chanaqqeledin ötkili bolmaydu

türkiye awazi radiyosi xewiri: 18-mart chanaqqele zepiri türk milliti üchün yéngidin mewjut bolush dastani idi. düshmenning ghayet zor herbiy paraxotliri bir kün ichide yoq qilindi. déngiz urushining ghelibisi qolgha keltürülgen u kün «chanaqqeledin ötkili bolmaydu» dégen söz, gelibolu yérim arilidin pütkül dunyaning xatirisige möhür bolup bésildi.

türk eskiri 1915-yili 18-mart namini tarixqa yene bir qétim ghelibe bilen yazdurdi. «oq ötmeydu» dégen herbiy aptomobillar pachaqlap tashlandi, «chökmeydu» dégen paraxotlar bir-birlep chanaqqele boghuzigha chöktürüldi.

chanaqqelege düshmenning tunji qétimliq hujumi birinchi dunya urushining deslepki künliridila yüz bergen bolup, u kün 1914-yili 3-noyabir idi.

engliye herbiy paraxotliri boghuzning kirish qismidiki seddülbahir qelesini bombardiman qildi. besh ofitsér, 81 esker seddülbahir qelesidiki qoral iskilatining partlishi netijiside shéhit boldi.

chanaqqele urushining tunji shéhitliri seddülbahir qelesining kirish qismining yénigha yerlikke qoyuldi. tunji shéhitler xatire munari mushu yerge tikildi.

engliyeni asas qilghan antanta döletlirining nishani istanbulni ishghal qilish idi.

osmanli armiyesi chanaqqele boghuzidiki mudapiesini kücheytti.

déngiz sahiligha paraxotlardin élinghan zembirekler qoyuldi, boghuzda ména linyesi berpa qilindi.

chanaqqele boghuzigha deslepte 19-féwral, aridin alte kün ötkende ikki déngiz herikiti élip bérildi. antanta döletliri her ikki herikette netijige érishelmidi. buning bilen, déngiz qismining béshigha robék (Robeck) keltürüldi. 18-mart etigende keng kölemlik déngiz herikiti bashlandi.

nusret ména paraxoti heriketke teyyar bolup, 7-martni 8-martqa baghlighan kéche nusret ornatqan ménalar 18-mart küni antanta döletlirige qaqshatquch zerbe berdi.

antanta döletlirining urush paraxotliri zembirek oqliridin qachqanda, ménalargha yoluqti. firansiyening bowét paraxoti bir ménagha soqulup, üch minut ichide 603 eskiri bilen sugha gherq boldi.

engliyeliklerning «okyan» we «teng kelgili bolmaydu» dégen paraxotlirimu oxshash qismetke duchar boldi. «agememnon», «infléksibil», «safrén» we «galua» paraxotliri éghir ziyangha uchrap, urushqa qatnishalmidi. netijide qomandan robék herbiy paraxotlarni chékinishke buyruq qildi. buning bilen, mehmetchik 1915-yili 18-mart chanaqqele dastanidiki tunji ghelibisini qolgha keltürdi.

éghir zerbe yigen antanta döletliri aridin bir ay ötkende, yeni 25-aprélda quruqluqqa esker chiqirip, oxshash qismetke duchar boldi.

bu qétim tarix sehnisige, aridin töt yil ötkende musteqilliq kürishni bashlaydighan mustapa kamal chiqti. u mezgilde geliboluda shéhit qéni bilen yene bir dastan yézildi.

«chanaqqeledin ötkili bolmaydu» dégen söz, ashu dastan bilen xatirilerge möhür bolup bésildi.