داعش سونراسی سوریه‌ده سیرادا نه وار؟-ابراهیم قالین

ی.پ.گ‌نین داعشه قارشی ان تأثیرلی گوج اولدوغو ادعاسینین حقیقتله هئچ بیر علاقه‌سی یوخ‌دور

859980
داعش سونراسی سوریه‌ده سیرادا نه وار؟-ابراهیم قالین

 

داعش سونراسی، اسد سونراسی سوریه، هزینه‌سی یوکسک ژئوسیاسی گوج گؤستریلرینین صحنه آلدیغی باشقا بیر ماجرایا آتیلمانین دئییل، سوریه خالقی و میلیونلارجا قاچقین اوچون بیر قوتلاما سببی اولمالی‌دیر.

حاضردا داعش سوریه‌ده مغلوبیته اوفرادیلدیغینا گؤره، آمریکا حکومتی، پ‌کاکانین اؤلکه‌ده‌کی فوزانتیسی اولان دموکراتیک بیرلیک پارتیسی (پ.ی.د) و اونون سلاح‌لی قولو خالقلارین قورونماسی بیرلیکلرینه (ی.پ.گ) دستک وئرمه‌یی سونا چات‌دیراجاق می؟ بو سوال، ۲۴ نوامبر تاریخین‌ده پرزیدنت رجب طیب اردوغان و دونالد ترامپ آراسین‌دا بو یاخینلاردا تلفن دانیشیغین‌دا مذاکیره ائدیلدی. ترامپین تپکیسی اولوملاییجی ایدی و آمریکانین ی.پ.گ‌یه وئردیی بؤیوک حربی دستگین اصلین‌ده چوخ داها اول‌دن سونا چاتدیریلماسی لازیم اولدوغونو سؤیله‌دی. آنجاق ترامپین بو آچیقلاماسینا ضد اولان باشقا بیر آچیقلاما یالنیز بیر نئچه گون سونرا پنتاگون طرفین‌دن گلدی. بوتون بونلار سوریه، تورکیه و تورک-آمریکا ایلیشکی‌لری اوچون نه معنایا گلیر؟

واشینگتون‌دان گلن بو بیر بیرینه ضد اولان بیاناتلار، آمریکا رهبرلیینین ایچین‌ده‌کی اویومسوزلوقلاری، ضدیتلری گؤستریر. پرزیدنتین سؤزونون قطعی اولدوغونو و اونا باغلی قوروملار طرفین‌دن دؤنمه‌دن یئرینه یئتیریلمه‌سینین مجبوری اولدوغونو وارسایابیلیرسینیز. آنکارانین واشینگتون‌دان گؤزلنتی‌سی، داعشین، رقه و سوریه‌نین گئری قالانین‌دا مغلوب ائدیلمه‌سین‌دن سونرا پ‌کاکانین سوریه‌ده‌کی قوللارینا وئردیی حربی، مالی و سیاسی دستیی سونا چات‌دیرماسی‌دیر. بونونلا برابر آمریکا مقاملاری پ.ی.د و ی.پ.گ ایله اولان ایلیشکی‌لرینین "آلیش وئریشه دایالی و موقتی" اولدوغونو تورک مقاملارینا تئز تئز دیله گتیرمیش و اونلارا تامین ائدیلن سلاحلارین گئری آلیناجاغینی دا سؤیلمیشدیلر.

آمریکانین سوریه‌ده ترورلا باغلانتی‌لی بیر قروپو دستکله‌مه سیاستی، بو قروپون داعشه قارشی ان تأثیرلی گوج اولدوغو ادعاسینا اساس‌لانیر. بو ادعانی داها دا مشروعلاشدیرماق اوچون آمریکا مئدیاسی سون ایکی ایل عرضینده ی.پ.گ سیرالارین‌داکی قادین تروریستلرین فوتوگرافلارینین دا یئر آلدیغی سایی‌سیز خبر یاییملادی. بو خبرلرین چوخو، پ‌کاکا و ی.پ.گ‌نین سوریه‌ده تؤرتدیی سوچلاری، یئرلی اهالییه، هم کوردلره، هم ده عربلره قارشی تطبیق ائتدیکلری ظلم و باسقینی، یئرلی خالقی زورلا کؤچ ائتدیرمه‌لرینی، دموگرافینی دییشمه‌لرینی، اوشاق عسگرلری قوللانما‌لارینی، کندلری دارماداغین ائتمه‌لرینی، موخالیف سیاسی پارتیلری، اونلارا عاید بیرولاری و مئدیا قوروملارینی باغلامالارینی و دیگر باشقا ساییسیز  سوچو، آغ‌لار ماهیتده ایدی. حتی داها دا ایر‌لی گئده‌رک تبلیغاتی قرب‌لی اوخوجویا ساتماق اوچون اولدوقجا وئریم‌لی واسطه اولان، آنجاق قادین بد‌نی و شخصیتینه قارشی تحقیر احتیوا ائد‌ن، قادین ایمگه‌سینی قوللاناراق پ‌کاکا ترورونو رومانتیزه بئله ائتدیلر. بو سیاستین باریندیردیغی بیر چوخ ایرونی آراسین‌دا ایندی دیله گتیره‌جه‌یه‌م ایسه ان تعجب‌لو اولانی: آمریکانین سوریه‌ده‌کی ان یاخشی متفیقی، اونون اوچون کیلید اؤنم‌ده بیر متفیق اولان تورکیه‌یه قارشی ساواشان و اؤزارلیک طلب ائد‌رک سوریه‌دن موستقیل اولماق ایسته‌یه‌ن مارکیست-لنینیست تروریست بیر تشکیلات.

ی.پ.گ‌نین داعشه قارشی ان تأثیرلی گوج اولدوغو ادعاسینین حقیقتله هئچ بیر علاقه‌سی یوخ‌دور. اگر آمریکا، تامین ائتدیی بو دستیی باشقا بیر قروپا وئرمیش اولسای‌دی، مثلاً، آزاد سوریه اوردوسونا، تورکمنلر و یا پ‌کاکالی اولمایان کوردلره، اونلار دا بو دستک سایه‌سین‌ده ان تأثیرلی گوج حالینا گله‌بیلیرلر و قونشو اؤلکه‌لر اوچون بیر گوونلیک پروبلئمینه یول آچمادان، داعشه بؤیوک بیر ضربه ائندیردیلر. آمریکا، بونو ائتمک یئرینه، دیگر موخالیف قروپلاری کنارا قویاراق مارکیست-لنینیست و میلت‌چی-بؤلوجو تروریست قروپلا چالیشمایا اوستونلوک وئرمیش‌دیر.

بو وضعیت، هم سوریه‌نین تورپاق بوتؤولویو، هم ده تورکیه‌نین میلی گوونلیگی باخیمین‌دان جدی بیر مسئله‌دیر. آمریکا، داعشین یئنیلمه‌سینین آردین‌دان ی.پ.گ‌نی سلاحسیزلانیرابیله‌جک و کنترل آلتینا آلابیله‌جک می و بو قروپون سوریه‌نین سیاسی بیرلیینی و تورپاق بوتؤولویونو تعهد ائتمه‌سینین ضمانتینی وئره بیله‌جک‌ می؟ بو هئچ ده مومکون گؤرونمور، چونکو آمریکانین پ.ی.د و ی.پ.گ‌نی اؤز مقصدلری اوچون ایستیفاده ائتدیی قدر، پ.ی.د و ی.پ.گ ده آمریکا حکومتینی اؤز ماراقلاری اوچون ایستیفاده ائتمیش‌دیر.

تورکیه‌نین بو سیاسته قارشی اولان اعتراضینا گلینجه، بو قارشی چیخیش تامامیله قانونی‌دیر، چونکو پ.ی.د و ی.پ.گ‌یه وئریلن هر بیر دستک دولایی اولاراق، یا دا بعضی حاللاردا اولدوغو کیمی بیرباشا پ‌کاکایا وئریلمیش بیر دستک‌دیر و نتیجه اولاراق دا تورکیه‌نین میلی گوونلیینه تهدیددیر. ی.پ.گ‌یه گؤندریله‌ن هر بیر سلاح و مرمی پ‌کاکانین عمرونو اوزاتماق اوچون آتیلمیش بیر آددیم‌دیر.

ایندی، داعش سوریه‌ده مغلوبیته اوفرادیغینا گؤره، آمریکا رهبرلیگی پ.ی.د و ی.پ.گ ایله اولان علاقه‌سینی سونا چات‌دیرماق مجبوریتین‌ده‌دیر و سوریه‌نین سیاسی بیرلیینی و تورپاق بوتؤولویونو، ژنو و آستانا باریش دانیشیقلاری چتیری آلتین‌دا گوونجه‌یه آلماغا یؤنلتمه‌لی‌دیر. سوریه‌لی مخالیف قروپلارین ۲۲ نوامبر‌دا ریاضدا دئدیی کیمی، بشار اسد سیاسی دییشیکلیین بیر پارچا‌سی کیمی گئتمه‌لی‌دیر، چونکو اسد سوریه‌نین بیرلیگینی و ثابیتلیگینی تامین ائد‌جک، تأمینات آلتینا آلاجاق آدام دئییل. هر نه قدر ایران و روسیا اسدی اؤزلرینین ان یاخشی متفیقی اولاراق گؤرسه‌لر ده، سوریه‌ده‌کی ماراقلارینین اسد حاکمیت‌ده قالدیغی سوره‌جه گئرچکلشمه‌یه‌جیینی درک ائتمک دوروموندادیرلار.

آنجاق حاضردا اورتادا داها بؤیوک و داها جدی بیر مسئله وار! سوریه‌ده ایستراتژیک و تورپاقلا باغلی قازانیملار ایزین‌ده اولان اؤلکه‌لر، داعش سونراسی سوریه‌ده یئنی بیر گوج ساواشینین قازانینی قاینادیرلار. روسیا و ایران، اسدی حاکمیت‌ده توتاراق سوریه‌ده‌کی نفوذلارینی داوام ائتدیرمک ایستییرلر، دیگر طرف‌دن آمریکا، فراتین دوغوسوندا قالماغا حاضرلاناراق اونلارا قارشی بیر گوج یاراتماق ایستییر. اما بو وضعیت، سوریه و خاریجین‌ده یالنیز و یالنیز یئنی چاتیشمالارا و استقرارسیزلیغا یول آچاجاق‌دیر. سوریه‌دن پای آلماق اوچون گیریشیله‌ن بو قاپیشمانین، اؤلکه‌ده یئنی بیر ائتنیک و مذهبی گرگین‌لیگی، سوریه‌نین پارچالانماسینا گئده‌جک یئنی بیر پروسه‌نی و سونراکی پتانسیل گوونلیک تهدید دالغاسینی مومکون قیلاجاق زمینه تکان وئرمه‌سی چوخ محتمل‌دیر.

بونو ائتمک یئرینه، بوتون اؤلکه‌لر سوریه دؤولتینین و اؤلکه‌سینین سیاسی دییشیکلیینه و گرچک حاق صاحبلری اولان سوریه خالقینا وئریلمه‌سینه متمرکز اولمالیدیرلار. سوریه خالقی ایله بیرلیک‌ده اؤلکه‌نین سیاسی بیرلیگی، دؤنوشوم و ثابیتلیینه قارشی چالیشماق بوتون اورداکیلارین چیخارینا‌دیر. سوریه‌نی بیر باشقا گوج آرئناسینا چئویرمک هئچ کیمه فایدا وئرمه‌یه‌جک. داعش سونراسی، اسد سونراسی سوریه، هزینه‌سی یوکسک ژئوسییاسی گوج گؤستریلرینین صحنه آلدیغی باشقا بیر ماجرایا آتیلمانین دئییل، سوریه خالقی و میلیونلارجا قاچقین اوچون گرچک بیر قوتلامانین سببی اولمالی‌دیر.

دیلی صاباح

 



ایلگیلی‌لی خبرلر