Ğabdulla Tuqay - millätebez ğorurlığı

   Yazmabıznı <<Wikipedia>> mӓğ’lümatlarına,internet çeltӓre xӓbӓrlӓrenӓ nigezlӓnep ӓzerlӓdek.

   Tabiğat’neñ qışqı yoqısınnan arınğan,qar suları ğörlӓweklӓr bulıp aqqan,böten cihanğa yӓm’le  yaznı alıp kilgӓn aprel’ – tatar xalqı öçen istӓlekle ay.Nӓq’   aprel’dӓ  millӓtebez şiğ’riyӓteneñ  yaqtı yoldızı,mayağı bulıp balqığan böyek Tuqayebız dön’yağa kilgӓn.Şuña da aprel’ –Tuqay ayı bulıp sanala.Ӓlege izge ğıybarӓne istӓ totıp bügenge yazmabıznı da Tuqayıbızğa bağışlarğa buldıq.Çönki Ğabdulla Tuqay ruxın buınnan-buınğa citkerӓse,anıñ doğasın saqlap qalası ide bit.Bez – bӓxetle,bez – şağıyr’le,bez – Tuqaylı xalıq!

   Ğabdulla Tuqay – dön’ya külӓmendӓ iñ tanılğan tatar şağıyre.Böten xalıq mӓxӓbbӓten yawlağan Tuqaybız icatınıñ küñellӓrdӓ saqlanuına anıñ icatınıñ millilege,üzeneñ añlı hӓm tulı qanlı êşçӓnlektӓ uzğan ğomeren millӓt ğam’nӓrenӓ bağışlawı sӓbӓp bulıp tora da.

  Şağıyr’  barı tik 27 yılnı ğına sıydırğan qısqa ğomer êçendӓ danın böten tatar xalqına ğına tügel,böten törki dön’yağa tanıtqan.Ğabdulla Tuqay – bezneñ ğorurlığıbız! Anıñ teleneñ kamillege,tasvirlaw çaralarına baylığı ӓsir itӓ.Sigez yıl icat belӓn şöğıl’lӓnü  dӓwerendӓ 400gӓ yaqın şiğır’,9 poêma,50 bitkӓ yaqın çӓçmӓ ӓsӓrlӓr yazıp qaldırğan ul.Şiğır’me ,publiŝistik yazmamı – anda kütӓrelgӓn temalar bügen dӓ aktual’.Alarda millӓt yazmışı,tel yazmışı.

  Bilgele bulğança,Tuqay – tatarnıñ ğına tügel,böten törki xalıqlarnıñ iñ danlıqlı,iñ bilgele,iñ ğorurlana torğan keşese dӓ bit ul.Ӓye,Tuqay – törki xalıqlarnıñ da ğorurlığı.Ul – xalıqlarnı berlӓşterüçe küñel küpere dӓ…Tuqaynı xalıq bik yӓş’lӓy üz şağıyre itep tanıdı.Ul üzeneñ zamandaşları,yӓş’tӓşlӓre öçen genӓ tügel,üzennӓn bik küpkӓ yӓş’ keşelӓrgӓ dӓ,kilӓçӓktӓ tuaçaq balalarğa da zamandaş bulğan şağıyr’.Tuqay hӓr buınğa yӓş’tӓş.Tuqay hӓr buın belӓn yañara.Çönki Tuqay – ğasırlar şağıyre.Ul xaqlıq öçen,xalıqlar öçen,ğadellek hӓm ruxi böyeklek öçen körӓşüneñ izgelegen meñnӓrneñ küñelenӓ saldı…Anıñ şuşı tӓêsir itü köçe xӓzer dӓ sürelmi,üskӓnnӓn-üsӓ bara.

  Ğabdulla Tuqaynıñ ӓdӓbi miras xӓzinӓse tatar xalqınıñ milli baylığı hӓm ğorurlığı bulıp tora.Tatar ӓdӓbiyatınıñ üseşen Tuqay icatınnan başqa küz aldına kiterü qıyın.Anıñ dulqınlandırğıç lirikası,ütken satirası,yalqınlı publiŝistikası tatar xalqınıñ ğına tügel,küp kenӓ millӓtlӓrneñ dӓ ruxi üseşenӓ zur yoğıntı yasağan.Tatar-törek bağlanışlarınıñ yaqtı ber sӓxifӓse dӓ Ğabdulla Tuqay isemenӓ bӓylӓngӓn.Ul  Ural’skiynıñ  <<Motıyğiyӓ>> mӓdrӓsӓse şӓkerte dӓwerendӓ ük törek kitapların uqırğa kereşӓ.Törkiyӓdӓn quılğan Ğabdelwӓli Ӓmrullanıñ şuşı şӓhӓrğӓ kilüe Tuqaynıñ ğosmanlı matbuğatı hӓm ӓdӓbiyatı belӓn qızıqsınuın tağın da dörlӓtep cibӓrӓ.Ӓnӓ şul dӓwerdӓ ük Tuqay Nӓmiq’  Kӓmal,Ğabdelxaq Xӓmit,Ğabdelxӓmit Zıya paşa,Tӓwfiq’  Fikrӓt,Xalit Zıya,Ğabdulla Cӓwdӓtlӓr icatı belӓn tanışa hӓm alarnı yuğarı bӓyӓli.

  Ğabdulla Tuqay icatında törek hӓm Törkiyӓ teması hӓrwaqıt üzӓk urınnarnıñ bersen alıp torğan.Töreklӓrneñ dӓ tatarlarğa bulğan xislӓre xӓzer dӓ bik cılı.Ӓytik,Tuqayıbıznı  törek tele hӓm ӓdӓbiyatı professorı,êzlӓnüçe törek yazuçısı Mostafa Önӓr tübӓndӓge süzlӓr belӓn añlata:<<Minem tatar telen öyrӓtüçe xӓlfӓm tatar xalqınıñ kep-keçkenӓ Apuşta böyek Tuqayğa ӓwerelgӓn söyekle şağıyre Ğabdulla Tuqay buldı.Ul inde küptӓn,27 yӓşendӓ ük mӓñgelekkӓ ülemsezlӓr dön’yasına küçte.Lӓkin anıñ zur icatı bügen dӓ yӓş’,bügen dӓ ruxlandıra>>,di ul.Ӓ menӓ törek yazuçısı  Ayxan İnalnıñ  Tuqayıbız turında fikerlӓre tübӓndӓgeçӓ:<<Tuqay – törki dön’yanıñ iñ zur şağıyr’lӓrennӓn berse.Ul – tӓrcemӓsez dӓ añlaşıla torğan şağıyrebez.Tuqay – dӓr’ya,niçӓmӓ-niçӓ buın şağıyr’lӓreneñ  ilhamçısı.Mondıy şağıyr’   böyek millӓttӓ genӓ bula ala.Mondıy şağıyre bulğan millӓt ülemsez>>, dip üzeneñ kiçereşlӓren añlata Ayxan İnal.

  Bilgele,Ğabdulla Tuqay – tatar şiğ’riyӓteneñ,törki dön’yanıñ  iñ yaqtı yoldızı.Şağıyr’ qaldırğan icat mirası hӓm andağı ruxi yaqtılıq – bezneñ maqtanıçıbız hӓm ğorurlığıbız.Anıñ iseme tatar mӓdӓniyӓteneñ hӓm törki dön’yanıñ ütkӓne,bügengese hӓm kilӓçӓge belӓn mӓñgegӓ bӓyle.Tuqaynıñ üz millӓteneñ kilӓçӓge,tele,mӓğ’rifӓte,sӓyӓsi üseşe öçen can atıp yӓşӓgӓn tatar balası buluın hӓm tatar ӓdӓbiyatın dön’ya kiñleklӓrenӓ alıp çıqqan milli şağıyr’ ikӓnlegen hӓrdaim istӓ totarğa tiyeşbez.Ülemsez Tuqay şiğ’riyӓte,xalıq vöcdanı bayrağıday,ğasırlardan ğasırlarğa suzıla.Tuqay,millӓtebez ğorurlığı bulıp,bezneñ küñellӓrdӓ yӓşi! Ul  - sünmӓs yoldız!

Çığanaqlar:

1)https://intertat.tatar>news>ul-xaly...

Gizdullina İ.<<Ul – xalıqlarnı berlӓşterüçe küñel küpere>>:Ğabdulla Tuqay turında fişkerlӓr.<<İT-İntertat>>.08.04.2022

2) http://www.tatar-islam.com>analitika

<<XXyöz başı törki xalıqlar ӓdӓbiyatları moxitendӓ Tuqay icatı>>.

3)http://antat.ru>Raxman-Kniga

Xarrasova R.F.<<Uylar Tuqayğa iltӓ>>.Qazan.2016

Törle çığanaqlardan tuplap ӓzerlӓwçe:Kadriyӓ Meyvacı.