semimiyetsizlikning nami riyadur
türkiyening barliq jameliride bir tutash oqulidighan jüme xutbiliri - 20 (awazliq)
allah taala quran kerimde mundaq deydu:
«way haligha u namaz oqughanlarning, ular namazlirigha estayidil bolmighanlardur, ular namazlirini bashqilargha körsitish üchün oquydighanlardur»[1]
peyghember eleyhissalam hedis sheripte munu duani telim béridu:
«i ulughluqning we ikramlarning igisi, hemme nersining rebbi bolghan allahim! bizni dunya we axirette herdaim sanga ixlas we semimiyet bilen mehkem baghlinidighanlardin qilghin»[2]
hörmetlik qérindashlar! bügünki xutbimizde, pütün yaxshi emellirimizni yoq qiliwétidighan, xeyrilik ishlirimizning hemmini öchürüp tashlaydighan bir nachar emel üstide toxtilip ötmekchimiz. u bolsimu del riyadur.
riya؛ güzelliklerni yoq qilidighan, yaxshiliqlarni bikar qiliwétidighan bir semimiyetsizlikning atilishidur. riya؛ özara munasiwetlerge we bir - birige bolghan ishenchke ziyan salidighan, kishini étibarsiz halgha chüshürüp qoyidighan bir késelliktur.
peyghember eleyhissilam sahabiliri bilen ötküzgen bir qétimliq söhbitide hemmeylenning diqqitini riya terepke tartip, «silerning heqqinglarda eng qorqaydighinim kéchik shériktur» deydu. sahabiler: «kichik shérik dégen néme ya resullah?» dep soraydu. peyghember eleyhissalam ulargha mundaq dep jawap béridu: «kichik shérik riyadur. qiyamet künide allah taala hemmeylenge qilghan emellirining mukapatini bergen chaghda riyakarlargha xitab qilip: <dunyada kimge (yaxshi körünüsh üchün) riyakarliq qilghan bolsanglar shuning yénigha béringlar, qarap béqinglar ularning yénida silerge mukapat bergüdek yaki paydiliq birer nerse barmikin?> deydu»[3]
eziz möminler! dinimiz islamning jewhiri semimiyet we ixlastur. étiqadimizni, bendichilikimiz we itaitimizni peqet we peqet alemlerning rebbi bolghan allah taalaghila xas qilishtin ibarettur. qilghan söz heriketlirimizde peqetla allahning raziliqini közde tutush, qandaq bolsaq, shundaq körünüsh yaki qandaq körünsek, shundaq bolushimizdin ibarettur.
biraq emellirimiz riya we közköz qilish bilen bulghinidighanla bolsa, héch qandaq menisi qalmighan bolidu. ixlas we semimiyettin uzaq emellerning tashqi körünishi zinnetlik emma ichi bosh bolidu. semimiyet bolmaydighan bolsa, pütün qimmet qarashlar qimmitini yoqitidu. semimiyet peqetla étiqad we ibadetlerdila emes, insanlar bilen bolghan özara munasiwetlirimizdimu intayin muhim. aile we uruq – tughqanliq, qoshnidarchiliq we dostluq munasiwetlirimizdin taritip ish ornimizgha qeder bolghan turmushning her qaysi saheliride, her qandaq möminning heqiqiy semimiy bolushi eng chong exlaqiy pezilettur. bu peziletni qolgha keltürüshning yoli qilghan herqandaq ishimizda allahning raziliqini qolgha keltürüshni nishan qilishtin ibarettur.
eziz qérindashlar! riya chaplishidighanla bolsa, möminning méraji bolghan namazlirimizmu bizni yaman emellerdin saqlap qalalmaydighan bolidu. bundaq namaz qurandiki «way haligha u namaz oqughanlarning» dégen ayette tilgha élinghan namazgha aylinip qalidu. xuddi quranda «ular namazlirigha estayidil bolmighanlardur» dep ipadilengenge oxshash estayidilliqtin xaliy namazgha aylinip qalidu. quranda bu ish «ular namazlirini bashqilargha körsitish üchün oquydu» dep ipadilep bérilidu[4].
shuningdek, eger rozilirimizmu riyagha qurban qilinidighan bolsa, u chaghda roza hergizmu yamanliqlargha qarshi qalqan bolalmaydu. riyakarliq bilen késilgen qurbanliqlirimizmu bizni hergiz allahqa yéqinlashturalmaydu. riya bilen bulghanghan sediqelirimiz we xeyri – isanlirimizmu rebbimizge bolghan sadaqitimizni ipadileshtin uzaqlashqan bolidu. shunga peyghember eleyhissalam riya bilen bulghanghan emellerning qiyamet künide öz igisini chong ziyangha söreydighanliqidin xewer bergen idi.
«sexiy disun» dep sediqe qilghan kishining axirette uni köydüridighan oti özining mal bayliqi bolidu. «alim désun» dep bilim alghanlarning bilimimu uning azabigha aylinip qalidu. hetta «qehriman désun» dep shéhit bolghan kiishningmu shéhitliki qobul qilinmaydu. chünki allahning raziliqini bir terepke qayrip qoyup, niyitini peqetla özini körsitishtek peskeshlikke udullighanlarning emellirining allahning neziride héch qandaq qimmiti bolmaydu[5].
eziz qérindashlar! künsiri dunyada özini körsitish we inawet tiklesh késili hakim orungha ötmekte. insanlar semimiyettin tolimu téz uzaqlashmaqta. bügünki künde iddiye we qeliblirimizge buzghunchiliq qiliwatqan, iman we emellirimizge tehdit boluwatqan shundaqla insaniy alaqe - munasiwetlirimizge we özara dostluqimizgha ziyan yetküziwatqan xewplerdin birsi del eshu özini körsitish we riyadur. ixlas we semimiyet imtihanidin ötüwatqan bu dunyada bizning mömin bolush süpitimiz bilen qilishqa tégishlik wezipimiz, ikki yüzlük, özini körsitish we shexsiyetchiliktin uzuaqlishishtin ibarettur. her bir sözimizde, her bir ishimizda peqetla rebbimizning rizasini, allahning xoshal bolushini meqset qilishtin ibarettur.
ulugh meniwiy bayliqlirimizni we semimiy hés - tuyghulirimizni suyiisétimal qilmaqchi bolghan riyaxorlargha qarshi segek bolushimiz lazim. köz boyamchliq bilen arimizgha pitne – pasat, ayrimchiliq we buzghunchiliq élip kirmekchi bolghanlargha purset bermeslikimiz lazim.
eziz qérindashlar xutbimizni söyümlük peyghembirimizning munu duasi bilen axirlashturmaqchimiz: «i ulughluqning we ikramlarning igisi, hemme nersining rebbi bolghan allahim! bizni dunya we axirette herdaim sanga ixlas we semimiyet bilen mehkem baghlinidighanlardin qilghin»[6] amin!!!
