mashina heydewétip yanfon ishletmeymen, chünki...

türkiye awazi radiyosi: bügün biz tarixi unchiwala uzun bolmisimu, turmushimizning kem bolsa bolmaydighan bir parchisigha aylanghan «yanfon» heqqide toxtilip ötimiz. elwette, söhbitimiz tereqqiy qiliwatqan yanfon téxnikisi heqqide emes, belki diqqet qilmighinimizda, bizni ejellik aqiwetlerge duchar qilidighan qatnash wasitilirini heydewétip téléfon ishlitish toghrisida bolidu. sözimizni «mashina heydewétip yanfon ishletmeymen, chünki ...» dep bashlaymiz.

*  *  *  *

mashina heydeshning özila diqqet chéchilishni keltürüp chiqiridighan bir ish. mashina heydigende, méngimiz oxshimighan nuqtilardin kélidighan ghidiqlinishqlardin saqlinish üchün, normaldikindimu köp ishleydu. shopurlar birla waqitta may – tormuzlarni kontrol qilish, rol tutush, eyneklerni közitish we yol ehwalini nazaret qilish qatarliq nurghun meshghulatlarni qilidu. normaldek körünidighan bu meshghulatlar, emeliyette méngimiz shu waqitta qarar qilip, qolimiz we közimizge yetküzgen buyruqlar arqiliq emelge ashidu. gerche biz hés qilmisaqmu, chong ménge her waqit kontrol qilishqa tirishidighan bu murekkep meshghulat jeryanida, mashina heydeshtin bashqa éléméntlarning heriketke ötüshi, méngimiz üchün qoshumche wezipe dégenlik bolidu. méxanikiliq üskünilerge oxshash, méngigimu sighimidin köp meshghulat yüklenginide, normal funksiyesi qalaymiqanliship, kashila körülidu.

*  *  *  *

«mashina heydewétip, ikki minut téléfonda paranglishish méngemni némishqa charchitidu?» dégen soalgha bezi bayqashlarni misal qilip, jawab béreyli. tetqiqatlarda körsitilishche, téléfon bilen bolup ketken shopurlarning xeterlik ehwallarni perq étip, éhtiyatchanliq bilen tedbir qollinish pursiti, téléfonda sözleshmigenlerge qarighanda töwen bolidiken. ménge bilen beden izchil mas heriket qilidighan mashina heydesh jeryanida uchraydighan herqandaq bir xewpke, köpinche hallarda sikunttinmu az waqit ichide tedbir qollinish, intayin muhim. méngining téléfon arqiliq meshghul qilinishi bolsa, adette qisqa waqit ichide bedenge yetküzülidighan buyruqlarning astilishini keltürüp chiqiridu.

*  *  *  *

tingshighuch we mikrofon ishlitip téléfon qilishmu bu mesilini toluq hel qilalmaydu. tetqiqatlar, gerche shopurlar qollirini meshghul qilmisimu, témining diqqetni chéchiwétidighanliqini tekitlimekte. buninggha asasen, kündilik téléfon söhbetlirining %20i méngini téximu köp ishlitishni teqezza qilidighan témilardin, texminen %30i diqqetni tarqitidighan témilardin terkib tapidiken. bulardin bashqa, mashina heydigende téléfonda paranglishish, dunyaning hemmila yéride qatnash jinayiti, dep qarilip jazalinidu.