժիմի ուժերը ԱՄՆ-ի կոշտ արձագանքները համեմատել են մի քանի անգամ, Դեյրզ Զորի շրջանում, միջամտել Սիրիայի ժողովրդավար ուժերի տարածաշրջաններին: Սակայն, մեծացնելով ճնշումը Թուրքիայի Մենբիչ, որ ԱՄՆ-հանդիպում է ունեցել նաեւ դրականորեն է վերը նշված դերակատարների կհանգեցնի արդյունքներն ավելի ջեմ:
ՅՊԳ-ի Աֆրինի կորուստով Ռուսաստնին կախվածությունը չմնաց եւ խմբավորումը ամբողջովին ԱՄՆ-ի հսկամ մեջ անցավ: Ինչպես նաեւ ՅՊԳ-ն, Ձիթենու ճյուղ գորոծղության կանաչ լույս վառած Ռուսաստանին է մեղադրում: Այդ իսկ պատճառով մոտ ժամանակներին Ռուսաստան-ՅՊԳ հարաբերություններում ճեղքումը հավանական է եւ դա էլ Թուրքիայի Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների հիմքը կամրապնդի: Թուրքիա-ԱՄՆ լարվածությունը կբարձրացնի:
Այն տեւել է մի հիմնականում աջակցող հանդեպ վերաբերմունքը Թուրքիայի Ռուսաստանում վախ: Այնուամենայնիվ, հնարավոր չէ ասել, որ նույն իրավիճակը հավատարիմ է Սիրիայի դաշնակիցներին Իրանի եւ ռեժիմի առումով: Կարելի է ասել, որ Իրանը պատասխանատու է Ռուսաստանին, Աֆրինին վերաբերող իր վերաբերմունքի պատճառով: Այս ամենի հստակ նշանն այն էր, որ Իրանը աջակցում էր Աֆրինին, որը աջակցում էր ՅՊԳ- ին, որպես Ձիթենու ճյուղ գործողություններ: Այս քայլը, հավանաբար, չի կատարվել Ռուսաստանի գիտելիքների հաստատմանն ու աջակցությանը: Ռուսաստանը, Թուրքիան եւ Իրանը / ռեժիմը ռազմական գերազանցությունը մնալ չեզոք Թուրքիայի հարաբերությունների էր անցկացնում կարեւորում եւ Թուրքիային, ինչպես նաեւ թիրախին ՅՊԳ վերցրեց նրան աջակցելու շիա աշխարհազորայինների տարրեր: Հետեւաբար, Իրանի իմպուլսը լիովին վատացել էր: Ռուսաստանի կարեւոր դերը շարունակվող Թուրքիայի հետ համագործակցության այս վերաբերմունքի արտաքին Սիրիայում: Սակայն, Ռուսաստանը, հավանաբար, նույնպես պետք է ամրապնդել Թուրքիայի հավասարակշռող ուժ դեմ է Իրանի Սիրիայում: Քանի որ Աֆրինում նման բան կա: Թվում է, թե Ռուսաստանն աջակցում է դիտորդական կետերի ստեղծմանը, մինչդեռ թուրքական բանակը, որը փորձում է Իդլիբում դիտորդական կետեր ստեղծել, հարձակման է ենթարկվում իրանցի միլիարդատերերի կողմից:
Սիրիայի հյուսիսում նոր ուժային կարգ
Ձիթենու ճյուղ գորոծղության արդյունքները հավանաբար Իրան եւ վարչակարգի մտահոգություններն էլ ավելին կբարձրացնեն: Արդեն Թուրքիան Սիրիայի ազատ բանակի հետ միասին Հալեպում վարչակարգի ուժերին շատ ճնշում գործադրելու վիճակի է եկել: Աստանաի ընթացքի պատճառով կողմերի միջեւ բախումներ սպասումներ չլինեն անգամ, երկու կողմերն էլ մեկը մյուսի ցանկություններին չեն վստահում: Իրանը հատկապես իրեն հավատարիմ ուժերի հսկած Նուբուլ եւ Զահրա բնակավայրերի վտանգի տակ անցնելու մտքի կարող է գալ:
Իրան եւ վարչակարգի ՅՊԳ-ՊԿԿ-ին ուղված մոտեցումները, խմբավորման սրաից հետո Մենբիչ եւ Եփրատի արեւելքում թե ինչպիսին ճանապարհներ կդիտի, դրանից է կախված: Ներկայիս դաշնակցություններին նայելիս, Թուրքիայի Մենբիչ եւ Եփրատի արեւելքում ճնշումների բարձրացումը, այս դերակատարների կողմից դրական կընդունվի: Սակայն, ԱՄՆ-ի սպառնալիքին մեկ այլ սպառնալիք տեսած Սիրիայի ազատ բանակի տեղակայումը, չի նախըտրի: Մենբիչ եւ Եփրատի արեւելքում ԱՄՆ-ՅՊԳ դաշնակցության շարունակությունը, Թուրքիայի-Իրան համակարգման համար հարթակ կլինի: Սակայն, Իրան եւ վարչակարգը դրանից բացի ՅՊԳ-ին կցանկանան քաշել իրենց շարք: Այս համագործակցության հավանականությունը երեւաց Աֆրինում: ԱՄՆ-ի Սիրիայում առաջնահերթ սպառնալիքներ համարած շիա զինյալները, ՅՊԳ-ի զինյալների հետ լուսանկարները, ԱՄՆ-ի մոտ որոշ կասկածներ առաջացրեցին: ԱՄՆ-ն, եթե ՅՊԳ-ին Մենբիչում չկարողանա պաշտպանել, ապա խմբավորման Իրանի ուղղուն թեքվելու հավանականություն կարող է լինել, որը գիտակցում է: Այսպիսին մի սցենար, Թուրքիա-ԱՄՆ մերձեցումը կարող է բերել: Թուրքիան դաշնակցությունների պարզման հարցում հստակ է: Թուրքիայի առումով ՅՊԳ-ի հետ շարժվող ամեն դերակատար, սպառնալիք կգնահատվի:
Օյթուն Օրհան – Օրթադողու ռազմավարական ուսումնասիրությունների (ORSAM) կենտրոնում որպես փորձագետ է աշխատում:
