chanaqqele bilen tonushushni xalamsiz?

chanaqqele bilen tonushushni xalamsiz?

hörmetlik radiyo anglighuchi qérindashlar! qedriye shenel teripidin teyyarlanghan «türkiyede sayahetchilik» namliq pirogrammimizning bügünki sanida silerge chanaqqeleni tonushturimiz.

*** *** **** ****** *****

chanaqqele türkiyening gherbiy shimalida yawropa we asiya qitelirini bir biridin ayrip turidighan déngiz boghuzining ikki yaqisigha jaylashqan bir sheherdur. anadolu bilen tirakyani bir – birige tutashturidighan nuqtigha jaylashqan bu sheher, joghrapiyelik ornining muhimliqidin bashqa yene tarixining uzunluqi bilenmu hemmining diqqitini tartip kelmekte.

chanaqqelening miladidin ilgiriki 3000 – yilidin béri olturaq rayon bolup kelgenliki melum. chanaqqele bughuzi anadolu bilen yawropani we aq déngiz bilen qara déngizni tutashturudighan ikki nuqtiliq rayonimizning birsidur.  bu alahidiliki chanaqqelening tarix boyiche köpligen istila we köchüsh heriketlirining nishanigha aylinip qilishigha seweb bolghan idi. tarixning her qaysi dewrliride chanaqqeleni talan – tarach qilish üchün rayongha basturup kelgenler bolghangha oxshash olturaqlishish üchün kélidighanlarmu dawamliship keldi. bu her ikki ehwal özara mediniyet almashturushni tizletken bolup, kültür nuqtisidin bu xil yughurulush yüzligen yillarghiche bezide üzülüp qalidighan ehwallarmu bolghan idi. netijide tolimu renglik bir tarix jonglanmisi otturigha chiqqan idi.  

fatih sultan mehmetning dewride bughuzning eng tar yérige (yeni yawropa yaqisigha) kilitbahair qelesi, anadolu yaqisgha sultaniye yene bir ismi bilen chanaqqele qelesi yasalghan idi. sheherning ismi del anadolu yaqisigha yasalghan chanaqqele qelesidin kelmekte.

bu rayonda miladidin ilgiriki 1200 – yillirida tiroya xelqi yashighan bolup, tiroya urushliridin kéyin aqalar olturaqlashqan, ege köchüshliri bilen her xil milletler yétip kelgen idi.  andin anadoluda yazma tarix nuqtisidin bir zulmetlik dewr bashlighan bolup, uningdin kéyin ret boyiche lidya padishahliqi, parislar, makédonya padishahliqi, rim we wizantiye impériyesining hakimiyiti astigha kirgen idi. axirida osmanli xelipilikining hakimiyitige tewe bolghandin kéyin türklerning zéminigha aylanghan idi.

chanaqqelening ismi öz nöwitide yene tarixtiki eng chong urush bilenmu xatirilinidu. 1 – dunya urushi yillirida chanaqqele bughuzidin ötüp, istanbulni ishghal qilish we u yerdin qara déngizgha chiqishni nishan qilghan engliye we firansiye qisimliri chanaqqele bughuzini qorshawgha alghan idi.  türk eskerler hayat - mamatliq küreshke aylanghan bu urushta rayonning her bir ghirich yérini jan tékip qoghdap, düshmenlerning boghuzdin ötishige qetiy yol qoymidi. hem qurghuluqtin, hem déngizdin qilinghan hujumlarni ghelibilik chékindürüp, tarixqa yézilidighan katta zeperni qolgha keltürdi.

chanaqqele wilayiti dairiside orun alghan we birinchi dunya urushining eng qanliq tuqunushi yüz bergen gelibolu yérim arili döletlik baghchisi goya bir urush muziyigha oxshaydu. wetenlirini we weten zéminini foghdash yolida shéhit bolghan on minglarche qehriman türk eskerlirige atap yasalghan xatire meqbiriler we shéhitzarliqni del shu yerde köreleysiz. 

geliboluda buningdin bashqa yene ishghaliyetchi qisimlardin engliye, firansiye, awstiraliye we yéngi zillandiye eskerliriningmu mazarliqliri mewjut.

eger chanaqqele urushining izlirigha shahit bolushni xalisingiz, anzaq yézisi, kilitbahir qelesi, namazgah qorghini, chonbayir, yalghuz qarighay xatirigahi, 57 - piyade qisim shéhitzarliqi, seddulbahar qelesi we shéhitler abidesi qatarliq jaylarni ziyaret qilisingiz bolidu.

anzaq yézisida anzaq eskerliri déngizdin hujum qilip kélip nurghunliri ölgen idi. her yili 25 – april küni ularni xatirilesh murasimi ötküzülidu. bir – birige qarshi urush qilghan eskerlerning newriliri bu xatirilesh paaliyitige ortaq tuyghu bilen qatnishidu we oxshash qayghu - hesretlerni hés qilidu.

gelibolu yérim arili döletlik baghchisi bu alahide tarixi sewebidin dunya boyiche eng köp ziyaret qilinidighan döletlik baghchilar arisida sanilidu.

chanaqqelege barsingiz gelibolu yérim arilidiki shéhitzarliqlardin bashqa yene, b d t maarip, ilim – pen we medeniyet teshkilati «UNESCO» teripidin dunya mirasi tizimlikige kirgüzülgen tirowa arxiolgiyelik rayoninimu ziyaret qilishingizni tewsiye qilimiz. 

assostiki afina ibadetxanisi, tarixta tunji qétim güzellik musabiqisi ötküzülgen kartaghliri, gökche arili we bozja arilimu sayahet qilishingizgha tégishilik yerler hésablinidu.

 hörmetlik radiyo anglighuchi qérindashlar! yuqirida qedriye shenel teripidin teyyarlanghan «türkiyede sayahetchilik» namliq pirogrammimizda chanaqqeleni tonushturüp ottuq, tingshighininglar üchün rexmet.