Aшкaзaны-эчәк инфекцияләрeннән сaклaну чaрaлaры / Aşqazanı-êçäk infekśiyälärennän saqlanu çaraları

“Sälamät bulıyq” tapşıru tezmäbezneñ bügenge çığarılışında aşqazanı - êçäk infekśiyälärennän saqlanu çaraları turında  süz alıp barabız.      

Aşqazanı-êçäk infekśiyäläre cäyge cılı könnärdä arta. İnfekśiyäneñ töp bilgeläre - êç awırta, küñel bolğana, qostıra.

İnfekśiya ğadättä ciñelçä häm berniçä kön êçendä üzlegennän uza, läkin qosu häm êç kitü köçle bulğanda xastaxanägä barırğa kiräk, çönki organizm su häm êlektrolit yuğalta.

Aşqazanı – êçäk infekśiyäse awıruların kisätü öçen kiñäşlär:

Qullarığıznı yış yuığız

İnfekśiyälärdän saqlanu öçen iñ möhim qağıydä – qullarnı yış yuu. Qullar aşa rizıqlarğa küçkän mikroorganizmnar aşqaynatu sistemasında infekśiyälärgä kiterergä mömkin. Bädräfkä kergännän soñ, öy häm baqça êşlärennän soñ, yort xaywannarına qağılğannan soñ qullarığıznı yuığız. Uramnan kergäç, aşar aldınnan   qullarnı yuarğa onıtmağız. Qullarnı kim digändä 30 sekund sabın belän yuarğa kiräk.

Gigiyena

 Tiyeşle şartlarda saqlanmağan rizıqlar - aşqazanı-êçäk infekśiyäseneñ iñ zur säbäbe. Cılıda mikroorgazimnar tiz ürçi häm şuna kürä alar infekśiyälärgä kiterergä mömkin.

Rizıqlarnı bülmä temperaturasında ozaq totmasqa kiräk, qullanu waqıtı çıqqan produktlarnı aşamağız, pasterizaśiyälänmägän söt häm söt produktları qullanmağız.

Yäşelçä, ciläk-cimeşne çista su belän yaxşılap yuığız. Ozaq waqıt açıq urında qalğan, ayıruça açıq bufet xezmäte kürsätelgän urınnarda souslı, mayonezlı rizıqlar infekśiyäneñ töp çığanağı bulırğa mömkin.

Qaşıq, pıçaq, çäneçkelärneñ çistalığı bik möhim.

Êçemleklärgä quşılğan bozlarğa iğ’tibarlı bulığız

Su cäy aylarında infekśiyälär taraluda möhim rol’ uynıy. Krannan häm belmägän cirlärdän su êçmägez. Kiräk bulğanda sunı qaynatıp êçegez. Êçemleklärgä quşılğan boz belän saq bulığız. Çönki boz da  infekśiya çığanağı bulırğa mömkin. Krannan aqqan sudan boz yasaw häm boz maşinaların kön sayın çistartmaw -bozdağı infekiyäneñ iñ zur säbäpläreneñ berse.

 Sıyfatlı su ğına êçegez

Su bigräk tä cäy aylarında iñ zur infekśiya yoqtıru çığanağı bulıp tora. Sunıñ çista buluın belmäsägez, anı êçmägez. Sıyfatlı, çista su ğına êçegez.

Basseyn

Cäyen basseynnar häm pıçraq diñgezlär dä infekśiyägä kiterergä mömkin. Bigräk tä basseynnarnı çistartu êşläreneñ waqıtında êşlänüe zarur. Keşe küp bulğan häm naçar çistartılğan basseynnar aşqazanı-êçäk infekśiyäläre häm küz cähätennän qurqınıç tudıra. Sulıqlarda, basseynnarda sunı yotmasqa tırışığız.

Çi rizıqnı yaxşılap peşeregez

Çi rizıqlarnı, ayıruça tawıq, balıq, itne yaxşılap peşeregez. Çiläk-cimeş häm yäşelçälärne äybätläp yuığız.

Azıqnı döres peşerü bakteriyälär ürçüenä qomaçawlıy.

Ğomumi bädräflär mikroblar çığanağı bulırğa mömkin

Bädräflärne çista totu, ayıruça aşqazanı-êçäk infekśiyäse belän awıruçı keşelär qullanğan bädräflärne daimi çistartu, urtaq sölge qullanmaw bik möhim.

Aşqazanı - êçäk infekśiyäse yoqtırğanda nişlärgä?

• İnfekśiya waqıtında orğanizmnı su, toz häm minerallar belän täêmin itü kiräk. Gazlı mineral’ su êçegez.
• Êç kitü betkänçe maysız häm az cepselle rizıqlar aşağız.
• Êç kitkändä maysız şulpalar, yoğurt, maysız sır, peşkän bäräñge, alma, persik, banan, kişergä östenlek biregez.
• Bu çorda maylı häm şikärle rizıqlar, körpäle ikmäk, tämlätkeçlär, cepselgä bay yäşelçä häm ciläk-cimeşlär aşawdan tıyılığız. 
• Xalıq arasında êç kitüne kimetä dip sanalğan qorı qahwä häm çäy qullanudan saqlanığız. Çönki qahwä häm çäy orğanizmnan su yuğaltuğa kiterä. Kübrak su êçärgä tırışığız.

İñ zur xatalarnıñ berse – tabib belän kiñäşläşmiçä genä êç kitügä qarşı preparatlar qullanu. Diareyağa qarşı preparatlarnı üz beldegeñ belän qullanu êçäk xäräkäten aqrınaytıp aşqaynatu sistemasındağı zararlı mikroorganizmnarnı çığarunı tuqtata häm êçäk awırıların tağın da köçäytergä mömkin.

Ozaqqa suzılğan, qanlı häm laylalı êç kitkän oçraqta gastroênterologiya belgeçe belän kiñäşläşergä kiräk.

Aşqaynatu - êçäk infekśiyäsen däwalawğa yärdäm itüçe tabiği ısullar:

Limon suı

Limon suı êçäk infekśiyäsen däwalaw öçen täq’dimnär arasında urın ala, êçäktäge yalqınsınunı çistartırğa yärdäm itä.

Sarımsaq

Öydä êçäk infekśiyäsen däwalağanda könenä 2 teş sarımsaq qullanırğa kiñäş itelä.

İmbir

İmbirdäge antibakterial’ matdälär infekśiya taraluğa qomaçawlıy.

Kurkuma

Kurkuma êçäklärdäge infekśiyägä qarşı köräşä.

Ballı su

Bal belän su êçkändä êçäklärdäge infekśiyäne çistarta başlıysız.

Bötnek çäye

Bötnek çäye êçäklärne tınıçlandıra torğan ülän çäye. İnfekśiya bulğanda, ul yalqınsınğan urınnı çistarta häm êçäklärgä sälamät êşlärgä bulışa.

Bäräñge sogı

Ber bäräñgeneñ qabığın ärçep yaxşılap yuığız häm uğıçtan uığız. Uılğan bäräñge sogın sözep regulyar räweştä êçegez.

Citen orlığı

Citen orlığı êçäk infekśiyäse waqıtında rizıqnı êşkärtü häm señderüne ciñeläytä.

Öydä yasalğan yoğurt

Öydä yasalğan yoğurt êçäklärdäge bakteriyälärdän arınırğa, immun sistemasın nığıtıp infekśiyädän qotılırğa yärdäm itä.

Suğan

Êçäklärne ardırğan yalqınsınunı beterü öçen çi suğan aşarğa kiñäş itelä.

 Avtor: Tabib Mäxmät Uçar