تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو(18)
اورتادوغونون قطعی مرزلری و ایچینده هانسی دولت‌لرین یئر الدیغی هله مذاکیره ائدیلیر. آنجاق عمومی میل، غربده مراکش‌دن باشلایا‌راق ایرانین شرق مرزلرینه قدر اوزانان بؤلگه‌نی اورتا شرق اولا‌راق تانیملاماقدیر
تورکیه پنجره‌سیندن اورتادوغو(18)
اورتادوغونون قطعی مرزلری و ایچینده هانسی دولت‌لرین یئر الدیغی هله مذاکیره ائدیلیر. آنجاق عمومی میل، غربده مراکش‌دن باشلایا‌راق ایرانین شرق مرزلرینه قدر اوزانان بؤلگه‌نی اورتا شرق اولا‌راق تانیملاماقدیر. یعنی، بوتون قوزی آفریقا، ایسرائیل، ایران، تورکیه و عرب یاریماداسی داخیل بوتون عرب اؤلکه‌لری. لاکین بعضن پاکیستان، افغانیستان و سودان‌ین دا یاخین شرق ایچینده اله آلینما‌لاری سؤز موضوه سو اولا بیلیر. اصلینده بو اؤلکه‌لرین ده علاوه اولونماسی یاخین شرق‌دکی پروبلم‌لرین دانیشیلماسینا کیفیت بیر فرق‌لی‌لیک گتیرمیر. عکسینه، دئییلن‌لری گوجلندیریجی بیر خصوصیت داشیییر.
بو گون یاخین شرق دونیانین ان پروبلم‌لی بؤلگه‌لرین‌دن بیری. بلکه ده ان سورون‌لوسو.
بؤلگه‌سل اؤلکه‌لرین‌دن هر بیری اؤز ایچینده دییشیک اؤلچولرده جدی پروبلم‌لرله بوغوشماق مجبوریتینده‌دیرلر. بعضی اؤلکه‌لرده دولت‌لر بؤلوجو شدته قارشی موباریزه ائتمه‌یه چالیشیر. بعضی‌لرینده ایسه القاعده و داعش کیمی اولوسؤتئسی رادیکال شدت تشکیلات‌لاری معین بؤلگه‌رلری کونترول‌لری آلتینا آلمیش وضعیتده‌دیرلر و حاکم اولدوق‌لاری ساحه‌سی گئنیشلنمه موباریزه‌سی وئریرلر.
سوریه، یمن و لیبی‌ده آچیقجا بیر ایچ ساواشی یاشانماقدا. آنجاق بؤلگه‌ده باشاریسیز اولان دولت‌لر یالنیز بون‌لار دئییل. بیر چوخ اؤلکه‌ده بو تهلوکه‌لی پروسه‌سین درحال یانی باشیندا دایانیر ... اورا‌لاردا هله وطنداش محاربه‌سی یوخ اما هر آن یاشانا بیلر.
بو گون بیر ایچ ساواش‌سی‌نین حؤکم سوردوگو یوخاریدا ذکر ائتدیگیمیز اؤلکه‌لر اوزرینده عینی زاماندا دیگر بؤلگه اؤلکه‌لری ده بیر گوج و نفوذ ساواشی داوام ائتدیرمکده‌دیرلر.
مذهبچی‌لیک بؤلگه‌نین ان بؤیوک قانایان یاراسی حالینا چئوریلمیش وضعیتده. هم بیر چوخ اؤلکه‌نی ایچین‌دن کمیریر هم ده بؤلگه‌ده اولکه‌لرآراسی علاقه‌لری زهرلییر.
بؤلگه‌سل قطر و بیرلشمیش عرب امیرلیک‌لری کیمی دونیانین ان سرمایه‌دار 10 اؤلکه‌سی آراسیندا یئر ساحه‌لری دا ساخلاییر. چاتیشما اولمایان اؤلکه‌لردن یمن کیمی‌لرینه ده بؤیوک یوخسوللوق وار .. اگر افغانیستان، پاکیستان و سودانی دا بؤلگه اؤلکه‌لرین‌دن سایساق وضعیتین وخامتی چوخ چوخ داها آرتماقدا.
1900لرین باشین‌دان اعتباراً داوام‌لی خاریجی مداخیله‌لره معروض قالمیش بیر بؤلگه اورتا شرق. بوتون اؤلکه‌لرین اوزرینده حساب‌لاری‌نین اولدوغو بیر یئر.ذاتن اورتا شرق آنلاییشی‌نین اؤزو، بؤلگه‌نین مداخیله‌لره معروض قالمیش‌لیغی‌نین گؤستریجی‌سی اولا‌راق اورتایا چیخمیش بیر آنلاییش. موستملکچی بؤیوک گوجلرین حاکمیت ساحه‌لرینی تعیین ائتمه تلاشلاری نتیجه‌سینده قویدوق‌لاری بیر آنلاییش. بؤلگه‌نین خریطه‌سی دا شخصاً موستملکچی گوجلرین پایلاشما تلاشلاری‌نین نتیجه‌سینده اورتایا چیخدی. 1920-جی ایللرین باشیندا دوغرودان موستملکه ایداره‌سی آلتیندا اولمایان و یا موستملکچی گوج‌لرله ارتباط نتیجه‌سینده اورتایا چیخمامیش یالنیز ایکی دولت وار: تورکیه و ایران.
بؤلگه‌نین ان اساس خصوصیت‌لرین‌دن بیری ده، عمومیتله دموکراسی اسکیک‌لیگی اولا‌راق ایفاده ائدیلن حقوقون اوستونلوغونون یا هئچ یا دا قیسمن تاسیس ائدیله بیلممیش اولماسی. بیر نئچه استثنا خاریجینده، بؤلگه عمومیتینه حاکم اولان سیاسی رژیم نوعنون اوتوریتریانیزم اولدوغون‌دان هئچ شوپهه یوخدور. بیر نئچه‌سینده ایسه حقوقون اوستون‌لوگونون بیر قانون اولا‌راق قبول ائدیلمیش اولماسینا باخمایا‌راق ایجراعاتدا جدی چتین‌لیک‌لرین یاشاندیغی بیلینن بیر وضعیت.
وتوریترلیق و حقوقون اوستون‌لوگونون تاسیس ائدیله بیلممیش اولماسی بو اؤلکه‌لرده حالییلا کشفیات، عسکر و پولیس تشکیلاتلارییلا گوونلیک سکتورونون اؤنجه‌لنمسینی طلب ائتمکده. بو گوونلیک سکتورونون ده هر شئی‌دن اوّل دولتی اؤز وطنداشینا قارشی قوروماغا چالیشدیغینی گؤروروک.
وطنداش‌لارینا قارشی گوون ائشیتمه‌ین بیر رژیمین اؤز بؤلگه‌سینده دیگر اؤلکه‌لرله ده گوون اساس‌لی بیر بؤلگه‌سل امکداش‌لیق نیظامی اینکیشاف ائتدیرمه‌سی گؤزلنیله بیلمز. بؤلگه ایچی آکتورلارین ده داوام‌لی بیر رقابت و چاتیشما ایچینده اولما‌لاری بیر استثنا دئییل سانکی استاندارد بیر وضعیت. .بو سببله ده بؤلگه داوام‌لی اولا‌راق دونیانین بؤیوک گوجلرین مداخیله‌سینه آچیق وضعیتده.
دونیا ایچینده 2011-جی ایلده 2015-جی ایله قدر آزالما گؤسترمیش اولان سیلاحلانماغا خرج‌لنن پول 2015-جی ایلده آرتمیش وضعیتده. و بوندا اورتا شرق بؤلگه‌سی‌نین اهمیت‌لی بیر پایی وار. 87 میلیارد دو‌لارلیق خرجمه‌سییلا، سعودی عربیستانی 2015-جی ایلده دونیانین سیلاحلانماغا ان چوخ پول خرجله‌ین اوچونجو اؤلکه‌سی اولدو. قطر 7 میلیارد دو‌لارلیق، کویت ایسه 8 میلیارد دو‌لارلیق ساواش اوچاغی آلماق اوچون مقاویله‌لره ایمضا آتدی. 2014-جو ایلده سیلاحلانمایا 25 میلیارد دو‌لار خرجلمیش اولان بیرلشمیش عرب امرلیک‌لری‌نین 2015-جی ایلده داها چوخ خرجله‌دیغینا هئچ شوپهه یوخدور. 2014-جو ایلده سیلاحلانما اوچون 12 میلیارد دو‌لار خرجله‌ین عراق، 2015-جی ایلده 18 میلیارد دو‌لار خرجله‌دی. 2015-جی ایلده غربی اوروپا، آمریکا قاره‌لری و آفریقانین سیلاحلانمایا خرجله‌دیگی پول آزالمیشکن اورتا شرق بؤلگه‌سی‌نین خرجلری آرتدی. میصیر، ایران و الجزایر کیمی اؤلکه‌لر ده یاخین شرقده سیلاحلانماغا جدی بودجه‌لر آییران اؤلکه‌لر آراسیندا.
هالبوکی اورتا شرقین داها چوخ سلاحا دئییل باریشا احتیاجی وار. باریش ایسه قارشی‌لیق‌لی گوون و امکداش‌لیق‌دان کئچمکده. امکداشلیغین تاسیس ائدیله بیلممه‌سی ایسه، بؤلگه‌ده خاریجی مداخیله‌لری داوام‌لی ائدیر. مداخیله‌لرده خلاص اولا بیلممیش بؤلگه هر کئچن گون یئنی بیر دولتی داها باشاریسیز ائدیر. بونون نتیجه‌سینده ده اورتایا چیخان ایچ ساواش حقیقتی اولور ..
اؤز جمعیتینه گوون ائشیتمه‌ین و اجتماعی موقاویله اساس‌لی قالیجی بیر حقوق دولتی گئرچکلشدیره‌ممیش استروکتورلارین بیر-بیرلرینه قارشی دا گوون دویماسی چتین‌دیر. اؤز توپلوموندان قورخان رژیم‌لر وطنداش‌لارینی نظارت ائدرکن بیر طرف‌دن ده قونشو اؤلکه‌لرله یئنی پروبلم یارا‌دیر و بونو گوجلرینی گوجلن‌دیرمک اوچون ایستیفاده ائدیر. داوام‌لی گرگین‌لیک موحیطی بونون ان یاخشی یوللاریندان چونکی.
بو گون یاخین شرقده هر شئی‌دن چوخ هر بیر اؤلکه اساسیندا و بؤلگه ایچینده حقوقون اوستون‌لوگونون تاسیس ائدیلمه‌سی‌دیر.
