“İmin töbäklär keşelegebezne qotqaraçaq”

Xaleb yanğanda bar dönya anı küzätä. Süriyädä imin töbäklärneñ qorıluı öçen Törkiyä yasağan çaqıru xäzergä qadär bulğanı kebek aşığıç häm tormışnı qotqaruçı. Xalıqara cämäğätçelekneñ berni başqarmawı – barı tik Äsäd rejimınıñ varvarlığına nigez äzerli, “DEAŞ” yanawın cäyä häm tağın da kübräk gäyepsez keşeneñ ülemenä säbäp bula.

AQŞ häm Rusiyä 9nçı sentyabr’ könne bergä täêmin itkän utnı tutqatu kileşüeneñ uñışsızlığınnan soñ Bäşar Äsäd rejimına bäyle köçlärneñ hawadan höcümnärendä yözlärçä keşe ülde. Barı tik 25nçe sentyabr’ könne kübese bala-çağa häm xatın-qız bulğan 60 keşe Xalebtä üterelde. Mädäniyät häm sänğat simvolı, keşe mozaikası bulğan bu tarixi şähär Süriyädä watandaşalr suğışı başlanğan 2011nçe yıldan bügengä qadär iñ awır hawadan höcümnärneñ qayberlärenä duçar qaldı.

Äsäd rejimınıñ oppoziśiyaçel köçlärneñ nığıtmalarınnan berse yuqqa çığaru maqsatı belän Xalebtä yäşäwçelärneñ häm bar şähärneñ zur öleşen yuqqa çığarunı maqsat itep quyuı ap-açıq. Bu küp tapqır genośidka iltüçe küpläp üterü häm zolım başqara aluın isbatlağan rejimdir. Bu rejim waqıt qazanu häm qurqıtu strategiyasen däwam itterü öçen här utnı tuqtatu häm säyäsi kileşü kereşüen üz mänfäğatläre öçen qullandı. Rusiyä, İran, Hizbullah häm üz suğışçı törkemnärneñ yärdäme belän Xalebkä här kön miçkä bombaları ırğıta häm hawadan höcümnär oyıştıra. Berläşkän Millätlär Oyışması yärdäm konvoyları da bu küpläp üterüdä zıyan kürä. Häm rejim barlıq bolarnı 71nçe BMO Ğomüm Şura oyıştırılğan atnada başqarıp, oyalmıyça xalıqara cämğiyätne mısqıllıy.

Monnan alda da beldegänemçä BMO İminlek şurasınıñ 2015nçe yılnıñ 18nçe dekabr’ könne qabul itelgän 2254 noemrlı qararı Süriyädä suğışnıñ beterelüe, legal’, demokratik häm härkemne üz êçenä aluçı xökümätkä taba säyäsi küçeş barışınıñ başlatıluı häm humanitar yärdämnärneñ cibärelüe öçen yaña qısa häm tögäl waqıt bilgeläwe kiräk ide. Ayıruça bu tärtipkä salunıñ “DEAŞ” terror oyışması belän köräşkä dä bulışuı da zarur ide.

11nçe fevral’ könne qabul itelgän “doşmanlıqlarnıñ beterelüe”nä qarağan München kileşüeneñ dä Jenevada BMOliderlığındağı söyläşülärgä dä nigez äzerläwe kiräk ide. Läkin ber dä ğacäpkä qaldırmawçı räweştä rejim yänä bu söyläşülärne dä üz mänfäğate öçen qullandı. BMO räsmi zatları da beldergänçä Äsäd rejimı BMO İminlek şurasınıñ 2254 nomerlı qararın, München kileşüen häm 9nçı sentyabr’ könge kileşüne sistematik räweştä bozıp bara. Rejim Lazkiyä häm Xalebneñ tönyağındağı İdlibtäge oppoziśiyaçellärq ulındağı, tınıçx alıq yäşägän töbäklärne bombağa tottı, yözlärçä ğayepsez keşene üterde häm ixtıyacı bulğannarğa humanitar yärdämneñ ireşterelüenä röxsät birmäde.

Äsäd rejimına başqa sıltaw birüneñ bernindi mägnäse yuq. Xalebtäge cinayät törkemenä tınıçlıq urnaştıru yäisä säyäsi üzgäreş kiräk tügel. Humanitar yärdämnärneñ tınıç xalıqqa ireşterelüenä dä tüzä almıy. Canawardan märxämät kötü axmaqlıqtır.

Bu ayawsız suğışnıñ soñğı biş yılında bez belep alğan närsä bar, ul da bulsa imin töbäkne buldırunıñ şuşı tilelärçä üterü cinayätlären, şähärlärneñ tar-mar itelüen häm meñnärçä qaçaqnıñ Törkiyä belän başqa illärgä ağımın tuqtatu öçen berdänber başqarıla alınırlıq saylap alu buluıdır.

İmin töbäklär – tınıç xalıqnıñ Süriyädäge suğışnıñ iğezäk canvarları Äsäd rejimı häm “DEAŞ”nıñ annan-monnan yasağan cinayätlärennän saqlanuına yärdäm itäçäk. Sıyınuçılarnıñ sanın azaytaçaq häm il êçendä öylären taşlap kitkän keşelärgä sıyınır cir täêmin itäçäk. BMOğa häm başqa oyışmalarğa humanitar yärdäm êşlären oyıştıru mömkinlegen buldıraçaq.

Süriyädä imin töbäklärneñ tözelüe öçen güyä awırlıqlarnıñ çın borçılulardan kübräk sıltawlar kebek kürenä.

İmin töbäklärne qorunıñ qazanışları zur bualaçaq: tınıç xalıqlarnı saqlayaçaq, Äsäd rejimın söyläşü östäle artına utırtırğa mäcbü ritäçäk, qaçaqlarnın sanın azaytaçaq, Süriyädäge basınqı oppoziśiyaçel törkemnärne bu alannarda rejim häm “DEAŞ” terror oyışmasına qarşı nığıtaçaq häm Süriyädäge suğışqa äz dä bulsa tigezlek alıp kiläçäk.

Süriyädä imin töbäklärne buldırunıñ yulların êzläw - gäyeple Äsäd rejimına utnı tuqtatu yäki tınıçlıq öçen yalwaruğa qarağanda säyäsi häm äxlaqi cähättän tağın da mäğnäle. Xalıqara cämäğätçelek bu maqsatqa ireşü öçen çaralarğa iyä. Fäqät global’ säyäsät borçılırlıq häm oyatqa qaldırırlıq räweştä säyäsi iradädän häm äxlaqi vizionnan, küzallawdan mäxrüm. Zamanabıznıñ şuşı iñ zur äxlaqi gäyebe – keşelegebezneñ Süriyä xalqı belän ülgänen iğtibarğa alğan oçraqta artıq xuş itep kürenä alınmıy.