Törkiyädäge tüntäreleştän soñ yaña säyäsi kileşü

Törkiyä ilbaşı idaräse ğomum särqätip urınbasarı häm süzçese İbrahim Kalın “Daily Sabah”gazetına yazğan “Törkiyädäge tüntäreleştän soñ yaña säyäsi kileşü”isemle mäqaläsendä “Fätullahçı terror oyışması”nıñ 15 nçe iyül’däge tüntäreleş kereşüeneñ Törkiyä tarixına qara tap ,qarañğı tön bulıp kerep qaluına basım yasadı.

Törek xalqınıñ qıyulığı häm fidaqärlege arqasında ul qarañğı tönnän soñ yaqtı kön tuuın belderüçe Kalın tüntäreleş kereşüennän soñ Törkiyä demokratiyäseneñ qorılış köçe öçen zur ähämiyätkä iyä bulğan ictimaği häm säyäsi kileşü barlıqqa kilüen assızıqladı.

Kalın:”Bu kileşü barlıq êçke häm tışqı yanawlarğa qarşı demokratiya,irek häm xoquq östenlegen yaqlaw belän bäyle.15 nçe iyül’ tönendä cämğiyätneñ törle qatlawlarınnan häm törle säyäsi dairälärdän millionnarça keşe “Fätullaçı terror oyışması”nıñ tüntäreleş kereşüen tuqtatu öçen uramnarğa çıqtı. Barlıq säyäsi partiyälär prinŝipial totış kürsätte. Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan 25 nçe iyül’dä tüntäreleş kereşüe häm annan soñğı barış xaqında söyläşü öçen oppoziŝiyädäge “Cömhüriyät xalıq”partiyäse liderı Kämal Kılıçdaroğlu häm “Millätçe xäräkät” partiyäse liderı Dävlät Bahçäli belän oçraştı. Kılıçdaroğlu 26 nçı iyül’dä tüntäreleştän soñ Fätullah Gülänneñ  Törkiyägä qaytarıp birü kiräklegen açıqladı. Bahçäli häm qalğannarı da Kılıçdaroğlunıñ çaqıruın qabatladı. Xalqıbıznıñ zur öleşe säyäsi partiyälär häm törle säyäsi qaraşlarğa iyä buğan ictimaği oyışmalar da Gülänne kire qaytarıp birü taläbenä yaqlaw kürsätte”dip yazdı.

"AQŞnıñ Gülänne qaytarıp birü mäs’äläsendä Änkara belän xezmättäşlek başqaruına ışanabız”

Bu kileşüne iğtibarsız qaldırunıñ AQŞ häm Awrupa öçen zur xata bulacağın belderüçe Kalın:”Törek xalqınıñ zur öleşe AQŞnıñ Amerika qanuni sistemasın üz mänfäğätläre nigezendä qullanuğa mömkinlek tudırıp Gülänne üz qaramağına alu fikerenä birelde. AQŞnıñ Gülänne qaytarıp birü mäs’äläsendä Änkara belän xezmättäşlek başqaruına ışanabız. Gülän Törkiyä öçen milli iminlek yanawı bulğan kebek AQŞ öçen dä qurqınıç keşe. AQŞta Gülänneñ mäktäpläre, viza xäyläse häm qara aqça aqlaw belän bäyle küp sanda tikşerü başlatılğan. Gülänneñ Amerika sistemasın nindi dä bulsa räweştä qullanuına röxsät birelsä , küp keşe monı Gilängä yaqlaw kürsätü itep añlayaçaq ,bu da Törkiyädäge AQŞqa qarşı toyğılarnı köçäytäçäk”.

"Qayberäwlär äyterseñlä tüntäreleşne bez başqarğan kebek bezne ğayepläwgä qadär barıp citte”

Kalın dälil sorawçılar öçen mäqaläsenä 15 nçe iyül’dän soñ qulğa alınğan “FETÖ”çılarnıñ añlatmalarınnan tübändägelärne citkerde:

Ğomum ştab başlığı Hulusi Akar prokurorlarğa üzen äsir itep alğan general – mayor Hakan Ävrimneñ tüntäreleş belän bäyle fikeren üzgärtü maqsatı belän üzen Gülän belan küreşterergä täqdim itüen äytte.

Akarnıñ adyutantı podpolkovnik Lävänt Türkkan prokurorlarğa “FETÖ”äğzası buluın äytte. Türkkan oyışma êçendäge “abıysınnan”boyırıq aluın belderde. Türkkan añlatmasında tüntäreleş xaqında ber kön elek 14 nçe iyül’dä öyränüen citkerde.

İstanbuldağı 2 nçe çılbırlı texnika brigadası komandirı general-mayor Özkan Aydoğdu küperlärgä tanklar häm berleklärne üzeneñ cibärüen belderde. “Boyırıqlarnı ütäw öçen citeştereldem.Qanuni buluı turında uylağan boyırıqnı cirenä citkerdem”dide.

Bank sistemasın tärtipkä salu häm kontrol’ itü oyışmasınıñ êlekke belgeçe Kämal Işıklı “FETÖ”oyışmasında “abıy”bularaq xezmät itüen häm tüntäreleş kereşüe waqıtında ilbaşı qalğan Marmaristağı  qunaqxanägä höcüm itkän maxsus köçlär berlegen citäkläwen belderde.

Änkara vilayäte jandarmeriya komandirlığınıñ milli küzläw bülege mödire mayor Ärhan Karlıdağ räsmi zatlarğa bolay dip belderde:“FETÖ”tüntäreleş kereşüe başqardı.Räsmi zatlar tarafınnan 3 meñ keşelek isemlek äzerlänüen häm 2016 nçı yılnıñ avgust ayındağı yuğarı xärbi şura cıyılışında êştän çığarılaçağıbıznı öyrändek”.

Keçe ofiśer Oğuz Haksal tüntäreleş kereşüe waqıtında Hawa köçläre komandirı armiya generalı Abidin Ünal häm qalğan 8 generalnı totıq itep alu öçen klubta tentü oyıştırdı. Haksal tentüne “FETÖ” şımçısı keçe ofiśer Yılmaz Bahardan alğan boyırıq belän ütkärüen açıp saldı.

Küzläw departamentı başlığı êlekke urınbasarı Gürsäl Aktäpä Gülänneñ mäğlümate häm boyırıqları bulmıy torıp tüntäreleşkä totınunıñ mömkin bulmawın äytte. Aktäpä prokurorlarğa: “”Tango” isemle programma aşa yullamalar aldıq. Yullama şuşı räweşle ide: “Tüntäreleş yasala. Härkem yärdämgä kitärgä tiyeş, êlekke êş urınnarığızğa yaqın bulığız häm general Mäxmät belän êlemtägä keregez”, - dip äytte”.

Kübese Awrupalı häm Amerikalınıñ 15nçe iyüldä yäşängännärneñ möhimlege belän qırıslığın häm törek xalqınıñ “FETÖ”çı tüntäreleşkä qarşı niçek itep batırlarça suğışuın tulı mäğnäse belän añlap almawına işaräläwçe Kalın: "Awrupa Berlege räsmiläre “FETÖ”çılarğa qarşı köräşendä Törkiyäne yaqlaw urınına demokratiya häm xoquq östenlege mäs’äläsendä üget birü belän mäşğüllär. Qayberäwlär xätta äyterseñlä tüntäreleşne bez başqarğan kebek bezne gäyepläwgä qadär barıp citte”, - dip äytte.

"Könbatış illäre tüntäreleşçelär xaqında äytüdän taypıldı"

Kalın: "Tınıç xalıqtan küp sanda gäyepsez keşebezneñ häläq buluına säbäp bulğan tüntäreleşneñ citdilegen, demokratiyäbezgä qarşı bik zur yanawnıñ niçek itep çigenderelüen Könbatış berlektäşläreneñ ähämiyätsez kebek kürsätüläre mäs’äläsendä Törkiyädä aptıraw häm qänäğätsezlek, ışanıçnı yuğaltu bar. Könbatış illäre tüntäreleşne gäyepläde, fäqät tüntäreleşçelär turında närsä dä bulsa äytüdän taypıldı. Hiçber Awrupa Berlege däwlät başlığı, ministrı yäisä yuğarı däräcäle räsmi zatınıñ 15nçe iyüldän birle Törkiyägä kilmäwe bik zur gäyep”, - dip qaraşın belderde.

“FETÖ”nıñ törek däwläteneñ êçenä ütep kerüeneñ zur zararğa häm totrıqsızlıqqa säbäp bularaq 15nçe iyüldäge tüntäreleş kereşüe belän tögällänüenä tuqtalıp uzuçı Kalın “FETÖ”nıñ näq “PKK” kebek Awrupadağı häm Amerika Quşma Ştatlarındağı qanuni häm säyäsi sistemanı üzlären saqlaw öçen naçar niyätle qullanuına iğtibarnı yünältte. Kalın: "Bu betärgä tiyeş. Keşelär monnan arı monıñ betüen teli, ğadälät teli”, - dip äytte.

"88 meñ keşelek Könçığış Germaniya ğäskärendäge böten generallar häm admirallar quıldı”

Kalın mäqaläsendä şuşı räweşle bäyäläwlär yasadı:

"Gülänçelärneñ däwlät oyışmalarınnan çığarıluı 1990nçı yılda Könçığış häm Könbatış Germaniyanıñ berläşüe waqıtındağı mäşhür “Berläşü kileşüe” (“Einigungsvertrag”) barışınnan bik älläni ayırmalı tügel. Bu kileşü belän Könçığış Germaniyanıñ yaqınça 500 meñ däwlät xezmätkäre wazıyfasınnan alındı yäki çitläşterelde. Altı aydan soñ şuşı däwlät xezmätkärläreneñ kübese êşlärennän atıldı. Berläşüdän soñ qısqa waqıt uzğaç 88 meñ keşelek Könçığış Germaniya ğaskäreneñ böten generalları häm admiralları quıldı. Barı tik äz sanda tübän rangtağı xärbilärneñ yaña alman armiyasına kerüenä röxsät birelde. Däwlät xezmätkäre häm xärbilärdän tış küp sanda uqıtuçı, yuğarı uqu yortı ğalimnäre, diplomat häm jurnalistnıñ da Könçığış Germaniyadağı êlekke rejim belän bäyläneşe buluı säbäbe belän alman däwläte üzlären wazıyfadan aldı.

Alman räsmiläre bu ğadättän tış çaralarnı Berläşkän Germaniyağa yomşaq küçeşne täêmin itü öçen kürde. Törkiyä tağın yaña ber qanlı tüntäreleşne uzdırıp cibärde häm xäzerge waqıtta tüntäreleşneñ ütergeç näticälärennän qotılırğa tırışa. Törkiyädä demokratiyağa ähämiyät birüçelär ilneñ tüntäreleşçe häm Gülän cämäğäte äğzalärenä qarşı alıp barğan köräşne yaqlap çığarğa tiyeş. 15nçe iyül tüntäreleş kereşüe häm “FETÖ”nıñ mondağı rolenä qağılışlı bularaq il külämendä xasil bulğan kileşü – Törkiyä demokratiyäse öçen köç-küät häm qarşılıq köçe çığanağıdır.”

Xökümätneñ oppoziśiya partiyaları belän kiñäşläşep kiläçäktä tüntäreleş kereşülären totqarlaw öçen yaña strukturalı reformalar yasayaçağına işaräläwçe Kalın: "Bu çaralar ütä kürenmäle häm xisap birä alırlıq nigezlärneñ Törkiyädä citäkçelekneñ häm demokratiyanıñ töp qimmätläre buluın täêmin itäçäk. Bu – 15nçe iyül tüntäreleş kereşüe kebek cinayätlärneñ qabat hiç êşlänmäwe öçen däwlättä häm ğäskärdä ışanıç urnaştırunıñ yulı”, - dip äytte.