xitay asiya döletlirining herbiy xirajetlirini yuqiri kötürishige seweb bolmaqta
asiya döletlirining xitay bilen bolghan yirikchilikler tüpeylidin dölet mudapie xirajetlirini yéqinqi 10 yilda %59 yuqiri kötürgenliki ilgiri sürüldi.
türkiye awazi radiyosi xewiri: dunyaning omumiy dölet mudapie chiqimliri 2 tirilyon dallargha yetti.
stokholim tinchliq tetqiqat insitétuti «SIPRI» teripidin élan qilinghan doklatta bildürilishiche, dunya miqyasidiki dölet mudapie chiqimliri %1.1 yuqiri örlep, 1 tirilyon 739 milyard dollargha yetken.
dunya boyiche herbiy xirajetke eng köp meblegh ajritidighan döletler qatarida, amérikining yene birinchilikni saqlap kelgenliki, aldinqi yili dölet mudapiesi üchünla 610 milyard dollar meblegh ajratqanliqi we bu mebleghning dunya omumiy mudapie xamjotining öchten birige teng kélidighanliqi bildürüldi.
doklatta bildürilishiche, amérikidin qalsila xitay dölet mudapiesige eng köp pul ajratqan 2 – dölet bolghan. amrikining ayrighan meblighi xitayning meblighige sélishturghanda, 2.2 hesse artuq.
xitay 20 yildin buyan dölet mudapie xamchotini üzlüksiz yuqiri kötürüp kéliwatqan bolup, aldinqi yili texminen %2.6 örlep, 228 milyard dollargha yetken.
biraq metexessisler xitayning herbiy xirajitining élan qilghan resmiy sanliq melumatidin téximu yuqiri ikenlikini, yeni xitayning toghra sanni mexpiy tutiwatqanliqini texmin qilmaqta.
yene bir tereptin asiya döletliri xitay bilen bolghan yirikchilikler tüpeylidin dölet mudapie xirajetlirini 10 yilda %59 yuqiri kötürgen.
rusiyening qoral, oq - dora we bashqa herbiy xirajetliride 1998 – yilidin buyan tünji qétim töwenlesh körülgen.
doklatta bildürülishiche, rusiyening herbiy xirajetliri mushu bir yilda %20 töwenlep, 66 milyard 300 milyongha chüshken.
stokholim tinchliq tetqiqat insitétuti «SIPRI» teripidin élan qilinghan doklatta, rusiyening herbiy xirajetni töwenlitishining iqtisadi ehwalining nacharlishishigha munasiwetlik ikenlikimu eskertildi.
doklatta, gérmaniyening dölet mudapie xirajitining 44 milyard 300 ming dollargha chiqip, 1999 – yilidin buyanqi eng yuqiri sewiyesige yetkenliki we gérmaniyening dölet mudapiesige eng köp meblegh ajratqan döletler arisida 9 – orunda turidighanliqi bildürüldi.
doklatta yene, türkiyening dunya boyiche 15 - orunda turidighanliqi, bu yil dölet mudapiesige 18 milyard 200 milyon dollar ajratqanliqi qeyt qilindi.
doklatta bildürülishiche, yawropaning omumiy herbiy xirajetliri aldinqi yiligha sélishturghanda %2.2 töwenligen. yawropaning herbiy xirajiti pütün dunyaning omumiy mudapie xirajetlirining %20 ni teshkil qilidiken. yawropada dölet mudapiesi üchün eng köp meblegh ayriydighan döletler qatarida firansiye 57 milyard 800 milyon dollar bilen 6 – orunda, engliye 47 milyon 200 milyon dollar bilen 7 – orunda turidiken.
shimaliy atlantik ehdi teshkilatigha eza 29 dölet bolsa, aldinqi yili dölet mudapielirige jemiy 900 milyard dollar ajratqan. bu xamchot dunya omumiy mudapie xamjotining %52 tige teng kélidiken.
dölet kirimidinmu köp dölet mudapiesige meblegh ajratqan döletler arisida, seudi erebistan %10 bilen aldinqi qatargha ötken.
doklatta bildürülishiche, dölet mudapiesige eng töwen meblegh ajratqan dölet yaponiye bolup, dölet yilliq omumiy kérimning aran %09 ni herbiy xirajetke ayriydighanliqi qeyt qilinghan.
amérika we shimaliy atlantik ehdi tekshilatining yilliq omumiy kirimining %2 ni dölet mudapiesige ayrishi telep qilinmaqta.
dölet omumiy kirimidin dölet mudapiesige eng köp meblegh ayriyghan döletlerning hemmisi dégüdek asiya we ottura sherq döletliri bolup hésablinidighanliqi ilgiri sürülmekte.
