déngiz - okyanlarni tekshürüsh ay sharini tekshürüshke qarighanda téximu tes

mutexessislerning qarishiche, déngiz - okyanlarni tekshürüsh ay sharini tekshürüshtinmu qiyin iken.

merkizi amérika qoshma ishtatliridiki wods holé déngiz - okyan tetqiqat orni (WHOI) ning mutexessisliri déngiz - okyanlargha chongqur chöküp tekshürüsh élip bérishning alem boshluqidiki tekshürüsh paaliyetlirige qarighanda «téximu qiyin we chiqimining téximu köp» ikenlikini otturigha qoydi.

s n n   (CNN) xewirige qarighanda, amérika awiyatsiye we alem boshluqi idarisi – nasaning pexriy déngiz - okyanshunasi doktor gén féldman: «bizning qolimizdiki ay shari bilen marsning xeritiliri özimizning pilanétamizning xeritisidinmu yaxshi»  dégen.

amérika döletlik déngiz - okyan we atmosféra bashqurush idarisi (NOAA) ning 2022-yilliq sanliq melumatlirigha qarighanda, insanlar nechche onming yildin buyan déngiz - okyanlar üstide izdinip, tekshürüsh élip bériwatqan bolsimu, lékin  ular peqet déngiz – okyanlarning chongqur qatlamlirining texminen %20 iningla xeritisini sizip chiqalighan.

déngiz - okyan tetqiqat ornining doklatigha qarighanda, 12 alem uchquchisi hazirghiche ay yüzide jemiy 300 saet waqit serp qilghan. emma üch kishi gherbiy tinch okyangha jaylashqan, «dunya boyiche eng chongqur nuqta» dep atalghan «mariyana oymanliqi» ni tekshürüsh üchün texminen üch saet waqit serp qilghan.

insanlarning déngiz – okyanlargha chongqur chöküp, tekshürüsh élip bérish paaliyetlirining cheklik bolushining sewebi, déngiz - okyanlargha chongqur chökkensiri ghayet zor derijidiki bésimgha yoluqush iken. shundaqla  déngiz – okyanlarning chongqur qatlamlirining körgili bolmaydighan derijide qarangghu we qattiq soghuq bolushi iken.

déngiz - okyanlarning chongqur qatlamlirida némiler bar?

déngiz - okyan tetqiqat ornining doklatigha qarighanda, «chongqur okyan» dep qaralghan okyanning chongqurluqi 1000-6 ming métirgha yétidiken, chongqur déngiz –okyanlar bolsa 11 ming métir chongqurluqta iken.

«hadal» dep atilidighan déngiz - okyan oymanliqliri qedimki yunan epsaniliridiki yer asti ilahi hadésning ismi bilen atalghan. quyash nuri chüshmeydighan hadal rayonlirida témpératura tonglash derijisige bérip yétidiken.

alimlar tunji qétim 1948-yili bu déngiz - okyandiki texminen 6000 métir chongqurluqta hayatliq alametlirining barliqini ispatlap chiqqan.

alimlar hazirghiche déngiz - okyanlardiki  2 milyon 200 ming déngiz janliqliridin peqet 240 ming türinila  éniqlap chiqalidi

nasaning déngiz - okyanshunasi doktor gén féldman mundaq deydu: «insanlar chongqur we otturahal chongqurluqtiki déngiz – okyanlarning peqet az bir qisminila tekshürüp chiqalidi, hemde déngiz – okyanlarning chongqur qatlamlirining nahayiti az bir qisminingla xeritisini sizip chiqalidi.»

insanlarning bundaq cheklik uchurlargha érishishining sewebi asasliqi chiqimning köp bolushidur. shuni alahide tekitlep ötimenki, awaz dolqunluq orun békitküch radari -  sonar seplengen paraxotlarning chiqimi nahayiti éghir bolup, peqet yéqilghuning kündilik chiqimila 40 ming amérika dollirigha  yétidu.

déngiz-okyanlardiki hayatliqni közitish we tekshürüsh tetqiqat orni - Ocean Census  ning doklatigha qarighanda, alimlar déngiz - okyanlarda mewjut dep qariliwatqan 2 milyon 200 ming xil janliqtin peqet 240 minginila éniqlap chiqalighan.

féldmanning qarishiche, déngiz - okyanlarda qanchilik déngiz janliqlirining yashaydighanliqini éniq bilish mumkin emes iken.