islam dinining meqsiti we teshebbus qildighan jemiyet shekli

türkiye awazi radiyosi: pirogrammimizning bu bölümide islam dinining meqsitining néme ikenlikini, kimlerge xitab qildighanliqini we islamning zadi qandaq jemiyet sheklini nishan qilghanliqini öginishke tirishimiz….

islam dinining meqsiti- insanni exlaqiy jehettin yétildürüp, dunyade xatirjemlik we xushalliqqa, axiret künide bolsa, ebediy saadetke érshtürüshtur. «allah ölümni we hayatliqni, silerning qaysinglarning téximu yaxshi muamilde bolidighanliqini  sinash üchün yaratti» dégen menidiki ayet, islamning insanni exlaqiy jehettin yétildürüshni meqset qilghanliqini körsitip béridu.

islam dinining meqsiti-insanning eqil, irade we  wijdanini ishlitishni؛ mesoliyetchanliq éngi bilen heriket qilishni emelge ashurup, uni allah bilen, özi bilen, bashqa insalar bilen we tebiet bilen chiqiship yashishini kapaletke ige qilishtur.

islam dinining meqsiti- insanlarni pani dunya hayatigha we heweslirige qul bolushtin qutquzup, yaritish meqsitige uyghun bashishini ögitishtur.

insanning ruhiy jehettin yüksélishi üchün qilishi kérek bolghan wezipilirini, allahning emir we körsetmilirini, yaxshi bilen yamanni, toghra bilen xatani tonup, yaxshigha yétip bérishining yollirini körsitip bérishtur.

insanning qeyerdin kélip, qeyerge kétidighanliqi, néme üchün yaritilghanliqi, axirining qandaq bolidighanliqini qatarliq soallargha jawab bérip, hayatni menige ige qilish we xatirjemlikke ‍érishishini kapaletke ige qildu.

insanning maddiy we meniwi jehettin saghlam yétilip, yetkili bolidighan eng üstün sewiyege ige bolushigha yardem qilidu. xulasilep éytqanda, islam dinining meqsiti - insanni tebi‍tige mas kélidighan ishni qilishni, eql we wijdanidin paydilinishni ögitidu. ulugh allah bu heqte mundaq deydu:

«sen yüzüngni toptoghra bu terepke, allah terepke qilghin, u insanlarni uninggha asasen yaratti. allahning yaratqinining ornini alidighan héchqandaq nese yoq, mana bu eng toghra dindur, emma insanlarning tolisi buni bilmeydu.»

islam dini eqili bar kishilerge xitab qilidu. olarning bilip, özi xalighan halda we erkin kiradisi bilen qilghanlirini qedirleydu. islam dunyawi din bolup, pütkül dunya xelqige ewetilgen. shunga, islam dini her daim dunyaning hemme jaylirida yashaydighan eqli jayida we hör iradige ‍ge kishilerge xitab qildu.

islam dini shexisni asas qildu. güzel exlaq bilen zinnetlinip, ibadet bilen piship yétilgen her bir yaxshi insanlardin yaxshi jemiyet shekillindu. her bir yaxshi kishilerning ish- heriketliri jemiyetning yaxshi yüzlinishige we qutulushigha seweb bolidu. bu menidin éytqanda, islam oghlining hemmidin bekrek allahning quli ikenlikini bildighan,insanliqning kéreklik masuliyitini üstige alghan, yaratilishigha uyghun dunyawi qimmet ölchemlerge ige, eqili we bashqa iqtidarliridin eng yaxshi shekilde paydilinishni bilidighan, hayatining néme ikenlikini bilip yashaydighan kishilikke ige insanlardin eshkil tapqan iqtidarliridin eng yaxshi shekilde paydilinishni bilidighan, hayatning néme ikenlikini bilip yashaydighan kishilikke ige insanlardin eshkil tapqan jem‍yet berpa qilishini meqset qildu.

islam ailini asasqilghan halda jemiyetning söygü, hörmet, qérindashliq, keng qorsaqliq, yaxshiliq, durustluq, öz-ara yardemlishish, adalet, epuchanliq,sewr, kichik piéliq, wediside turush, kishilerge yaxshi muamile qilish we chirayliq sözlesh qatarliq asaslar üstige qurulushni teshebbus qilidu. islam teshebbus qilghan jemiyet allah üchün bir yerge jem bolghan, allah üchün yaxshi köridighan we allah üchün yaxshiliqqa buyriydighan teshkil tapidu. mal-mülük, hoqoq, uruq-tuqqandarchiliq yaki bashqa dunya ishlirini seweb qilip körsetmeydighan bu söygü jemiyette güzel exlaqlarning yashnishini, yamanliqlardin wazkéchishke kapaletlik qilidu. peyghember eleykissalamning dégini boyiche éytqanda« allah üchün bir- birini yaxshi körgenler  heqiqi menide imanning temini tétighan kishiler bolup hésaplinidu.»  mundaq jemiyette temessum, ülpetchilik, söygü-muhebbet we  güzel exlaq  hökümiran bolidu. ishenchiliq  muhit berpa bolidu. insanlar otturside merhamet asasliq orungha ütidu. zulum, haqaret, birbirini pes körüsh we biperwaliqqa oxshash xata qarash we muamillerge orun qalmaydu. islam jemiyetining yashash shekli bashqilarnimu oylaydighan we pidakarliq  tuyghusi üstige bina qilinghan,  insanlar taghaqning chishigha oxshash teng we barawer hésaplinidu. til, ériq, jinsiyet, choqoq weyaki salahiyet jehettiki oxshimasliqlar heq-hoqoqning ijira qilinishigha tesir körsetmeydu. jemiyettiki ezalar bibirige mehkem baghlanghan binagha yaki bir bedenning ezalirigha oxshaydu.

islam teshebbus qilghan jem‍iyette- insanlargha we bashqa janliqlargha, muhitqa paydiliq bolghan herqandaq ishni qilish, ziyan salidighan herqandaq nersini otturdin yoq qilish üchün térishchanliq körsitish yaki uning üchün réqabetlishish mewjüt bolup turidu. islam jemiyetde allahning rizasi barliq ghailerning üstide turidu. heddidin ‍éshish  we adettni tashqiri ajizliqtin yiraq bolidu. ottur yolgha wekillik qilidu, pütün insaniyetke ülge bolalaydighan ‍exlaqi pirinsiplargha ige bolidu. bundaq jemiyette din, jan, nesil, mal we eqil qoghdilidu. yaxshiliqning hökümiran ‍orungha ütüshi we yamanliqning aldini élish jemiyetning  ortaq wezipisi bolup hésablinidu. ulugh allah bu heqte mundaq deydu« aranglarda xeyrilik ishlargha chaqirildighan, yaxshiliqqa buyruldngghan we yamanliqtin tosuydughan birtop kishi bolsun.»