تۆرکیأنینگ گۆن ترتیبی ۹

* جان آجون

سوریأنینگ پایتاغتی دمشق ینگ گۆن دۇغاریندا یرله‌شیأن و جوب ریالی شأهِر مرکزینه دگیشلی شأهِرچه لری اؤزۆنده بیرله‌شدیریأن غوطه اترابی (ولسوال- شهرستانی) ۲۰۱۳-نجی ییلدان بأری حؤکۆمتینگ و حؤکۆمت تاراپیندا دوریان اورشچیلارینگ قاباوی آستیندا ساقلانیار. گۆن دۇغار غوطه اترابی، سۇنگقی واغتلاردا حؤکۆمتینگ و روسیانینگ اساسی هۇوا هۆجۆملرینه سزه ور بۇلان یرلردن بیری. ۳ گۆنۆنگ دۇوامیندا ۲۵۰-دن قۇوراق آدامینگ اؤلدۆریلمه‌گیندن سۇنگ بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی ماصلاحات گچیردی و سوریأنینگ أهلی یرینده هۆجۆملرینگ بس ادیلمه‌گی بارادا ایلالاشدی.

اِمما بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ قاراری ایش یۆزۆنده سوریه دأکی اورشونگ و گۆن دۇغار غوطه دأکی قیرغینچیلیغینگ دۇوام ادیأندیگی مانیسینی آنگلادیار. هۆجۆملرده اساسا ندا ساغلیق مرکزلری بیلن چؤره ک پیشیریأن کأرحانالار یالی حالقینگ ازیق ایسله گینی قاناغاتلاندیریان یرلرینگ بُمبالانماغی حالقینگ یاشاییش شرطلرینی حاص هم آغیرلاشدیریار.

ادلب ده آستانا تاپغیرینا لاییقلیقدا تۆرک یاراغلی گۆیچلری تاراپیندان ۳ سانلی گؤزله‌گ مرکزی قورالماغیندان سۇنگ گؤرأیمأگه چاقنیشیقسیز شرطلر عمله گلدی. آستانا تاپغیریندا چاقنیشیقسیزلیغینگ اۆپجۆن ادیلمه لی یرلریندن حمص، غوطه و درعا شأهِرلرینده بۇلسا تۆرک یاراغلی گۆیچلری‌نینگ گؤزه‌گچیلیک یرلری یۇق. ادلب ده چاقنیشیقلارینگ بس ادیلمه گیندن سۇنگ، سوریأنینگ حؤکۆمتی و حؤکۆمتی قۇلدایان تۇپارلار گۆیچلرینی گۆن دۇغار غوطه شأهِرینه سۆیشۆریپ اولی گؤورۆملی حرکتلره باشلایار.

قوری یر حرکتی نینگ باشلاماغیندان اۇزال گۆن دۇغار غوطه اترابی حؤکۆمتینگ و روسیانینگ هۇوا گۆیچلری تاراپیندان بمبالانیار. روسیانینگ و سوریأننیگ حؤکۆمتی نینگ عسگر- آسودا ایلات تاپاوودینی قۇیمازدان ادیأن بمباردیمانی حلب دأکی شرطلره منگزِش "یر بیلن بیر اتمه" استراتژیسی نینگ ایش یۆزۆنه گچیریلیأندیگینی گؤرکِزیأر. شۇل استراتژیسی نینگ ایش یۆزۆنه گچیریلیأندیگینی گؤرکِزیأر. شۇل استراتژیه لاییقلیقدا گۆن دۇغار غوطه ده هامانا دیه‌رسینگیز قیرغینچیلیق ادیلمه‌گیندن سۇنگ بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ ماصلاحاتی گچیریلدی. روسیانینگ وتو حۇوپی سبأپلی حۇوپسوزلیق گنگه شی نتیجه سی بۇلمادیق هۆجۆملرینگ بس ادیلمه گی بارادا عمومی ایلالاشیق ایغلان ادیلدی. ترور قورامالاری داعش و القاعدأنینگ ایلالاشیغا دگیشلی ادیلمه گی، سانکسیا (چأکلندیرمه) مکانیزملاری نینگ دؤره دیلمه‌زلیگی بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ قارارینی جۇغاپکأرچیلیکسیزله‌شدیردی.

شیله لیکده روسیا رسمی تایدان سوریه ده دینگه داعش و القاعده قارشی گؤره‌شیأر. امما ایش یۆزۆندأکی حاقیقات، روسیانینگ پاراساتلی محالیفلاری بیرینجی نیشانا حؤکمۆنده کِسگیتلأندیگی و آسودا ایلات- عسگر تاپاوودینی قۇیمازدان، بمباردیمان ادیأندیگینی گؤرکِزیأر. شیله ده بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ هۆجۆملرینگ بس ادیلمه گی باراداقی قاراری بۇزولمان حالاتیندا هیچ حیلی جزا مکانیزمینی دؤره‌تمه‌زلیگی قاراری برجای اتمه گی هامانلا دیه‌رسینگیز میله‌تینلیک قاراییشینا اساسلاندیریار.

موندان باشغا دا روسیاننیگ گۆن دۇغار غوطه ده احرار شام و جیش الاسلام یالی تۇپارلارینگ هیئت تحریر شام بیلن بیله لیکده حرکت ادیدندیگینی و ایلالاشیغینگ داشیندا توتولیاندیغینی بیان اتمه گی بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ قاراری نینگ أهلی آنالیزلارا آچیق بۇلاندیغینی گؤرکِزیأر. آصلینا سر ادیلنده گۆن دۇغار غوطه ده جیش الاسلام بیلن هیئت تحریر شام ینگ آراسینداقی کؤپ سانلی چِکه‌له‌شیک بۇلوپدی و جیش الاسلان، هیئت تحریر شام دان کؤپ سانلی آدامی توسساغ ادیپدی. احرار شام بۇلسا روسیا شۇل بیاناتی بریأرکأ ادلب ده هیئت تحریر شام تۇپارینا قارشی حرکت آلیپ باریاردی.

روسیانینگ و سوریأنینگ حؤکۆمتی نینگ گۆن دۇغار غوطه ده قورایان هۆجۆملرینی قیرغینچیلیق حؤکمۆنده گؤرمه‌ک یرلیکلی بۇلار. گۆن دۇغار غوطه گۆر ایلاتلی شأهِرلردن بیریدیر. قاباو آستیندا بۇلان و گؤنۆدن نیشانا آلینیان یۆزلرچه مۆنگ آسودا ایلات قیرغینا بریلیأر.

روسیانینگ بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ قاراریندان سۇنگ هامالا "یاغشی نیتلی‌سیرأپ" هر گۆن گۆن دۇغار غوطه ده یرلی واغت بۇیونچا ساغات ۹ بیلن ۱۴ آرالیغیندا انسانی ایلالاشیق ایغلان اتدی. ایغلان ادیلن ایلالاشیق اسده تابینلیقدا گۆیچلر و اۇنونگ یارانلاری تاراپیندان ایلکینجی گۆنۆنده بۇزولدی و گۆن دۇغار غوطأ قورالیان هۆجۆملر دۇوام اتدی.

گۆن دۇغار غوطه دأکی جمغیتچیلیک قۇرانیش تۇپارلاریندان آلینان ماغلوماتا گؤرأ سوریأنینگ حؤکۆمتی یرلی واغت بۇیونچا ساغات ۹ بیلن ۱۴ آرالیغیندا ایغلان ادن ایلالاشیغینا قارامازدان گۆن دۇغار غوطأنی بمبالاماغا دۇوام اتدی. حؤکۆمت یرلی واغت بۇیونچا ساغات ۹.۳۰-دا گۆن دۇغار غوطه دأکی ایلاتلی یرلردن دوما، بیت سوان و مرج شأهِرچه لرینی تۇپ اۇقونا توتماغا باشلادی.تۆرکیه بۇلسا آستانا تاپغیری نینگ حمایات کأر یورتلاریندان بیری حؤکمۆنده گۆن دۇغار غوطه دأکی چاقنیشیقلاری شۇل تاپغیر آرقالی دوروزماق اۆچین تاغاللا ادیأر. آستانا تاپغیری نینگ چأگینده روسیا و سوریأنینگ حؤکۆمتی نینک گۆن دۇغار قوطأ قورایان هۆجۆملری نینگ دوروزیلماغی أحتیماللیغی بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ تاغاللالارینا سرادیلنده حاص اولی.

آستانا تاپغیریندان نتیجه آلینیانچا تۆرکیه حأضیرکی واغتدا گۆن دۇغار غوطه دأکی یارالیلارینگ بجرگیسی و انسان پرور کؤمِکلری نینگ گۆن دۇغار عوطأ یتیریلمه گی اوغرونا اولی تاغللا ادیأر.

گۆن دۇغار غوطه ده باشدان گچیریلیأن آغیر شرطلرینگ اؤنگی آصلینا سر ادیلنده سوریأنینگ ایچیندأکی چیلشیریلملی دنگ آغراملیلیقدان، روسیا بیلن حؤکۆمتینگ توتومیندان زیادا، بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ کنستراکتیو مسئله لری سبأپلی آلینیم بیلیمه‌یأر.

بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ حۇوپسوزلیق گنگه شی نینگ همیشه لیک ۵ آغضاسی دۆنیأ پاراحاتچیلیغینا قۇشانت قۇشماغینگ یرینه اؤز بأحبیتلرینه لاییقلیقدا حرکت ادیأر. گۆن دۇغار غوطه دأکی قیرغینچیلیق بِلکی آزالدیلیپ بیلینر یادا شۇل اوغورداقی تاغاللالار نتیجه سیز قالار. اِمما بیرلشن میللتلر قوراماسی نینگ قورلوشی اؤزگِرمأن حالاتیندا دۆنیأ درجه سینده شیله پاجیغالارینگ اؤنگی آلینیپ بیلینمه‌ز.