alaxan monastiri

türkiye awazi radiyosi xewiri: anadolu dunya dinlar tarixining yönilishini belgileydighan nurghun özgirishlerge shahit bolghan jay. xiristiyan dini yéngi din süpitide otturigha chiqqanda, yéngi dinning étiqadchiliri quddus we rimda zulumgha uchraydu. anadolu bolsa, zulum we ziyankeshliktin qachqanlarni keng qorsaqliq bilen baghrigha basidu. shundaq qilip, tunji xiristiyanlar hayat qélish, özliri étiqad qilghan dinda erkin yashash we dinni tarqitish üchün anadolugha köchüp olturaqlishidu. xiristiyan dinining tarqilishida muhim rol oynighan saynit pawlo bilen xiristiyan dinining simwol xaraktérlik zatlirining biri bolghan saynit barnabas xiristiyanlarning anadolugha kirgen tunji rehberliri hésablinidu.

* * * * *

saynit pawl we saynit barnabas anadoluda aylinip yürüp xiristiyan dinini tarqitish jeryanida, nurghun jaylarda turup qalidu. kéyinki mezgillerde ular turghan jaylarda ularning xatirisige béghishlinip chérkawlar sélinidu. mersinning mut nahiyesidiki alaxan monastirimu ene shularning biri. göksu wadisining tik étikige sélinghan alaxan monastiri, biri yiqilip chüshken ikki chérkaw, qiyaliqlargha oyup yasalghan rahiblar hujriliri, chömüldürüsh öyi we qebrilerdin terkib tapidu. dunyagha dangliq seyyahimiz ewliya chelebi séhriy küchke ige bu monastir heqqide: «qarimaqqa u ustisining qolidinn yéngila chiqqandek turidu» deydu.

alaxan monastiri kapadokyaning gherbiy jenubigha jaylashqan bolup, u yerdimu kapadokyadikige oxshash beziliri tebiiy, beziliri insanlar teripidin tashqa oyup yasalghan öngkürler bar. bu rayonda zahidliq hayati saqlinip qalghan bashqa monastirlarmu bar. emma alaxan monastiri muhim we közge körünerlik qurulmiliri bilen bashqa monastirlardin alahide perqlinip turidu. u xiristiyanlarning hej yoligha jaylashqan, yene kélip, monastirning özimu bir hej merkizi dep qarilidu. diniy murasimlar ötküzülidighan bu monastir, kündilik turmushqa munasiwetlik orunliri, rahib hüjriliri we ibadetxaniliri bilen kishining diqqitini tartidu.

* * * * *

alaxan monastiri xiristiyan étiqadining eng qimmetlik we nuqsansiz güzel ibadetxanilirining biri, dep qarilidu. déngiz yüzidin 1300 métir égizlikke sélinghan bu monastirning biri sherq, yene biri gherb terepte bolup, ikki perqliq chérkawi bar؛ ularning binakarliq alahidiliki aya sofyaning binakarliq alahidilikige oxshaydu. bu sewebtin, u «mersinning ayasofiyasi» depmu atilidu. bezi tetqiqatchilar, qurulushlardiki iysa eleyhissalamning asmangha kötürülgen körünüshliri we uning égiz jaygha sélinghanliqini nezerde tutup, monastirning isa eleyhissalamgha béghishlanghanliqi qarishini ilgiri süridu.

jelp qilarliq tash hünerwenchiliki bilen kishilerning diqqitini tartidighan alaxan monastirining tamliri hörkirewatqan shir, bürküt, béliq, sapaq üzüm, popurmaq we injildiki ilahiy bayanlargha asasen bézelgen. monastirning eng muhim we eng közge körüngen qurulushi sherq chérkawi bolup, u yene «gümbez chérkawi» depmu atilidu. chérkaw tik töt bulungluq ul üstide qed kötürgen bolup,  gümbizini hésabqa almighanda, tamlirining hemmisi puxta saqlinip qalghan, tamliri qapartmilar bilen bézelgen. texminen 1500 yil ilgiri sélinghan monastirning abide xaraktérlik ishik ramkisi ta hazirghiche saqlinip qalghan. uning qapartma neqishliri shunchilik mahirliq bilen ishlengenliki, bügünki kündimu kishlerni heyran qalduridu.

alaxan monastirining yene bir gewdilik qurulmisi qebriler bolup, tashqa oyup yasalghan qebriler monastirning muhim diniy xadimlirigha tewe.

bu monastir deslepki dewr xiristiyan seniti we wizantiye binakarliq tarixida muhim orungha ige. oxshimighan layihelesh téxnikisi, usta tash bézekchiliki we kishini heyran qalduridighan qapartma bézekliri bilen nöwette b d t maarip, ilim-pen, medeniyet teshkilati — yunéskoning dunya medeniyet mirasliri waqitliq tizimlikidin orun almaqta.

alaxan monastiri bir dewr bashtin kechürülgen qiyinchiliqlarning guwahchisi. nechche yüz yil ilgiri xiristiyan hajilargha ishikini achqan bu monastir, hazirmu ziyaretchilerning diqqitini qozghashni dawamlashturmaqta. torus taghlrining étikidiki orni we kishini heyran qalduridighan menzirisi bilen körgenlerni jelp qilidu.