Ênergetikada yaña yünäleşlär – Urta diñgez

Urta diñgez mäydanı 21nçe ğasırdağı yaña açışlar belän bergä dön’yanıñ uglevodorod çığanağı potenśialı iñ yuğarı bulğan töbäklär arasında sanala.

Ayıruça Könçığış Urta diñgezdä ber-ber artlı yasalğan açışlar da monı kürsätä.

Urta diñgez mäydanında qaysı ilneñ ni qadär rezervı bar soñ?

Aljir 12,2 milliard miçkä neft’ häm 4,3 trillion kub metr tabiğıy gaz rezervına iyä.

Liviyaneñ 48,4 milliard miçkä tabılğan êşkärtelmägän nefte häm 170 trillion kub metr tabiğıy gaz rezervı bar.

Marokko sulıqlarında 1,4 trillion kub metr tiräse tabiğıy gaznıñ buluı farazlana.

Misırnıñ 3,3 milliard miçkä neft’ häm 1,7 trillion kub metr tiräse tabiğıy gaz rezervınıñ buluı äytelä.

Tunisnıñ 65 milliard kub metr tiräse tabiğıy gazı häm 425 million miçkä neft’ rezervı bar.

Kipr utrawı belän İzrail arasındağı töbäktä 176 milliard kub metrlık tabiğıy gaznıñ buluı uylanıla.

Süriyäneñ tuplam neft’ rezervınıñ 2,5 milliard miçkä, tabiğıy gaz rezervınıñ isä 240 milliard kub metr tiräse buluı citkerelä.

AQŞtağı Geologik tikşerenülär üzäge mäğlümatlarına kürä Könçığış Urta diñgezdä tuplam qıymmäte trillion yarım dollar bulğan 30 milliard miçkä neft’kägä turı kilüçe uglevodorod yatmaları bar. Monıñ bik zur öleşe – tabiğıy gaz.

Urta diñgez mäydanındağı illär belän ber rättän xalıqara uyınçılarnıñ töbäktä êzläw häm seysmik êşçänlekläre isä Könçığış Urta diñgezdäge ênergetika tigezlämäsendä yaña tigezleklärne barlıqqa kiterä.

Kön’yaq Kipr grek citäkçelege 2007 yılda Kipr utrawı tiräsendä ber yaqlı bularaq êksklyuziv iqtisadi töbäk iğlan itte. Annarı 13 törle urında êzläw başqaraçağın citkerde. Misır häm Greśiya belän kileşülär tözede.

Änkara citäkçelege Kön’yaq Kipr grek citäkçelegeneñ bu totışına bik qırıs reakśiya kürsätte. Başta şaqtıy NOTAM iğlan itelde, annarı xärbi köymälär töbäkkä cibärelde. Bu barışta “Zäñgär Vatan” doktrinası açıqlandı.

Änkara citäkçelege Liviya belän dä diñgezdä wäqalät urınnarı kileşüenä qul quydı.

Bu barışta Awrupa Berlege häm Amerika Quşma Ştatları Grek töbäge yanında urın aldı. Könçığış Urta diñgezdäge gaznıñ Awrupağa küçerelüen maqsat itep, Törliyäne iğtibarsız qaldıruçı “EastMed” proyektı iğlan itelde.

Proyektta Könçığış Urta diñgezdän çığarılaçaq tabiğıy gaznıñ Greśiya aşa İtaliyağa qudırıluı küzdä totıla ide.

Läkin bik çığımlı buluı arqasında AQŞ älege proyekttan çigelde.

Uglevodorod çığanaqları belän ber rättän Süriyädäge watandaşalr suğışı häm Fälästin-İzrail probleması Könçığış Urta diñgezne xalıqara uyınçılar öçen köç köräşe mäydanına äyländerä.

Şaqtıy ilneñ Könçığış Urta diñgezneñ xalıqara sulıqlarında xärbi kontingentı bar.

İzrail höcümnäre ênergetika yünäleşen üzgärtteme?

Ğazzädäge suğışnıñ Könçığış Urta diñgezdäge ênergetika säyäsätlärendä dä zur üzgäreşkä säbäpçe buluı kötelä.

Läkin barlıq täraqqıyät’lärgä qaramastan Awrupanıñ ênergetika qurqınıçsızlığın täêmin itärgä mäcbür buluı, Könçığış Urta diñgez Törkiyäne töp ilgä äwerelderä.

Avtor – TRT Haber möxärrire Mahmut Gürär