börekte tash peyda bolushning aldini élishqa paydiliq yémeklikler

(doktor mehmet uchar)

börekte tash peyda bolushning aldini élish üchün istémal qilishqa we saqlinishqa tégishlik yémeklikler töwendikiche:

· künde 3 litir su iching

börekte tash peyda bolushning aldini élish üchün her küni 3 litirliq suluq yémek – ichmenlerni istémal qilish, bir yérim litir su ichish intayin muhim. süydükning suluq yaki renggi sus sériq bolushi su ichishning yéterlik ikenlikini bildüridu.

künde 10-12 istakan su ichish (az dégende 6 istakan su bolushi kérek)؛ süydük miqdarini ashurush arqiliq ximiyelik maddilarning börekte tashqa aylanmay süydükte érip, beden sirtigha chiqirilishigha kapaletlik qilidu.

bediningizni susiz qalduridighan her xil yémeklik we ichimliklerdin (haraq, heddidin ziyade her küni 5-6 istakandin artuq köp chay, qehwe ichish qatarliqlardin) yiraq turung.

· tuz istémal qilishni tengpunglashturung

tuz istémal qilish miqdari éship ketkende börekte tash peyda bolush xewpi köpiyidu. chünki tuzni köp istémal qilghanda börekler kaltsiyni süydükke téximu köp chiqiriwétidu. shu wejidin, terkibide köp miqdarda natriy bolghan tuzluq quruq yémishler,  pizza, hamburgér qatarliq téz tamaq mehsulatliri,  minéral su we soda istémal qilishqa diqqet qilish kérek.

tetqiqatlardin melum bolushiche, daim téz tamaq istémal qilidighan balilarda börekke tash chüshüsh ehwali téximu köp körülidiken.

érsiyet xaraktérlik  börikide tash peyda bolushqa mayil kishilerning kündilik tuz istémali 3-5 giram (texminen bir chay qoshuqi) bolushi kérek. kündilik ozuqlinishta köktat, méwe-chéwe we nanlarda tuz barliqini unutmasliq kérek. shunga köktat qorumilirini artuq tuz qoshulmighan ehwalda teyyarlash kérek.

· tamaka chékishtin yiraq turung

tamaka chékishmu börekning eng chong düshmenliridin biri. diqqet qilishqa tégishliki shuki, tamaka chekküchiler asta xaraktérlik börek késilige giriptar bolush xewpi bar kishiler qataridin orun alidu.

· witamin C toluqlimisini ishletmeslik kérek

witamin C ni artuq istémal qilghanda börek (dowsaq) ning oksalat ajritip chiqirish miqdari éship kétishi mumkin. kündilik qobul qilinghan witamin C ning miqdari 1000 millgiramdin éship ketmesliki kérek.

· tash shekillinishni tézlitidighan ozuqluq maddilarni azayting

börek tashlirida eng köp uchraydighan tash türliri ichide kaltsiy oksalat téshi birinchi orunda turidu. börekte tash shekillinish jehette eng xeterlik maddilardin biri oksalattur. shu wejidin, kündilik uzuqluqlardin oksalat mol bolghan yémekliklerni chiqiriwétish zörür. börikide tash bar bimarlar töwendiki ozuqluqlarni imkanqeder istémal qilishtin saqlinishi kérek؛

ichimlikler: chay, qehwe we haraq...

köktatlar: palek, chong yopurmaqliq qizilcha, qizilcha, okra, kömmiqonaq, yéshil purchaq, berengge, pemidur, purchaq uyutmisi, yawropa kerepshisi, arpibediyan, tügmigül, argula, su qichisi...

méwe – chéwiler: enjür, malina, qizil alucha, böljürgen, qara böljürgen, kishmish

quruq yémishler: yangaq, orman yangiqi, badam, xasing...

bashqa yémeklikler: künjüt, shakilat, kakao, qicha, purchaq, marozhni...

eger terkibide oksalat bar yémekliklerni istémal qiliwatqan bolsingiz, kaltsiy mol bolghan qétiq / irimchik qatarliq yémeklikler bilen birlikte istémal qiling. bu oksalatning börekke yetmey turup, pütün hezim qilishtiki kaltsiygha baghlinishigha yardem béridu. istémal qilinghan waqitlarda bolsa yéterlik miqdarda su ichish intayin muhim.

· tala terkibi yuqiri yémekliklerni istémal qiling

kündilik yémek-ichmekler köp xil bolushi kérek. bir tal ozuqluqni ziyade köp istémal qilishtin saqlinish kérek. tala miqdari yuqiri yémekliklerni tallap istémal qilish kérek. chünki tala terkibi kem yémeklikler bilen uzuqlinish netijiside körülidighan qewziyetmu tash peyda bolushni tézlitidu. tala miqdari yuqiri yémeklikler, mesilen, köktat, méwe- chéwe we qurutulghan purchaq türidikiler qewziyetning aldini alidu. talaliq yémeklikler üchey arqiliq ozuqluq maddilarning ötüsh jeryanini qisqartidu, jümlidin oksalatning sümürülüshini azaytidu.

· haywanat aqsilini azayting

terkibide yuqiri miqdarda oksalat we kaltsiy bar gösh, béliq, toxu we tuxum qatarliq aqsilliq haywanat yémeklikliri bedende süydük kislatasining yighilip qélishini we börekte tash peyda bolushini keltürüp chiqiridu. bu ozuqluqlarni daim istémal qilghanda bedende börekke tash chüshüshning aldini alidighan sitrat aziyip kétidu. pishshiqlap ishlengen göshlerde zor miqdarda tuz bolidu. bolupmu süydük kislatasi téshining shekillinishini keltürüp chiqiridighan bundaq göshlerni daim we heddidin ziyade istémal qilishqa bolmaydu.

haywanat aqsili menbesining ornigha, bir mezgil qétiq, quruq purchaq türidikiler we  aqsil istémal qilish lazim.

süydük kislatasini köpeytish arqiliq tashning shekillinishini qollaydighan karbonluq ichimliklerdinmu saqlinish kérek.

· künde bir qacha qétiq istémal qiling

kaltsiy miqdari yuqiri bolghan süt we qétiq istémal qilish tengpung bolushi kérek. bolupmu ayallar her küni bir qacha qétiq yaki bir istakan süt istémal qilip berse, heyz mezgilide tereqqiy qilidighan söngek shalanglishish xewpini töwenlitidu.

buningdin bashqa yene, beden éhtiyajliq bolghan witamin D we witamin C ni éhtiyajqa qarap qobul qilish intayin muhim. chünki bu xil witaminlarning köp bolup kétishimu börekte tash peyda bolush xewpini ashuruwétidu.

• sitris méwilirini istémal miqdarini ashurush kérek

sitris méwiliri tashning shekillinishining aldini élish we azaytishqa yardem béridu. öz pesilde apélsin, limon we limon süyini toluq istémal qilishqa diqqet qiling.

limondiki sitrat maddisi börekte tash peyda bolushning aldini alidu. shu wejidin, süydükning kislatasini yoqitidighan sitrat maddisi bar limon we apélsin ailisidin paydilinish kérek. chay we shorpa qatarliq yémekliklerge limon qoshush, daim limon süyi ichish börekte tash peyda bolushning aldini alidu.