Milas häm zäytün üsterü

Türkiyäneñ kön’yaq-könbatışında urnaşqan Milasta zäytün üsterüneñ keşelek tarixı qadär borınğı buluın beläsezme? 

Kön’yaq-könbatış Anadoluda Muğla vilayäteneñ ilçäse (rayonı) bulğan Milas Urta diñgez klimatınıñ florası belän qaplanğan häm şuşı üsemlek florasınıñ iñ bilgele ağaçlarınnan berse dä zäytün ağaçı. Milas dip äytkän çaqta tarix häm zäytün iskä töşä. Ägäy töbägeneñ häm Türkiyäneñ iñ möhim zäytün üsterü üzäklärennän berse bulğan Milasta keşelärneñ yäşäwe bilgelängän waqıttan êlek tä biredä zäytün ağaçlarınıñ êzläre tabılğan. Zäytün üsterü borınğı zamannardan bügengä qadär Milasta iñ töp yäşäw çığanağı bulğan.

Tarixnıñ törle däwerlärendä yawlap aluçılar tarafınnan tar-mar itelgän şähärneñ zäytün ağaçları da suğışlar arqasında zur zarar kürgän. Töbäktäge zäytün ağaçları uzğan çorlarda bu çaqlı cimerülärne yäşämäsä ide, Milasnıñ bügenge köndä üskän zäytün ağaçlarınıñ ike-öç märtäbäsenä iyä bulaçağı alğa sörelä. Töbäktä tabiğıy bularaq üzlegennän üskän häm töbäktä "dälicä" (tileçä) dip yörtelgän zäytün ağaçları keşe qulı belän yalğanulanıp kul’tura ağaçına äyländerelä. Yalğanulanğan zäytün tileçäläre tawlarda, qalqulıqlarda bulğan urınnarında zäytün qırına äyländerelä yäki igen-basularğa küçerelep zäytün baqçası buldırıla. Bu yola keşelek tarixı buyı däwam itelä.

Milas zäytün baqçalarında kiñ taralğan zäytün töre "Mämäcik". Zäytün ağaçları ğadättä tawlı alannarda, sözäkleklärdä häm uñdırışsız qırlarda bulğanı öçen suğaru mömkinlege yuq. Şuña kürä zäytünnär ölgergänçe yañğır suları belän yäki tamırları ireşä alğan cirastı suları belän tuqlana. Bu wazğıyät zäytünnärneñ serkälek, kislotalılıq däräcäsen kimetep, tämen arttıra. Milas zäytün mayınıñ abruyı da citeşterüendä borınğı çorlardan birle tığız bularaq häm yuğarı sıyfatta üskän Mämäcik zäytün  töreneñ qullanıluına bäyle.