qehwe xumarliq we balilargha bolghan tesiri

 qehwe xumarliq 12 yashqiche töwenlidi

(gamze demech sibich)

moda medeniyetning bir qismigha aylanghan qehweni istémal qilish yéshi 12 giche töwenlidi. undaqta, sortliri, puraqliri we rengliri bilen jelp qilish küchini barghanséri ashuruwatqan qehwe heqqidiki mutexessislerning qarashliri qandaq?

qehwe ilgiri yemendin kéletti, qiriq yil estin chiqmaytti, qiz körüshke barghanda, héyt – bayramlarda, ziyapetlerde ichiletti... bizning qehwe heqqidiki tonushimiz yéqinqi 10 yil ichide özgerdi.

dangliq marka we zenjirsiman shirketlerning wasitisi arqiliq moda mehsulatqa aylanghan qehwening nishan qiliniwatqan istémalchiliri keng saheni teshkil qilidu. qehwening asasliqi «arabika» we «robusta» dep atilidighan ikki xil shekli bar bolup, ishlitish we demlesh usulliri bir - birige oxshimaydu. süt, köktat süti, sériq may, shakilat, kokus qatarliq oxshimighan temdiki we issiq we soghuq shekildiki qehwe sortlirining balilarning radarigha kirishi tebiiy ehwalgha aylandi.

xelqara qehwe teshkilati (ICO) ning sanliq melumatigha asaslanghanda, türkiyediki qehwe istémal qilish nisbiti her yili ottura hésab bilen% 15.6 ashmaqta iken. türkiyediki qehwe istémali 2012-2013-yilliri her bir ademge 595 giram toghra kélidighan bolup, 2015-2016-yilliri 920 giramgha yetken. barista meshqawuli naim kojaning mölcheriche, bügünki künde her bir ademge  toghra kélidighan qehwe istémali bir kilogiramdin ashidiken.

qehwe ichken yaxshimu? yaki qehwe ichimlikimu?

naim koja, qehwe sanaitining yéqinqi 10 yilda qurulmilashqanliqini, zenjirsiman shirketlerde sétilidighan qehwelerning kéngiyishi bilen istémal yéshining töwenligenlikini tekitlep mundaq deydu: «bu xil éshish körülgen 2007-yildin ilgiri, 12 yashliq balilarni bir chetke qayrip qoyayli, hetta ata-anilar balilirining 18 yashqa kirgüche qehwe istémal qilishigha yol qoymaytti. emma, hazir bezide, zenjirsiman shirketlerde qehwe élish üchün öchrette turushingizgha toghra kélidu.»

kojaning qarishiche, balilar köpinche sütlük we shakilatliq, yaki bashqa temlik qehwe ichimliklirini yaxshi köridiken. bu qehweler suyuldurulghachqa, qara qehwege sélishturghanda, terkibidiki qehwening miqdari biwasite aziyidighanliqidin dérek béridiken.

qara qehwe terkibide azraq yuqiri bolghachqa, kofféinning miqdari yürek sanjiqini keltürüp chiqiridiken. eng muhimi, qehwe istémal qilishning waqit ariliqi iken. yeni her saette bir, her waqit ichish toghra emes iken. adette, biz eng az bolghanda 2-3 saette bir qehwe ichsek, bedinimizge ziyan yetküzmeydiken.

«yürek ritimi tézleshkende, barliq ezalargha qan pürkülidu»

qehweni muwapiq istémal qilishning ten salametliki yaxshi kishilerge nisbeten ziyanliq emeslikini eskertken koja, qehwening paydilirining nahayiti köp ikenlikini tekitlep mundaq deydu: «yürek ritimi tézleshkende, barliq ezalargha qan pürkülidu, u chaghda qehwe qandaq rol oynaydu? muqerrer halda bedenni tengsheshke bashlaydu. qisqisi, qehwening paydilirini sanap tügetkili bolmaydu.»

uyqu qalaymiqanlishish

qehwede, yash guruppisi we istémal qétim sani nahayiti muhim. istanbul tébbiy penler fakultéti balilar opératsiyesi mutexessisi mürsel haspolat,  qehwe istémal yéshining 12 ge töwenlishining, jiddiy oylinishqa tégishlik bir mesile ikenlikini tekitlep mundaq deydu:

biz balilarda körgen nurghun késellikler yep - ichish tertipidin kélip chiqidu. qehwemu bular arisidiki ziyanliq bolghanliridin biri. qehwe ichken balining yürek soqushi tézliship kétidu we titresh ehwali otturigha chiqidu, buningdin bashqa yene, hem teshwishlinish haliti körülidu hem uyquning normalsizliqini keltürüp chiqiridu. derweqe, bizning eng qorqidighinimizmu uyquning normalsizliqidur, chünki kéchisi qanghudek uxliyalmaydighan bir balining hormon tengpungluqimu bozulushqa bashlaydu.

yürek rétimining tézlishishi bügünki künde muhim bir mesile bolsimu, lékin, balilar üchün kelgüside yüz bérishi mumkin bolghan bir qisim yoshurun késelliklerni qozghashtek ehwallarnimu keltürüp chiqirishi mumkin.

qehwe istémal qilishni ashurghanda, yashanghanlarda körülidighan qorsaq köpüsh qatarliq üchey késellikliri,  yash waqtidila otturigha chiqishqa bashlaydu. eger balilarda yoshurun we namelum irsiyet xaraktérlik yürek késellikliri bar bolsa, bu késelliklerning, yürek rétimsizliqi bilen birlikte téximu baldur otturigha chiqishqa seweb bolidu.  yeni yep – ichish tertipsizliki we qehwe qatarliq ghidiqlighuchi maddilarni baldur istémal qilish,  yashanghanda körülidighan késelliklerni baldur otturigha chiqirishtek qozghitish rolini oynaydu.

qehwe istémal qilishqa qarita qattiq qaide ornitishning hajiti yoq

haspulat sözini dawamlashturup mundaq deydu:

yashlarning qehwedin huzurlinishtin özini qachurushi, özini zorlishi, «men hergiz ichmeslikim kérek» dep özige qattiq qaidilerni ornitishining hajiti yoq.

nurghun menbelerge qarighanda, köpligen kishiler temi we özige xas xushpuraqliri bilen birlikte waz kéchelmeydighan qehwe, dunyadiki sudin qalsa eng köp istémal qilinidighan ichimlik hésablinidu. qehwening ene shundaq yaqturup istémal qilinishining özige xas asasi bar, elwette. lékin, qehwe istémal qilghanda, ölchemge riaye qilish shert.

menbesi: TRT Haber  

témigha munasiwetlik resimlerni tor bétimiz www.trt.net.tr din köreleysiler.