piroféssor jewat heyet

türkiye awazi radiyosi: burunqi waqitlarda «hekim» sözi bir qanche xil kesipte mutexessis bolghan, köp iqtidargha ige bilim ademliri üchün qollinilatti. ibni sina we farabigha oxshaydighan kishiler «hekim» dep atilatti. künimizde «hekim» sözi köpirek «tiwip», yeni tibbiy doxtur meniside ishlitilmekte. her ikki menide «hekim» bolghan, hem tibbiy menide hemde filologiye bilimliri saheside zor muweppeqiyetlerni qolgha keltürgen piroféssor doktor jewat heyet ene shulardin biridur.
jewat heyet 1925 – yili tebrizde hörmetke sazawer bir ailide dunyagha kélidu. din, pelsepe we astronomiye mutexessisi bolghan dadisi eli heyet iran asasiy qanun inqilabining rehberliridin biri bolup, edliye ministiri we aliy sotning bashliqi bolghan idi. dadisining xizmiti sewebidin bashlanghuch, toluqsiz we toluq ottura mektepni oxshimighan sheherlerde oqughan jewat heyet 1941 – yili tihran uniwérstétining tibbiy fakultétigha qobul qilinidu. u bu fakultétta üch yil oqughandin kéyin, irandin türkiyege ewetilgen tunji türkümdiki oqughuchilar bilen istanbulgha kélip oquydu we 1946 – yili tibbiy doxtur bolidu. u istanbulda üch yil doktorluqta oquydu we bu oqushini tamamlash üchün parizhda yene üch yil oquydu. 1952 – yili tihrangha qaytidu. meqsiti kishilerge téximu köp xizmet qilish bolghan yash wirach jewat heyet, eyni waqittiki cheklik sharaitlargha qarimastin bimarlarni opératsiye qilishni bashlaydu. bash wirach bilen birlikte yürek opératsiyelirinimu qilidu. u 1967 – yili iranda tunji qétimliq ochuq yürek opératsiyesini muweppeqiyetlik qilidu. arqidin yürek kilapanini almashturush we tihranda tunji qétim börek almashturush opératsiyelirinimu muweppeqiyetlik qilip, dunyada chong nam qazinidu.
u opératsiyeliri bilen birlikte tetqiqatlirini dawamlashturup, 12 yil boyiche «tibbiy bilimi» zhurnilini neshir qilduridu. xelqaraliq tibbiy qurultaylirida, dunya tibbiy bilimige yéngiliq qoshqan nurghun maqalilerni oquydu. 1963 – yili dunya wirachlar jemiyitige,1983 – yili firansiye wirachlar akadémiyesige eza bolup saylinidu. 1988 – yildin bashlap wirach piroféssori bolup uniwérstétta xizmet qilidu.
piroféssor doktor jewat heyet iranda oquwatqan yillarda ana tili bolghan türkche hakimiyet teripidin cheklengen we bu tilda her qandaq bir kitab oqush, saqlash weyaki eser yézish nahayiti chong jinayet idi. bu sewebtin u istanbulgha ketkende dadisi uninggha mundaq dégen idi: «oghlum, men séni yalghuz tiwip bolsun dep emes, belki oxshash waqitta tilimizni, medeniyitimizni we tariximizni ögensun dep istanbulgha ewettim.» bu sözler jewat heyetning oqush istikini téximu kücheytken idi. shuning üchün u peqet tibbiy sahedila emes, belki nurghunlighan sahede yuqiri iqtidargha ige bolushi kérek idi.
jewat heyet türkiyede oquwatqan waqitta, fuat köprülü, hamdullah suphi, muharrem ergin qatarliq eyni dewrdiki meshhur kishiler bilen tonushidu. u türk tili, edebiyati we tarixigha ait kitablarni köplep oqup, bu jehettiki bilimini tereqqiy qilduridu. eslide jewat heyet bularni ögengende, bu bilimlerning qachan, qeyerde jangha esqatidighanliqini bilmeytti. 1979 – yili iranda emelge ashqan inqilabning tesiride padishahning aghdurulushi bilen weziyette bir az özgürüsh bolidu. u qol tutup ishlep, iranda tunji bolup türkologiye zhurnilini neshir qilishni qarar qilidu. u bu sahede yuqiri melumatqa ige tetqiqatchilar we alimlarni hemkarlishishqa chaqiridu. iranda türklerning mewjutluqi ret qilinghanliqi üchün zhurnal «warliq», yeni «mewjutluq» nami bilen atilidu. jewat heyet emdi peqet tibbiy doxtur emes idi, belki dostliri bilen birlikte xelqining cheklengen tili we medeniyitining qoghdighuchisi, qutquzghuchisigha oxshash éghir mesuliyetni öz üstige alghan jengchi idi.
waqitning ötüshi bilen bir mektep we gheyriy resmiy akadémiye haligha kelgen «mewjutluq» zhurnili, iranda türklerning éngining yuqiri kötürülüshi, türk medeniyitining tarqilishi we uzun yillar boyiche cheklengen bir tilning qaytidin güllinishide intayin muhim rol oynaydu. buning netijiside dunya türkologiye bilimining muhim zhurnalliri qataridin orun alidu.
doxturluq saheside nurghunlighan muhim organlargha eza bolup saylanghan jewat heyet, türkologiyege qoshqan töhpisi seweblik köp mukapatqa we sherep unwanlirigha érishidu. ezerbeyjan jumhuriyitide tibbiy sahede we türkologiye saheside nurghunlighan uniwérstétlarning pexri doktorluq hemde piroféssorluq unwanigha érishidu. u türkiyedimu til qurumining shereplik ezasi bolidu.
ilmiy paaliyetler bilen birlikte iran, türkiye we ezerbeyjan arisida dostluq köwrüklirining ornitilishi we medeniyet munasiwetlirining toghra usulda tereqqiy qilishigha chong töhpe qoshqan piroféssor doktor jewat heyet, her daim dölet rehberlirining hörmitige érishidu.
ezerbeyjan – iran türklirining meniwi atisi, türk dunyasining aqsaqili, dewrining dede qurquti, türk dunyasining alimi dégendek unwanlar bilen tonulghan we 89 yashqa kirgen jewat heyet hazir bakuda dawalanmaqta.