hazirqi dunya tüzümining qurbani: arakanliq musulmanlar

bir nechche aydin buyan bir az sanliqlar topi özi tewe bolghan hakimiyet teripidin sistémiliq halda qetl qilinmaqta, yurt-makanliri weyran qilinip öyliri köydürülmekte, bular yetmigendek bu kishiler qéri-yash, chong-kichik, er-ayal déyilmestin qirghin qilinmaqta yaki chong pichaqlar bilen wujudliri parchilanmaqta, perzentliri we yashanghanliri deryalargha tashlinip gherq bolmaqta. bu wehshiyane qilmishlarni sadir qilghan bolsa bir dölet we bu dölet qollighan milletchi buddist rahib, esker we puqradur.

qetl qilinghanlar rohingyaliqlar emes belki insaniyetning del özidur, b d t qatarliq barliq xelqaraliq organlar bu chidighusiz zulumgha süküt qildi, hetta rohingyaliqlar musulman bolushning eksiche, nurghun musulman dölet jim turuwaldi, biraq bir zat bundaq qilmidi, u bolsimu türkiye jumhuriyiti jumhur reisi rejep tayyip erdoghan bolup, u  bu  wehshiyane zulumgha qattiq naraziliq bildürüp, buni xelqaraning küntertipige élip keldi.

isan heqliridila emes muhit we haywan heqliri mesilsiigimu sezgür muamile qilip kéliwatqan yawropa ittipaqi  we gherb döletliri némishqidur rohingyaliqlar duchar boliwatqan zulumgha süküt qildi. yawropa we gherbning barliq meniwi qimmet qarashliri texminen 35 yildin buyan yene özliri  teripidin qetl qilindi, epsus gherbning qoli meniwi bayliq jehettin quruqdilip qaldi. gherb bolupmu yawropa ittipaqi «insan heqliri, démokratiye»dégen shoarni kökke kötürüp chiqisa, hemme adem bu shoarning keynide choqum iqtisadiy menpeet yatidighanliqini bilip boldi, bu achchiq heqiqetni wijdani téximu ölmigen gherbliklermu obdan bilidu, gherb öz meniwi bayliq we qimmet qarashlirini öz qoli bilen nabut qiliwetken medeniyet igiliri süpitide tarix betlirige xatirilinidu. qarighanda biz bu tiragédiyege shahit bolidighandek turimiz.

gherb dunyasi cherek esir ilgiri yawropaning kindikidiki bosniye-girétsigowénada meydangha kelgen irqiy qirghinchiliqqa köz yumup özining ölüm permanini özi imzalighanidi, kéyinche libériyede yüz bergen ichki urushqa tutulghan pozitsiyemu oxshash boldi. iraq bilen afghanistanning yoqilang bahaniler bilen ishghal qiliniwélishimu  dunyaning gherb dunyasigha bilen ishenchisini téximu suslashturuwetti, ereb baharigha tutulghan pozitsiye bolsa axirqi ümidlernimu xoritiwetti.

gherb ellirining démokratik usul bilen hakimiyet béshigha kelgen muhemmed mursining aghduruwétilishidimu mursini emes herbiy-siyasiy özgirish qozghighan abdul fettah sisini qollishi, méningche gherb qimmet qarashlirining axirqi tiniqiningmu tügigenlikini körsitip béridu.  buningdin bashqa, gherbning türkiyedimu démokratik usullar bilen jumhur reislikige saylanghan rejep tayyip erdoghanni aghduruwétishke urunghuchilarghimu quchaq échishimu gherbning ikki yüzlümichilikini körsitip béridighan axirqi hadise idi. türkiyede herbiy-siyasiy özgirish qozghimaqchi bolghan eskerler yüzlerche kishini qetl qilip, minglarche kishini yarilandurghan bolsimu, gherb dunyasi bu térrorchilargha quchaq échip hemmisige dégüdek siyasiy panahliq berdi. nöwette bolsa gherb dunyasining arakandiki wehshiyane zulumlargha süküt qilishige xapa bolmisaqmu bolidu, chünki hemme adem démokratiye, barawerlik, insan heqliri we exlaqqa oxshash uqumlardin gherbning peqet menpeetige toghra kelse kökke kötüridighan bolmisa bir chetke qayrip qoydighan uqumlar ikenlikini yaxshi bilip ketti, eslide arakanda yüz bergen hadisiler süriye, iraq we liwiyediki wakalet urushidin qilche perqsiz, gherb dunyasidiki eng qudretlik herbiy we iqtisadiy küchler xitayning iqtisadiy jehettin güllinip kétishini, shundaqla yéngi yipek yoli istiratégiyesining emelge éshishini xalimaydu.

dunya déngiz sodisining yérimidin köpreki malakaw boghuzi bolmay turup aqmaydu, malakaw boghuzi bolghan rayonda bolsa del xitaygha tutushidighan néfit we tebiiy gaz liniyeliri mewjut, xitaygha nisbeten tolimu muhim bolghan bu énérgiye liniyesining xeter astigha kirip qélishi xitay iqtisadigha zor tesir körsitidighanliqi turghanla gep.

bu liniyeler del arakandin ötidu, birma döliti musteqilliqqe érishkendin tartip hazirghiche rohingyaliq musulmanlargha éghir bésim we zulumlarni sélip kelmekte. kishini échindürdighini shuki, 2010-yildin buyan bu bésim irqiy qirghinchiliqiche bérip yetti. zorawnliq zorawanliqni keltürüp chiqardi we tuyuqsizla acharchiliq girdabida yashawatqan rohingyada tolimu ilghar we qimmet bahaliq qorallar bilen qorallanghan bir teshkilat peyda bolup qaldi, bu teshkilat deslep rohingyaliq musulmanlarning heqliri üchün küresh qilidighanliqini teshwiq qilip  yürdi,biraq élip barghan her bir herikiti rohingyaliqning chekken azabini yiniklitish uyaqqa tursun téximu éghirlashturuwetti.

xitayning muhim énérgiye liniyeliri we déngiz sodisining %80giche bolghan qismining makalaw boghuzi arqiliq élip bérilishi xitayni tehdit süpitide köridighan chong küchlerni yéngi charilerni tipishqa ittirdi.  afghanistan bilen iraqqa atalmish qirghuchi qorallarni tazilash üchün bésip kirgenlerning gherizining bashqa ikenliki uzun ötmeyla ashkarilandi. bu ishlar bolghandin kéyinmu gherb eskerlirining hélem bu döletlerde néme üchün turidighanliqlirini mesile süptide tilgha élip baqqan gherb ziyalilirining bolmasliqimu sizni oylandurmamdu?

1991-yildin buyan gherbning ottura sherqte qozghighan wakalet urushi tolimu epsuski asiyaghimu kéngeydi, men birma dölitining derhal hoshini tépip bu xeterning aldini élishini arzu qilimen, rohingyaliq musulmanlar irqiy qirghinchiliqqa duchar qilinip rayonning bixeterlik, étnik we siyasiy xeritisini özgertish üchün heriket qiliniwatidu. bu hadisiler noqul rohingyaliq musulmanlar bilenla cheklinip qalidighandek emes, dunyaning bu xeterlik wakalet urushigha waste qilinmasliqini arzu qilimen.