amérikada mezlum millet arakanliq musulmanlar toghrisida doklat élan qilindi
insan heqliri organliridin bolghan xelqara qanun we siyaset orgini birma hökümitining arakanliq musulmanlargha salghan zulumliri toghrisida doklat élan qildi.
türkiye awazi radiyosi xewiri: birmaning arakanliq musulmanlargha salghan dehshetlik zulumlirini ispatlat béridighan yene bir doklat élan qilindi.
amérikadiki insan heqliri organliridin bolghan xelqara qanun we siyaset orgini teripidin élip bérilghan tekshürüsh we tetqiqat xizmitide, arakanliq musulmanlarning irqiy qirghinchiliq qilmishining qurbani bolghanliqini ispatlap béridighan delillerning tépilghanliqi bildürüldi.
amérika tashqi ishlar ministirliqi teripidin wezipe tapshurulghan xelqara qanun we siyaset orgini, nechche ay dawamlashqan tekshürüsh we tetqiqat netijiside birma hökümitining arakanliq musulmanlargha salghan wehshiyelerche zulumliri témigha qilinghan «küchlük delil-ispatlar we qanun analizi» namliq doklatni élan qildi.
tekshürüsh we tetqiqatlar dairiside 2016-yili öktebirdin kéyin arakan ölkisini tashlap qéchishqa mejbur bolghan mingdin artuq musapir bilen söhbetler ötküzülgen bolup, söhbet ötküzülgen musapirlar arakanda kochigha chiqish cheklimiliri, pikir we metbuat cheklimisi, mal-mülüklerni xalighanche musadire qilish, nikah we aile cheklimiliri, dini , siyasiy we iqtisadi bésimlar, zorawnliq qilmishliri, mejburiy emgekke sélish, basqunchiliq qatarliq arakanliq musulmanlargha qarita yillarche dawamlashqan insan heqliri depsendichilik qilmishliri sadir bolghanliqini bayan qildi.
doklatta birma armiyesining 2012-yili arakanliq musulmanlargha hujum qilishni bashlighanliqi, 2017-yiligha kelgende hujumni téximu kücheytkenliki eskertildi.
birma armiyesi arakanliq musulmanlargha keng kölemlik hujum qozghashtin ilgiri, arakanda herbiy we saqchi sanining ashurulghanliqi we bashqa étnik topluqlarning bashqa rayongha tarqaqlashturulghanliqi eskertilgen doklatta mundaq déyildi: «birma armiyesi arakanliqlargha qetiy rehim qilmighan, söhbet ötküzülgen 1024 arakanliqning %20si birma armiyesining hujumlirida yarilanghan bolsa, texminen %70ning öyliri yaki yéziliri yoq qilinghan, %80i aile ezaliri,dostliri we yéqin-yoruqlirining öltürülüshige shahit bolghan.»
doklatta birma hökümitining arakanliq musulmanlargha qaratqan zulumlirining etrapliq pilanlanghan sistémiliq ish ikenliki we hökümetning arakanliq musulmanlarni mudapiesiz halgha keltürüp bolghandin kéyin birmadin qoghlap chiqarghanliqi eskertilip mundaq déyildi: «birma armiyesi nurghun jesetni köydürüp tashlighan, nurghun kishini biraqla kömüüwetken, bezi jesetlerni quduqlargha we deryalargha tashliwetken.»
birleshken döletler teshkilatining bildürüshiche, 2017-yili 25-awghusttin kéyin arakandiki bésim we zulumdin qéchip bangladéshtin panahliq tiligenlerning sani 725minggha yetken. xelqara insan heqliri teshkilatliri süniy hemrah körünüshliri bilen arakanda yüzlerche yézining yoq qilinghanliqini ispatlap chiqqanidi.
b d t we xelqara insan heqliri teshkilatliri arakanliq musulmanlargha qaritilghan zorawanliq qilmishlirini «étnik tazilash» yaki «irqiy qirghinchliq»dep atimaqta.
insan heqliri teshkilatliri arakanliq musulmanlarning bixeterliki kapaletke ige bolmighan ehwalda, yurtlirigha qaytip ketse qayta irqiy qirghinchliqqa duch kélidighanliqini bildürmekte.
