ish – xizmet pursiti yaritishta yéngi dewrge qedem qoyuldi

türkiye awazi radiyosi: «dunya iqtisadi» namliq sehipimizning bu heptilik sanida yildirim beyazit uniwérsitéti siyasiy penler fakultéti iqtisad kafédrasi oqutquchisi piroféssor doktor erdal tanas qaragölning «ish – xizmet pursiti yaritishta yéngi dewrge qedem qoyuldi» mawzuluq xewer analizini huzurunglargha sunimiz.

türkiye iqtisadi éshishni dawamlashturmaqta. hepte béshida élan qilinghan üchinchi charek iqtisadiy éshishqa alaqidar sanliq melumatlar, türkiye iqtisadining yuqiri sürette éshishni dawamlashturuwatqanliqini yene bir qétim delillidi. bu mezgilde %11.1 lik éshishni qolgha keltürgen, yilliq otturighiche %6.5 bilen %7.5 arisida éshishi kütülüwatqan türkiye iqtisadining bu haliti, ish – xizmet  pursiti yaritish nuqtisidinmu insangha ümid béghishlaydu.

yéqinqi bir yil ichide 1 milyon 200 ming ademning emgekchiler sépige qétilghanliqini nezerge alidighan bolsaq, emgekke, ishqa orunlashturush seperwerliki dairiside bunchilik köp ademni ishqa orunlashturushning zor utuq ikenlikini éytishqa bolidu. bu nuqtida, qolgha keltürülgen bu küchlük iqtisadiy éshishning xelqning her qaysi qatlamlirida eks étishining intayin muhim bir mesile ikenlikini éytalaymiz. bashqiche qilip éytqanda, ishqa – emgekke oronlashturushtiki éshish bizge iqtisadiy éshishning pütkül qatlamlargha kéngeygenlikini körsitip bergen bolidu.

jumhur reis erdoghan emgek imkaniyiti yaritish meslihet yighinida otturigha qoyghan ishqa – xizmetke orunlashturush nisbitini yuqiri kötürüsh yolida ijra qilinidighan yéngi righbetlendürüsh siyasetliri, bu musapining süritini téximu ashuridu. bayanatlarda eng aldinqi pilandin orun alghan mesililerning biri, 2 kishini artuq ishqa orunlashturush chaqiriqi boldi. 2017 – yilining béshida ijra qilinishqa bashlighan qoshumche 1 kishini ishqa orunlashturushqa righbetlendürüsh siyasiti dairiside, ish – emgek bilen teminligüchilerning mewjut xizmetchilirige qoshumche qilip ishqa orunlashturidighan her bir soghurtiliq xizmetchining qizil reqem we baj mejburiyetlirining dölet teripidin tölinidighanliqigha dair bir siyaset yolgha qoyulghanidi. nöwette, ishqa orunlashturushqa ijabiy hesse qoshqan «+ 1» righbetlendürüsh siyasitige yene bir kishini ilawe qilish arqiliq «+ 2» righbetlendürüsh siyasitining ijra qilinishi nishan qilinmaqta. buning, «+ 1» ish – emgek imkaniyiti yaritishqa righbetlendürüsh siyasiti arqiliq 2017 – yili ishqa orunlashturushta qolgha keltürülgen utuqni aldimizdiki yili ikki hesse yuqiri kötürüsh nuqtisidin istratégiyelik ehmiyetke ige bir qedem ikenlikini éytishimiz mumkin.

yene bir tereptin, karxanichilarningmu bu siyaset dairiside mueyyen ewzelliklerdin paydilandurulghanliqini estin chiqarmasliq lazim. qoshumche ishchi alghan üch ademdin az xizmetchisi bar karxanilarning artuq ishchisining maash, qizil reqem we bajlirining bir qétimliqini dölet, bir qétimliqini shirket töleydighan  bir xil sistéma yolgha qoyulidu. démek, kichik tiptiki shirketlerning xizmetchi qobul qilish jehettiki qiyinchiliqliri döletning yardimi sayisida hel qilinghan bolidu.

uning üstige bu righbetlendürüsh siyasiti peqet keng dairilik emes, xususiy siyaset yolgha qoyushni teqezza qilidighan qatlamlarnimu öz ichige alidu. mesilen, ayallarni ishqa orunlashturush salmiqini yuqiri kötürüshni nishan qilghan bezi siyasetlerni yolgha qoyush pilanlanmaqta. «ishqur» ning «öz ishchingni özüng yétishtür» pilani dairiside sanaet sahesidiki kurslargha qatnashqan ayal kursantlarning baliliri üchün 400 lira béqish yardimi bérilidu.

türkiyede ishsizliqning eng nuqtiliq seweblirining birini ayallarni ishqa orunlashturush nisbitini yuqiri kötürelmeslik shekillendüridu. türkiyede erlerning emgek küchige ishtirak qilish nisbiti %73.1 bolsa, ayallarning nisbiti %34.5 etrapida bolmaqta. oxshashla ish – xizmet imkaniyiti yaritish nisbitige qaraydighan bolsaq, erlerning %66.9 etrapida, ayallarning %29.4 etrapida ikenlikini körüwalalaymiz.

nöwette köpligen ayallarning xizmet hayatidin chékinishidiki eng muhim seweblerning birini, balilargha qarash xizmiti shekillendüridu. démek, kesip hayatigha qedem basmay turupla aldigha chiqidighan eng asasliq qiyinchiliqni yéngishi üchün, ayallargha bundaq bir asanchiliqning tughdurup bérilishi, ularning emgek küchi bazarlirigha kirishlirini téximu jelpkar haletke keltüridu.

jumhur reis erdoghan sözide alahide tekitligen nuqtilarning yene biri, méyiplar bilen munasiwetlik bolup, u, «ishqur»ning méyiplargha 36 ming liraghiche  birip kéliwatqan iane miqidarining 50 ming liraghiche chiqirilghanliqini uqturdi we öz ish ornini qurup chiqishni xalaydighan méyiplar üchün bu pursetning nahayiti muhim ikenlikini qeyt qildi.

nöwette türkiyede dölet miqyasida yéngi bir ish – emgek pursiti yaritish istratégiyesining yol xeritisi sizilghan boldi. emgekke orunlashturush nisbitini yuqiri kötürüshni nishan qilghan bu qararlar, türkiyede emgek küchi bazarlirining aldidiki barliq tosuqlarning bir – birlep élip tashlinip, bu yolda utuq yaritish üchün dadil qedemler bilen ilgirilesh pursitining yaritilidighanliqining namayandisidur.