حیتایا نأحیلی قارالمالی؟

تۆرکیأنینگ جمهورباشلیغی رجب طیب أردۇغان ایون آیی نینگ آحیریندا ژاپن دا گچیریلجک گ- ۲۰ ماصلاحاتینا قاتناشماغیندان سۇنگ حیتای حالق جمهوریتینه ساپار قورار.

هاچان دا یۇقاری درجه لی ساپار گۆن ترتیبینه گلسه، حیتای یینگ مدیاسینی بیله مۇق ولین تۆرکیه ده حیتایا قارشی حابارلار یایراماغا باشلایار. اۇلارینگ گۆن ترتیبی نینگ اساسی اوغری بۇلسا حیتای دا یاشایان اویغورلار بۇلیار. اویغور مسئله سی بیلن باغلانشیقلی مدیادا بریلیأن حابارلارینگ نأچه سی نینگ دۇغرودیغینی، نأچه سی نینگ گۆن باتار یورتلاری نینگ مدیا ارگانلاری نینگ تأثیری آستیندا بریلبندیگینی، نأچه سی نینگ بۇلسا تۆرکیه- حیتای قاتناشیقلارینا زیان یتیرمه ک اۆچین بریلندیگینی بیله مۇق. اِمما بولارینگ أهلیسی حیتای بیلن باغلانشیقلی اؤرأن اولی درجه ده بولام بوجارلیغا سبأپ بۇلیار. بو سینیمدا تانقیدی بیر ایش، قین تاغاللا بۇلسا دا حاص گینگیشله‌یین بیر پرسپکتیودن حیتایا نأحیللی قارامالیدیغی نینگ اۆستۆنده دوروپ گچرین. سبأبی بو بولام بوجارلیغینگ تۆرکیأ، حیتایا و اویغورلارا دا پیداسی یۇق. أهلی تاراپلاردا دینگه شۆبهه لری آرتدیریار.

۲۰۱۹-نجی ییلینگ ۱۲-۲۰-نجی ایون آرالیغیندا حیتای یینگ آنکاراداقی ایلچیحاناسی نینگ چاقیلیغینا لاییقلیقدا و ایرام قوراماسی بیلن حأبیر ادارالارینگ باشلیقلاری، آکادمیسینلر و مدیا قورامالاری نینگ وکیللری بیلن بیله لیکده، جِمی ۷ آدام بۇلوپ حیتایا ایش ساپارینی قورادیق. حیتای دا دوشوشیق گچیرن کأبیر قورامالارینگ یۇلباشچیلاری، دؤولت ادارالاری نینگ وکیللری بیلن پکن، شانگهای و هانژودا گچیریلن سوسیال چأره لرده ادینن اؤز دۆشۆنجه لریمی بو سیندا سیز بیلن پایلاشماق ایسله یأرین.

عمومی سین:

حیتای ۱.۴ میلیارد ایلاتی بیلن دۆنیأ ایلاتی نینگ ۲۰ گؤتریمینی عمله گتیریأر. جغرافی تایدان کأبیر قاره لردن هم اولی.

حیتایدا ایلکی بیلن گؤزۆنگه ایلیأن زات دؤولت گیردجیسی نینگ پایلاشیغیندا بِللی بیر درجأ یتِندیگی، اساسی قورلوشیقلار مسئله لری نینگ عمومان آلیناندا عهده سیندن گلندیگی گؤرۆنیأر. آدام باشینا یتیأن ۱۰ مۆنگ دلارلیق میللی گیردجینی بۇلسا باران یرلریمیزده آرتیقماجی بیلن گؤرۆپ بۇلیار. یۇللاردا، اساسی قورلوشیقلاردا، اولاغلاردا، دۆکأنلرده، مارکلاردا بو یاغدایی گؤرۆپ بۇلیار.

پکن و شانگهای دا اؤزۆنگیزی حیتایا گلن یالی دویمایارسینگیز. ژاپن ینگ و گۆن باتار یورتلارینگ شأهِرلریندن اۇل دیه ن یالی اولی تاپاووت یۇق. بلکم اۇبالیق یرلرده بو یاغدای حاص هم گؤزۆنگه ایلیأن بۇلوپ بیلر.

کأبیر یورتلاردا ییغی ییغیندان قابات گلیأن اۇنگایسیز شأهِرله‌شمِأ حیتای‌دا باران یرلریمیزده قابات گلمه دیک. شۇل یورتلارداقی شأهِرینگ یۆۇره گینه حانجار یالی دۆرتۆلیأن، تاریحی قورلوشیغینی، شحصیتینی، اقلیمینی بۇزیان بیک بینالارا حیتای دا اۇل دیه ن کؤپ قابات گلمه دیک. گینگ یۇللار، بۇش یرلر، اولی سیلگألر، بیک آغاچلار، گینگ یاشیللیق میدانچالار، قۇوی دیزاین ادیلن بینالار آداملارا قارشی یاماراز تأثیری اۇرتادان آییریار. بیک بینالار دۆنیأنینگ انچِمه شأهِری نینگ شحصیلیغینی اۇرتادان آییران بۇلسا، بینأگأرچیلیک طبیغات و داشقی قورشاو بیلن سازلاشیقلیقدا دیزاین ادیلندیگی اۆچین پکن ده و شانگهای دا شأهِره بو یاغدای آیراتینلیق دؤره‌دیأر.

ایلاتی تایدان آداملار حیتای دا، هیندیستان داقی یالی آشاکؤپ ایلاتا قاراشیار. اِمما اۇل دیه ن کؤپ آدام گؤزۆنگه ایله نۇق. کؤچه لرده گؤره ن آدام سانیمیز، ایستامبول داقی آداملارینگ سانیندان هم آز. ۲۵ میلیونلیق شانگهای بیلن ۲۲ میلیونلیق پکن ینگ تاپاوودی ایستامبول و آنکارا یالی گؤرۆنیأر.

حیتای دا چالن دپگینلر بیلن بۇلیان اؤزگِریشلردن گؤزباش آلیان بیر استاندارد کمچیلیگی گؤزۆنگه ایلیأر. اساسان هم حیذمات پوداغی بۇیونچا اؤرأن قۇوی قۇللانمالار بیلن بیرلیکده، اؤرأن اربت قۇللانمالارا قابات گلمه ک هم مۆمکین.

۱-نجی بۇلماق اوغروندا چالت دپگینلر بیلن اؤنگه باریان دۆنیأنینگ اینگ اولی ایکینجی ایقدیصادیه تی:

حیتای حأضیرکی واغتدا آمریکادان سۇنگ دۆنیأنینگ اینگ اولی ایکینجی ایقدیصادیه تینه ایه. دۆنیأ ایقدیصادیه تیندأکی پایی ۱۹۷۸-نجی ییلدا ۱.۸ گؤتریم بۇلان بۇلسا، ۲۰۱۷-نجی ییلدا ۱۸.۷ گؤتریمه یتدی. ۳.۱۲ تریلیون دلار بیلن دۆنیأنینگ اینگ کؤپ پول ذخیره سینه ایه بۇلان یورت. ۲۰۱۸-نجی ییلدا ۶.۶ گؤتریم اؤسۆش ادن حیتای یینگ ۲۰۵۰-نجی ییلدا دۆنیأده اؤندۆریلن جِمی ایچرکی اؤنۆمینگ یکه اؤزۆنینگ ۲۰ گؤتریمه ایه بۇلجاقدیغی چاق ادیلیأر. حیتای دان سۇنگ هیندیستان گلجکدیگی، آمریکانینگ بۇلسا ۳-نجی اۇرونا گچجکدیگی چاق ادیلیأر. اوروپا بیله له شیگی نینگ بۇلسا ۹ گؤتریمده قالجاقدیغی پیکیر ادیلیأر.

بو ایقدیصادی اؤسۆشلرینگ رایاتلارینا هم اؤنگین تأثیری باردیغی آیدیلیار. حیتای حالق جمهوریتینی اساسلاندیریلان ۱۹۴۹-نجی ییلدان ۱۹۷۸-نجی ییلا چنلی دینگه ۲۰۰ مۆنگ حیتایلی داشاری یورتلارا سیاحات ادن بۇلسا، دینگه گچن ییل حیتای دان داشاری یورتلارا ۱۳۰ میلیون آدام سیاحات اتدی.

اؤسِن مادّی/ تکنولوژیک مدنیت

مادّی/ تکنولوژیک تایدان حیتای یینگ اؤرأن اؤزگِرِندیگینی آیدیپ بیلریس. مونی حیتای دا گۆنده لیک دورموشدا هم گؤرۆپ بۇلیار. هووای عیلمی- درنگِو مرکزینه بارنیمیزدا هم اوزاقدان اۇپراسیا، اوزاقدان اکرانچیلیق، اولاغینگ اولانیلماغی و دۆرلی تاسلامالار گؤرکِزیلدی.

ییتن شحصیت، مدنیت، محصوصلیق یا دا حیتای گؤرنۆشلی دؤوره باپلیق (معاصیرلیق) مۆمکین می؟

مادی/ تکنیکی مدنیت، یِتیپ بۇلماجاق بیر زات دأل، تۆرکیه تجریبه سی نینگ گؤرکِزیشی یالی، بیر یوردونگ مادی گؤرنۆشی ۱۰-۱۵ ییلدا دۇلولیغینا اۆیتگأپ بیلیأر. اساسی زات مادی مدنیتی نأمأنینگ ایچینده اؤندۆرمه گینگیز، نأحیللی درجه ده اؤز شحصیتینگیز و مدنیتینگیز بیلن مونی اۇرتا قۇیماغینگیز. گلمه دن اۇزال تأزه بیر گۆیچ حؤکمۆنده یۆزه چیقان حیتای یینگ اؤز اؤزی بۇلوپ قالیپ، مونینگ عهده سیندن گلیپ گلمِزلیگی، اؤزۆنه محصوص بیر دؤوره باپلیق اؤندۆریپ اؤندۆرمِزلیگی، یغسام دا نوسغالاری اِیّأم دۆنیأنینگ انچِمه یرینده بۇلان گۆن باتار مدرنلیگینه بۇیون اگیپ اگمِزلیگی بیلن باغلی سۇراغلارینگ باردی. اِمما حیتای یینگ دؤوره باپلیغینی گؤرکِزیأن یرلرده اؤنگ ساندا چیقاریلیاندلارینگ گۆن باتار مدنیتی، گۆن باتارلی شرکتلر، اگین اشیک و مدلار بۇلاندیغینی گؤره ن ماحالین، بو سۇراغیما جۇغاپ تاپدیم. دۆکأنلرده حیتایا محصوص بۇلان نوسغا صوراتلار یۇق دییپ بۇلجاق. حیتای أگیرت اولی بیر گۆیچ بۇلوپ بیلر. اِمما ایچینه گیرن مدنی اتابا سر سالیناندا شحصیت و مدنیت تایدان حیتای اؤزۆنه محصوص بیر مدرنلیک یۆزه چیقاریپ بیلجگه منگزه مه یأر. بو اوغوردا دۆنیأ تاثیری تایدان اینگ کؤپ تأزه بیر ژاپن یالی بۇلوپ بیلر.

آمریکا بیلن باشدان گچیریلیأن سؤودا ساواشلاری می؟

آمریکانینگ حیتای بیلن ۲۰۱۸-نجی ییلداقی داشاری سؤودا یتمیزچیلیگی ۴۱۹ میلیارد دلارا بارابار بۇلدی. ترامپ ینگ تالانچیلیق دییپ حأصیه‌تلندیرن بو یتمِزچیلیک آمریکا- حیتای ساواشی نینگ اینگ اولی سبأبی بۇلوپ بیلر.

بۆتین دۆنیأ مونی آمریکا- حیتای ساواشی دییپ آتلاندیریان بۇلسا، دوشوشیق گچیرن حیتایلیلاریمیز مونگا بیر ساواش دییپ حأصیه‌تلندیرمه‌کدن ساقلانیارلار. حاص کیچی‌رأک سؤزلر بیلن آتلاندیرماغی سایلاپ آلیارلار. بو گؤره شینگ نیرأ چنلی دۇوام اتجکدیگینه آلادالانیارلار.

عادالاتلی بیر بأسله‌شیگه طایاردیقلارینی آیدیارلار. ۸۰۰ میلیارد دلارلیق سؤودا موقداری نینگ باردیغینی، شۇل سبأپلی بو قاتناشیقلاری بیتیرمه‌ک اۆچین أدیم آتماغینگ قیندیغینی، شۇل چأکده حیتای- آمریکا قاتناشیقلاری نینگ آمریکا- ایران یالی بۇلماجاقدیغینی آیدیارلار.

حیتای بیر گۆیچ می؟

حیتایلی رسمی ماقاملار، اؤزلرینی أگیرت اولی گۆیچ دییپ حأصیه‌تلدیرمِه‌کدِن ساقلانیارلار. بو آسیانینگ آداملارینا محصوص کیچی گؤوۆنلیلیک می یۇغسام استراتژیک حرکت می انتِه‌ک بیله‌مۇق. اؤزلرینی بولار یالی سؤزلر بیلن حأصیه‌تلِندیرمه یأرلر، حأصیه‌تلدیرجه‌ک بیر سؤز هم اولانمایارلار. دۆنیأ یورتلارینا بۇلان قاراییشلارینی آیدان ماحاللاری بۇلسا روسیا بیلن بیرلیکده هیچ بیر یورت بیلن حیذماتداش دألدیکلرینی، اِمما شأریکلری نینگ باردیغینی آیدیارلار.