türkiyening milliy paraxoti: milgem

türkiye awazi radiyosi: dölitimizning eng muhim pilan – layihelirining biri bolghan su asti mudapie jéngi we charlash paraxoti – milgem layihesi, yerlik imkaniyetlerge tayanghan halda herbiy sanaet rayonlirimizdin biri bolghan istanbul kémesazliq qomandanliq merkizide ishlepchiqirildi. pilan dairiside, hazirghiche dölitimiz éhtiyajliq boluwatqan 4 milliy paraxotni ishlepchiqarduq, buningdin bashqa pakistan déngiz armiyesining éhtiyaji bolghan 4 paraxotni yasap bérish höddigerlikini üstimizge alduq.

dölitimizning eng muhim layihelirining biri hésablinidighan su asti mudapie jéngi we charlash paraxoti – milgem pilani,  dölitimizdiki mewjut imkaniyetlerge tayinip herbiy sanaet rayonlirimizda ishlepchiqirildi. pilanni ishqa ashurush musapisi bashlanghandin kéyin, türkiyede ishlepchiqirilmaqchi bolghan milliy mudapie mehsulatlirigha alaqidar tosalghular, qiyinchiliqlar bu yerdimu pat – pat otturigha chiqip turdi. shundaqtimu pilanni orundash xizmetliri dawamlashmaqta.

öz dewrining bash ministiri rejep tayyip erdoghan istanbul kémesazliq qomandanliqida dawamlashturuluwatqan pilandin xewer tapidu we bu pilanni orundawatqan qomandanlargha «milgem layihesini royapqa chiqirish üchün néme lazim bolsa choqum qilinglar, men silerning yéninglardimen» deydu. bu söz we qilinghan yardemler sayisida bügünki künde tötinchi paraxotimizni déngizgha chüshürduq. buning bilen birge, pakistan bilen 4 paraxot yasap bérish heqqide kélishim imzaliduq. yuqiriqi pilan dairiside, tunji paraxotimiz bolghan TCG heybeliada (F-511)  2011 – yili 27 – séntebirde؛ ikkinchi paraxotimiz TCG büyükada (F-512) 2013 – yili 27 – séntebirdin bashlap xizmetke kirishtürüldi we déngiz armiyesi qomandanliqi qarmiqida wezipe öteshke bashlidi. üchinchi paraxotimiz TCG burgazada (F-513) 2016 – yili 18 – iyunda؛ tötinchi paraxotimiz TCG qénaliada (F-514)  2017 – yili 3 – iyulda déngizgha chüshürülgen bolup, nöwette déngiz armiyesi qarmiqidiki xizmetlirini dawamlashturmaqta.

milgem alahide berdashliq küchige ige paraxot bolup, su asti partlash zerbisige chidamchanliqi  pewquladde yuqiridur. u, herqandaq arqa sep yardimi bolmay turupmu 10 kün boyiche déngizda turalaydu. téxnologiyelik tereqqiyatlargha parallél halda téz sürette bashqa eslihelerge maslashturghili bolidighan qurulmigha igidur. uning yene 10 tonniliq bir tik uchar ayropilanning kéche – kündüz qonup – qozghilalaydighan alahidiliki bar.

milgem - su üsti jéngi, déngiz asti mudapie jéngi, hawa mudapie jéngi, charlash, közitish , simmétrik bolmighan tehditlerge qarshi mudapie qilish, qomandanliq we kontrol qilish wezipilirini orundash iqtidarighimu ige bolup, bu jehette dunyaning eng ilghar herbiy alahidilikke ige paraxotlirining biri hésablinidu.

milgemge heriket we wezipilirini toluq orundiyalishi üchün hawa, su üsti, su asti we éléktironluq jeng meqsetlik, sezgür nishan izdesh we teqib qilish sistémiliri؛ su üsti nishanlargha qarshi oq we zembirek sistémiliri؛ hawadiki nishanlargha qarshi oq we zembirek sistémiliri؛ su asti nishanlargha qarshi su minasi (torpido) sistémiliri؛ éléktironluq yardem we lazér nurluq agahlandurush sistémisi (LİS) bilen RF / lazirliq radar we g / lerni bayqash iqtidari؛ ilghar téxnologiyelik jeng qilish sistémiliri qatarliq köp xil alahidilik we sistéma seplendi. yuqiriqi sistémilarning hemmisining özara maslishishini kapaletke ige qilish üchün milliy qomandanliq qilish, kontrol qilish we étishni kontrol qilish sistémiliri orunlashturuldi.

mudapie sanaiti meslihetchilik  orgini bilen déngiz armiyesi qomandanliqining milliy imkaniyetliri toluq jari qildurulghan milliy paraxot – milgem pilan – layihesi arqiliq türkiyede tunji qétim zamanimiz téxnologiyesige mas, yuqiri  ölchemlerge ige ilghar bir su üsti urush paraxotining layihe we qurashturulushi yerlik sanaetning yardimi bilen milliy imkaniyetlerdin paydilinip ishqa ashuruldi. milgem istanbul kémesazliq zawutida dölet igilikidiki bir orunda dölet ishchi – xadimliri, ofitsér we töwen derijilik ofitsérlarning qoli bilen yasap chéqildi . türkiye milliy paraxot ishlepchiqirishta shundaq maharet namayan qildiki, ishlepchiqarghan paraxotlirini bashqa döletlerge sétishni bashliwetti.

2018 – yili 5 – iyulda échilghan pakistan déngiz armiyesige kéreklik 4 paraxotni yasashni höddige bérish yighinida türkiye höddigerlikni üstige aldi. bu höddigerlik türkiye mudapie tarixidiki hazirghiche körülgen birla qétimda 5 milyard dollardek yuqiri miqdarliq éksport yükini üstige élish süpitide tarix sehipiliridin orun aldi. bu dairide, yerlik mehsulatlar ishlitilidighan töt urush paraxoti ishlepchiqirilip achqusi pakistangha tapshurulidu. paraxotlarning ikkisi dölet mudapie ministirliqi qarmiqidiki istanbul kémesazliq qomandanliqida, qalghan ikkisi pakistanning karachi shehiride yasilidu.

türkiye özi éhtiyajliq milliy paraxotlarni ishlepchiqirish bilen birge, ishlepchiqarghan paraxotlirini bashqa döletlerge sétishni bashlidi. bu dölitimizge peqet iqtisadiy jehettinla emes, belki köp tereplime hesse qoshidighan bir ishtur.