"1915 حادثه‌لرینده تورک‌لر و کوردلر ده ضرر چکمیش اولدو"
1915 حادثه‌لرینه باغلی آراشدیرما‌لار آپاران آوراسیا آراشدیرما‌لاری مرکزی (AVİM) دوشونجه قورولوشوندا آراشدیرماچی اولان فران‌سیز تاریخچی ماکسیم گوین، "تورکیه، ارمنیستان ایله مناسیبت‌لری نورمال‌لاش‌دیرماق اوچون الین‌دن گلنی ائتدی
1915 حادثه‌لرینه باغلی ارمنی ادعا‌لارینی آراش‌دیران اولوسلار آراسی تاریخچی‌لر ارمنی آرشیو‌لرینه چاتما ایستک‌لری‌نین رد ائدیلمه‌سین‌دن ناراحات اولورکن، تورکیه‌نین ارمنیستان ایله مناسیبت‌لری نورمال‌لاش‌دیرماق اوچون ایندییه قدر الین‌دن گلنی ائتدیگی گؤروشونو پایلاشیر.
1915 حادثه‌لرینه باغلی آراشدیرما‌لار آپاران آوراسیا آراشدیرما‌لاری مرکزی (AVİM) دوشونجه قورولوشوندا آراشدیرماچی اولان فران‌سیز تاریخچی ماکسیم گوین، "تورکیه، ارمنیستان ایله مناسیبت‌لری نورمال‌لاش‌دیرماق اوچون الین‌دن گلنی ائتدی. ایندی ارمنیستان حکومتی‌نین بیر شئی‌لر ائتمه زامانی. آنجاق ارمنیستان حکومتی‌نین علاقه‌لرین نورماللاشماسینی ایستمدیگینی دوشونورم. چونکی ( ارمنیستان پرزیدنتی) سرچ سرکیسیان هر زامان تورپاق ایسته‌دیغنی سؤیلمیش‌دیر. ارمنیستان باخیمین‌دان بو موضوع هر زامان هم تورپاق ایستگی هم ده وار اولما موضوعسو اولموش‌دور "دئیه دانیشدی.
1915 حادثه‌لرینی اولوسلار آراسی معنادا داها چوخ عالیمین و تاریخچی‌نین آراشدیرماسی لازیم اولدوغونو ایفاده ائدن سوربون اونیورسیته‌سی تاریخ بؤلومونده ائغیتیم گوین، "نه زامان آمریکا و یا فرانسا‌داکی ارمنی آرشیو‌لرینی گؤرمک ایسته‌سم، یا بونون مومکون اولمایاجاغی جوابینی آلدیم یا دا هئچ جواب آلا بیلمدیم. تورک آرشیو‌لرینده ایسه بئله بیر پروبلم یوخ، ایستدیگینیزی آسان‌لیقلا الده ائده بیلیرسیز"دئدی.
"یاشانان‌لار مسلمان‌لار اوچون ده فاجیعه‌دیر"
ایرلاند‌لی تاریخچی دوکتور پاتریک والش دا 1915 حادثه‌لری زامانی و سونراسیندا آنادولودا اؤلن‌لری خاطیرلامانین تورکیه-ارمنیستان علاقه‌لری‌نین نورماللاشماسی اوچون اهمیت‌لی بیر آددیم اولاجاغینی دیله گتیره‌رک، "یاشانان‌لار هم خریستیان‌لار، هم ده مسلمان‌لار اوچون فاجیعه‌دیر. اما موضوعنو ' سویقیریم ایفاده‌سینه ساپلارساق، هئچ بیر زامان اؤنه گئده‌میک. بو حادثه‌لرین اساسیندا روسیا کیمی بؤیوک گوجلرین ائتدیغینی هر کس بیلیر "ایفاده‌لرینی ایستیفاده ائتدی.
تورکیه‌نین اوزلاشما اوچون آتدیغی آددیم‌لارین اهمیتینه دقتی چکن والش، 1915 حادثه‌لرینده یالنیز ارمنی‌لرین دئییل تورک‌لر و کوردلرین ده ضرر چکمیش اولدوغونو ایفاده ائتدی.
ارمنی‌لرین، 1915-جی ایلده قومار اوینادیغینی ادعا ائدن والش، عثمانلی ایمپراطورلوغوندا یاشایان بعضی ارمنی‌لرین اتفاق دولت‌لری‌نین تاثیریله آیاقلاندیغینی و ارمنی دولتی قورماغی مقصد قویدوق‌لارینی قید ائتدی والش، "ارمنی دولتی احتیمالی مومکون اولا بیلمزدی، چونکی ارمنی اها‌لیسی آنادولونون شرقینده آزینلیق وضعیتینده ایدی. اتفاق دولت‌لری ارمنی‌لری چوخ عقل‌لیجه ایستیفاده ائتدی. ارمنی‌لر ایسه اتفاق دولت‌لرینه گوونه‌رک قومار اوینادی" دئدی.
روسیانین یانیندا اینگیلتره‌نین 1915 حادثه‌لرینه تأثیرینه ده توخونان پاتریک والش، اینگیلتره‌نین 20-جی عصیرین باشین‌دان اعتباراً بؤلگه‌نین استیقرارسیزلاشماسینا سبب اولدوغونو مدافعه ائتدی والش، آلمانی مغلوب ائتمک ایسته‌ین اینگیلتره‌نین 1907-جی ایلده روسیا ایله ائتدیگی راضیلاشمانین بوتون بؤلگه‌نی تأثیر ایفاده ائده‌رک، بو راضیلاشما چرچیوه‌سینده روسیانین عثمانلی ایمپراطورلوغونا گیریشینه "یاشیل ایشیق" یاندیریلدیغینی قید ائتدی. ارمنی‌لرین بونو "عثمانلی ایمپراطورلوغو یوخ ائدیله‌جک و اؤز تورپاق‌لاریمیز اولاجاق" شکلینده یوروملادیق‌لارینی سؤیله‌ین والش، "بو سبب‌دن 1915 حادثه‌لرینه سبب اولان فاکتورلاردان بیری‌نین اینگیلتره‌نین خاریجی سیاستینده 20. عصرین باشیندا یاشانان دییشیک‌لر اولدوغونو دوشونورم" ایفاده‌سینی ایستیفاده ائتدی.
سون اولا‌راق "ارمنی عصیانی" آدلی بیر کیتاب یازان و بلفاست‌دان اولان قویینز اونیورسیته‌سینده موضوع ایله باغلی دوکتورا اوخویان والش، آراشدیرما‌لارینی ائدرکن عثمانلی آرشیو‌لرینه چاتا بیلدیگینی آنجاق عینی‌سینی ارمنی آرشیو‌لری اوچون سؤیله‌یه دیله گتیردی.
1915-جی ایلده نه اولدو؟
عثمانلی دولتی‌نین 1914-جو ایلده باشلایان 1. دونیا ساواشینا روسیا ایله فرق‌لی سیرا‌لاردا قاتیلماسینی فورصت بیلن ارمنی میللتچی‌لری، موستقیل ارمنیستان دولتینی قورماق مقصدیله روس گوجلریله ایش بیرلیگی ائتدی‌لر.
روس اوردوسو، شرق آنادولونو ایشغال ائتدیگینده کؤنول‌لو عثمانلی و روس ارمنیلریندن بؤیوک دستک گؤردو. عثمانلی اوردوسوندا وظیفه یئرینه یئتیرن بعضی ارمنی‌لر ده روس اوردوسونا قاتیلدی. ارمنی‌لرین یاراتدیغی بیرلیک‌لر اوردونون مادی-تکنیکی کانال‌لارینی تخریب ائده‌رک عثمانلی اوردولاری‌نین ایره‌لیلمه‌سینی یاواشلادیرکن، ارمنی دسته‌لری ده ایشغال ائتدیک‌لری یئرلرده سیویللره یؤنلیک قیرغین و ظلم‌لره گیریشدی.
عثمانلی حکومتی، بو اینکیشاف‌لارین قارشی‌سینی آلماق اوچون ارمنی نماینده‌لری و بویوک‌لرینی راضی ائتمه‌یه چالیشدی آنجاق باشاریلی اولا بیلمه‌دی. ارمنی کومیته‌لری‌نین سالدیریلاری‌نین آرتماسی اوزرینه حکومت، 24 آوریل 1915-جی ایلده ارمنی اینقیلابچی کومیته‌لرین باغلانیلماسی و بعضی ارمنی بویوکلرینین توتولما‌لارینا و سورگون ائدیلمه‌لرینه قرار وئردی. داها سونرا، هر ایل 1915 حادثه‌لرینی خاطیرلاماق مقصدیله تشکیل ائدیلن تدبیرلر اوچون بو تاریخ سئچیله‌جکدی.
تدبیرلره باخمایا‌راق سالدیریلارین داوام ائتمه‌سی سببیله 27 می 1915-جی ایلده ارمنی اها‌لی‌سی‌نین ساواش بؤلگه‌سینده اولان‌لاری و روس ایشغال اوردوسو ایله امکداش‌لیق ائدن‌لرین کؤچ ائتدیریلمه‌سی قراری آلیندی.
عثمانلی حکومتی، کؤچ ائدن‌لرین اینسانی احتیاج‌لاری اوچون پلانلاما‌لار ائتدیسه ده ساواش شرط‌لری، ایچ چاتیشما‌لار، اینتیقام آرخاسین‌داکی یئرلی قروپ‌لار، قولدورلوق، آجلیق و اپیدئمی خسته‌لیک‌لر سببیله کؤچ‌لر اثناسیندا چوخ سایدا ارمنی حیاتینی ایتیردی.
تاریخی سندلر، حکومتین، سؤز موضوعسو فاجعه‌لی حادثه‌لرین یاشانماسینی آماچلامادیغی کیمی کؤچ ائدن ارمنی‌لره قارشی ایشلنن جینایت‌لری جزالاندیریلدیغینی آچیقجا اورتایا قویماقدا. نئجه کی، هله ساواش سونا چاتمامیشکن یاشانان اینسانی فاجیعه زامانی حادثه‌لره قاریشا‌راق گوناهکار اولان‌لار محاکیمه اولونا‌راق اعدام ائدیلدی.
عادیل حافیظه و امپاتی احتیاجی
ارمنیستان و ارمنی دیاسپورونون عمومی انتظاری، تورکیه‌نین 1915 کؤچو زامانی یاشانان‌لاری سویقیریم اولا‌راق تانیماسی و تضمینات اؤدمه‌سی.
"سویقیریم" آنلاییشی، 1948 سویقیریم جینایت‌لری‌نین قارشی‌سی‌نین آلینماسی و جزالاندیریلماسی آنلاشماسیندا میللی، عیرقی، اتنیک و یا دینی بیر قروپو قیسمن و یا تامامیله یوخ ائتمه حرکتی اولا‌راق تعیین اولونور.
سؤز موضوعسو حادثه‌لرین سویقیریم اولا‌راق تانیملانامایاجاغینا دقتی چکن تورکیه، 1915 حادثه‌لرینی هر ایکی طرف باخیمین‌دان دا بیر "فاجیعه" اولا‌راق آدلاندیریر. تورکیه، موضوعنون سیاسی چاتیشما‌لاردان اوزاق، تاریخه تک طرف‌لی باخما‌دان، طرف‌لرین بیر-بیری‌نین نلر یاشادیغینی آنلاما و بیر-بیرلری‌نین حافیظه‌لرینه حؤرمت ائشیتمه شکلینده یئکون‌لاش‌دیریلان "عدالت‌لی بیر حافیظه" پرسپکتیوین‌دن حلّ ائدیلمه‌سی لازیم اولدوغونو وورغولاییر.
تورکیه، طرف‌لرین آرشیو‌لری‌نین یانیندا اوچونجو اؤلکه‌لردکی آرشیو‌لرده ده 1915 حادثه‌لری موضوعسوندا آراشدیرما ائدیلمه‌سینی، تورک و ارمنی تاریخچی‌لرله دیگر اولوسلار آراسی متخصصلردن عبارت بیر اورتاق تاریخ کومیسیون قورولماسینی تکلیف ائدیر.
"ایروان، علاقه‌لری نورماللاشدیرما فورصتینی قیمتلن‌دیرمه‌دی"
ایکی اؤلکه علاقه‌لری‌نین نورماللاشدیریلماسی اوچون ان اهمیت‌لی اینکیشاف اوکتوبر 2009-جو ایلده باش وئردی. طرف‌لر سوئیس‌ین زوریخ شهرینده دیپلوماتیک علاقه‌لرین یئنی‌دن تاسیسی و ایکیطرف‌لی علاقه‌لرین گلیشمه‌سینه ایستیقامت‌لی ایکی آیری پروتوکول ایمضالادی.
پروتوکول‌لاردا قارشی‌لیق‌لی گوون تاسیسی و موجود پروبلم‌لرین حلّ اوچون تاریخی قایناق و آرشیو‌لرین طرف‌سیز، علمی آراشدیریلماسی موضوعسونا یئر وئریلرکن، سرحدلرین دا قارشی‌لیق‌لی اولا‌راق تانینماسی و اورتاق سرحدلرین آچیلماسی نظرده توتولوردو.
تورک حکومتی پروتوکولو تصدیقلنمک عذره بیرباشا تورکیه بؤیوک میللت مجلیسینه گؤندردی. ارمنیستان حکومتی ایسه متن‌لری آنایاسا محکمه‌سی‌نین آراشدیرماسینا تقدیم ائتدی. محکمه پروتوکول‌لارین آنایاسالاری‌نین لفظینه و روحونا اویمادیغینا حؤکم ائتدی.
ارمنیستان حکومتی پروتوکول‌لارین تصدیق مدتینی دوندوردوغونو ژانویه 2010-جو ایلده آچیقلادی. بون‌دان 5 ایل سونرا دا، ارمنی حکومتی طرفین‌دن کئچن فوریه آییندا گئری چکیلدی.
