تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو (23)
نهضه حرکاتی‌نین آلمیش اولدوغو بو قرار فرق‌لی اعتراضلار گؤردو. غرب مئدیاسی و دوشونجه تشکیلات‌لاری ایسلامچیلیغین توکئنیشی‌نین ایسلامچی‌لار طرفین‌دن قیدیاتی اولا‌راق گؤرولدو
تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو (23)
--------
راشد غنوشی لیدرلیگین‌دکی تونیس نهضه حرکاتی‌نین کئچن هفته 10. کونگره‌سینی رئاللاشدیردی. بو کونگره هم حرکتین تاریخی باخیمین‌دان هم ده تونیس سیاسی تاریخی باخیمین‌دان بؤیوک اهمیته مالیک ایدی. بو کونگره‌ده سیاسی ایسلامچی بیر حرکت اولماق‌دان مسلمان دموکرات بیر سیاسی پارتی‌یه چئوریلمه قراری آلیندی.
نهضه حرکتینین آلمیش اولدوغو بو قرار فرق‌لی اعتراضلار گؤردو. غرب مئدیاسی و دوشونجه تشکیلات‌لاری ایسلامچیلیغین توکئنیشی‌نین ایسلامچی‌لار طرفین‌دن قیدیاتی اولا‌راق گؤرولدو. آنا حرکت ایسلامچی یازارلار ایسه نهضه‌نین بو قرارینی تنقید ائتدی‌لر. اونلار باخیمین‌دان بو خبر حرکتین روتاسین‌دان چیخماسی اولماسی اولا‌راق اوخوندو.
آنجاق بو وضعیتین قیمتلندیریلمه‌سی بو قرارین هانسی کونتکستینده ایچینده آلیندیغینا باخماغی ضروری ائدیر. عکس تقدیرده ائدیلن قیمتلندیرمه‌لر فرضیه اولمانین کنارینا کئچمیر.
بو حادثه‌نین حقیقی بیر قیمتلندیریلمه‌سی موضوعیا اوچ باخیم‌دان باخماغی طلب ائدیر: بین الخالق سیستمده سیاسی ایسلام قبولو، یاخین شرق تعادول‌لاریندا سیاسی ایسلاما نئجه باخیلدیغی و تونیس‌ین ایچ دینامیکی.
سویوق ساواش‌ین سونا چاتماسی و سووئت سیستمی‌نین چؤکمه‌سی‌نین آردین‌دان سیاسی ایسلامین یا دا ایسلامچیلیغین، کومونیزمین یئرینه ایقامه ائدیلدی. بیر باشقا دئییشله، غرب دونیاسی، کوممونیزمین یئرینه ایسلامچیلیغین اؤزونون یئنی بیگانه‌سی اولا‌راق گؤردو. قیرمیزی تهدیدین یئرینه "یاشیل تهلوکه" قویولدو. خصوصیله ده 11 سپتامبر حادثه‌لرین‌دن سونرا بو وضعیت داها بلیرلندی. هر نه قدر بو اینکیشافدا گؤزلر شدتی اصول اولا‌راق منیمسمیش حرکت‌لر اوزرینه فوکوسلانمیش اولسا دا سیاسی ایسلامچی‌لیق عمومیتله اؤته‌کیلشدیریلن بیر تشکیلاتدیر. بو دا بوتون سیاسی ایسلامچی میدانا گلمه‌لره قارشی باسقی سیاستینه قارشی بیر لاقیدلیگه یول آچدی.
1967 عرب-ایسرائیل ساواش‌سی‌نین میصیر و سوریه‌نین آجی بیر مغلوبیت آلماسی بؤلگه‌ده سوسیالیست عرب میللیتچی‌لیگی‌نین مشروعیت بحرانینی دوغوردو. بو بحران‌دان دوغان بوش‌لوغو ایسلامچی حرکت‌لر دولدوردو. یاخین شرقده ایسلامچی حرکت‌لرین جدی بیر موخالیفت پوتانسیلی میدانا گتیرمه‌سی، بؤلگه‌دکی اوتوریتر رژیم‌لرین بو حرکت‌لر اوزرین‌دکی باسقی سیاستینی اؤزو ایله گتیردی.
عینی زاماندا غربین تهدید قبول ائتمه‌سینده ایسلامچیلیغین کومونیزمین یئرینه قویولماسی بؤلگه‌دکی اوتوریتر رژیم‌لر اوچون بیر سیاسی رانت تامین ائتدی. بؤلگه‌ده اتوریتر رژیم‌لرین وارلیغی‌نین غرب دولت‌لرین میللی ماراق‌لاری باخیمین‌دان بیر ضرورت اولدوغو تئزی داوام‌لی اولا‌راق ایشلندی. 1979 ایران اینقیلابی‌نین میدانا گتیردیگی سیاسی و پسیکولوژی تأثیر بو سیاسی رانت گوجلندیردی. ایران اینقیلابی بؤلگه خوسوسونده یئنی بیر سویوق ساواش یاشانماسینی اؤزو ایله گتیردی. ایرانلا آمریکا آراسیندا یاشانان گرگین‌لیک، اوتوریتر محافیظه‌کار رژیم‌لرین سیاسی ایسلامچیلیغا قارشی آلدیق‌لاری رفتارلارین داها چوخ سرتلشدیردی.
عرب باهاری سونراسی تشکیل ائدیلن سربست سئچیم‌لر نتیجه‌سینده ایسلامچی پارتی‌لرین گؤستردیک‌لری پرفورمانس وضعیتی داها کومپلکس ائتدی. میصیردا مسلمان قارداش‌لارین سربست سئچیم‌لر نتیجه‌سینده حاکمیته گلمه‌سی اوتوریتر رژیم‌لر باخیمین‌دان هم ایدئولوژیک، هم ده مشهور مشروعیت پروبلمینی دوغوردو. میصیر کودتا و لبنانین ایچینه دوشدوگو ایچ ساواشی بو تهدید آلغیسی‌نین نتیجه‌سینده ائدیلن مداخیله‌لر نتیجه‌سینده اورتایا چیخمیش‌دیر. تونیس‌ده نهضه حرکتی بو شرط‌لر آلتیندا وارلیغینا یؤنلیک بیر تهدید حیس ائتمیش‌دیر.
بؤلگه‌لر باغلام باخیمین‌دان اوزرینده دایانیلماسی لازیم اولان خصوصی بیر وضعیت ده شدت یانلیسی تشکیلات‌لارین بؤلگه‌دکی ثابت‌لیک‌سیزلیک‌دن ایستیفاده ائتمه‌لری‌دیر. غیری-ثابت‌لیک اولان اؤلکه‌لرده داعش و القاعده بؤلگه‌ده معین بیر ساحه‌ده حاکمیت کورابیلمیشدیر. بو حرکت‌لرین وارلیغی و تأثیری اساس حرکتی ایسلامچی حرکت‌لرین اوزرینه گئدیلمه‌سی اوچون اویغون بیر کونژونتورون اورتایا چیخماسینا یول آچمیشدیر. بو باخیم‌دان خصوصیله تونیس حساس بیر نقطه‌ده ایشتیراک ائتمکده‌دیر. هم داعشین هم ده القاعده‌نین لیبی‌ده نفوذ بوشلوغون‌دان ایستیفاده ائتمه‌لری بو باخیم‌دان اهمیت‌لی‌دیر. داعشه قاتیلان‌لارین آراسیندا تونیس‌لی گنج‌لرین ده اولماسی دقتی جلب ائدیر.
تونیس عرب باهاری اوّلینده رادیکال لائیک‌لیک اویغولاما لاری ایله اؤنه چیخمیش بیر اؤلکه. کئچمیش پرزیدنت زین العابدین بن علی‌نین اؤلکه‌دن آیریلماسین‌دان سونرا تشکیل ائدیلن ایلک سربست سئچیمده نهضه سئچیم‌لردن بیرینجی چیخدی و ایکی لائیک‌لیک پارتی ایله بیرلیکده کوالیسیون میدانا گتیردی. آنایاسانین یازیلماسی پروسه‌سینده لائیک اجتماعی قروپلارین حساس‌لیق‌لارینه قارشی ماکسیموم دقتی گؤستردی. آنجاق بونا باخمایا‌راق، اؤلکه‌ده آرتان شدت اورتامی بهانه ائدیله‌رک نهضه فعالیتینه قارشی سکولار قروپلار میصیرداکینه بنزر آختارمالار ایچینه گیردی‌لر. 2014-جی ایلین سونوندا تشکیل ائدیلن عمومی سئچیم‌لرده نهضه سئچیم‌لرده ایکینجی پارتی اولدو. لاکین اقتدار کوالیسیونو خاریجینده قالماسی نهضه‌یه یؤنلیک تهدیدلری آزالدمادی. اقتدار پارتیسیندکی چاتلاق نتیجه‌سینده پارتی‌دن بؤیوک بیر قروپون قوپماسی نهضه‌نی تکرار پارلامنتده ان بؤیوک قروپ حالینا گتیردی. آنجاق نهضه اقتدارین کیچیک اورتاغی اولماغی ترجیح ائتدی.
تونیس بو آن جدی اقتصادی پروبلم‌لرله قارشی-قارشییا اولماسی جدی بیر غیری-ثابت‌لیک عنصورو. اقتصادی چتین‌لیک‌لرین یول آچدیغی اجتماعی اعتراضلار اوتوریتر رژیمه دؤنوش آختاریشیندا اولان‌لار اوچون فورصت تقدیم ائدیر. وتوریتر بیر رژیمین یئنی‌دن تاسیسی وضعیتینده بونون ان بؤیوک قوربانی‌نین نهضه حرکتی اولاجاغین‌دان هئچ شوپهه یوخدور. ایشده بو شرط‌لرده نهضه‌نین اؤنجه‌لیغی اقتدار دئییل.
شما‌لی آفریقا‌داکی شدت یانلیسی تشکیلات‌لارین وارلیغی، بو تشکیلات‌لارا تونوس‌لولارین دا قاتیلمیش اولماسی اؤلکه باخیمین‌دان بیر امنیت تهدیدی میدانا گتیرمکده. بو امنیت تهدیتی‌نین وارلیغی و تمل اقتصادی پروبلم‌لر، نیسبی اولا‌راق باشاریلی اولان دؤنوشوم مدتینی قیریلقان حالا گتیریر.
نهضه حرکتینین 10. کونگره‌سینده ائتدیگی قراری بو اوچ مزمونو چرچیوه‌سینده قیمتلن‌دیرمک لازیم‌دیر. نهضه حرکتی، دالغا‌لی یاخین شرق اوقیانوسوندا یئل‌لنه‌رک ایره‌لیلمه‌یه چالیشان تونیس گمی‌سینده کاپیتان‌لیغینا سویونما ماجرا اولدوغونو دوشونور. چونکی ساللانتییا سون وئرمک اوچون نهضه‌نین گمی‌دن آتیلماسی لازیم اولدوغونو دوشونن قروپلار هله چوخ گوجلو. و بو قرار وئریلدیگینده بونون اؤنونه کئچه‌جک بیر بین الخالق شرایط یوخدور. نهضه ائتمیش اولدوغو سالدیری‌لارلا اؤزونون گمینین خلاص اولماسی اوچون لازیم‌لی فاکتلارین اولدوغونو گؤسترمه‌یه چالیشیر. بو گمینین نهضه‌سیز اولا بیلمیه‌جگینی گؤسترمه‌یه چالیشیر. بونون اوچون ده اؤزونه اجتماعی و دینی حرکت اولا‌راق بوینونا گؤتوردوگو میسیون‌لارینی ترک ائدیب پروفسیونل سیاست‌دن یانا قرارینی وئرمیش وضعیتده. تونیس شرط‌لرینده دا پروفسیونل سیاستین پارتی‌نین آشیریلاشما پروسه‌سی‌نین تاماملانماسی نتیجه‌سینده اولاجاغینا قرار وئرمیش وضعیتده.
