xitay teywen etrapida keng kölemlik herbiy manéwir bashlidi

türkiye awazi radiyosi xewiri: xitay armiyesi sherqiy firont qomandanliq ishtabi bayanat élan qilip, xitay armiyesining teywen boghuzi, teywen arilining shimali, jenubi we sherqiy rayonliri bilen chong quruqluqqa yéqin yerdiki kinmén, matsu, wuchi we dongyin aralliri etrapida birleshme herbiy manéwir bashlighanliqini uqturdi.

xitay armiyesi sherqiy firont qomandanliq ishtabi bayanatchisi li shi, manéwirning «teywen musteqilliqi yolidiki heriketlerni jazalash we chet el küchlirini (teywen mesilisige) arilashmasliq toghrisida agahlandurush»ni nishan qilidighanliqini ilgiri sürdi.

bayanatta, ikki kün dawamlishidighan «birleshme qilich -2024A» namliq herbiy manéwirgha quruqluq, hawa, déngiz we rakéta qisimlirining qatnishidighanliqi, manéwir jeryanida, «birleshme déngiz-hawa urush teyyarliqi charlash paaliyetliri, birleshme jeng meydanini qolgha kirgüzüp tizginlesh we nuqtiliq nishanlargha birliship zerbe bérish meshiqlirining élip bérilidighanliqi» qeyt qildi.

bayanatta körsitilishiche, manéwirda «charlash mashiniliri diqqitini teywen arili etrapidiki rayonlargha merkezleshtüridiken, her qaysi qisimlarning heqiqiy jeng qilish iqtidari arallar zenjiri ichi-sirtida élip bérilidighan birleshme heriketler» arqiliq sinaq qilinidiken.

teywen dölet mudapie ministirliqi ijtimaiy taratqu supisi «X» tiki adrésida <xitay armiyesining manéwir uqturushi>ni eyiblep bayanat élan qilip: «biz toqunushning koyida emesmiz, emma toqunushtin qachidighan halimizmu yoq. bizning dölet bixeterlikimizni qoghdashqa bolghan ishenchimiz kamil» dégenlerni qeyt qildi.

teywen etrapida qorshaw shekillendürgen manéwir, araldiki hökümetning yéngi saylanghan rehbiri ley chingdéning 20-maydiki qesem bérip, wezipe tapshuruwélish murasimidin kéyin élip bérildi.

13-yanwar teywende ötküzülgen pirézidént saylimida ghelibe qilghan hakimiyet béshidiki démokratik tereqqiyat partiyesi namzati ley chingdé, mushu heptining béshida qesem bérip, wezipe tapshurup alghanidi.

ley pirézidént süpitide qilghan tunji sözide, teywen boghuzining ikki teripidiki burunqi haletni saqlap qélishqa tirishidighanliqini otturigha qoyup, xitayni teywenge herbiy jehettin tehdit sélishni toxtitishqa chaqirghanidi.

teywen hökümitining igilik hoquq, démokratiye, erkinlikni qoghdash bilen birge hazirqi haletni saqlap qélishta ching turidighanliqini bildürgen ley chingdé sözini dawamlashturup: «asasiy qanungha asasen, xitay (teywen) jumhuriyitining pütün igilik hoquqi xelqningdur. xitay jumhuriyiti bilen xitay xelq jumhuriyiti bir-birining boyunturuqida emes» dégenidi.

béyjing hökümiti ley chingdéning teywen musteqilliqning koyigha kiridighanliqining «xeterlik signali»ni bergenlikini ilgiri sürüp tenqid qilghanidi.

xitayda ikkinchi dunya urushidin kéyin, jyang keyshi rehberlikidiki xitay milletchi partiyesi (gomindang) bilen mawzédung rehberlikidiki xitay kompartiyesi küchliri arisida chiqqan ichki urushta ghelibe qilghan kommunistlar, 1949-yili 1-öktebir xitay xelq jumhuriyitining qurulghanliqini jakarlighan idi.

ichki urushta meghlup bolghan milletchi xitaylar 1912-yili qurulghan «xitay jumhuriyiti»ning hakimiyet apparatlirini teywenge yötkigen idi.

xitay xelq jumhuriyiti özining bir parchisi ikenlikini ilgiri süridighan teywen, 1949-yildin béri emeliy nuqtidin éytqanda, bir musteqil dölet süpitide heriket qilip kelmekte.

yéqinqi yillardin buyan teywenge qaratqan bésimini kücheytken béyjing hökümiti, teywenning chong quruqluq bilen qaytidin birlishishi üchün zörür tépilghanda küch ishlitishtin yanmaydighanliqini tekitlimekte.