Alaxan monastıre

Anadolu dön’ya dinnäre tarixın formalaştırğan waqıyğalarğa şahit bula. Xristian dine yaña din bulıp barlıqqa kilgäç yaña dingä ışanuçılar Qodüs häm Rimda zolımğa duçar bulalar. Anadolu basım häm cäber-zolımnan qaçuçılarnı yaxşı möğalämä kürsätep qabul itä. Şulay itep berençe xristiannar isän qalu, üzläre ışanğan dindä irken yäşäw häm dinne taratu öçen Anadoluğa kilep urnaşalar. Xristian dinen taratuda möhim rol’ uynağan İzge Paul häm xristian dineneñ simvolik isemnäreneñ berse bulğan İzge Barnab Anadoluğa kilgän berençe liderlar arasında.

İzge Paul häm İzge Barnab Anadoluda xristian dinen taratqanda säyäxät waqıtında bik küp urınnarda qunarğa qalalar. Soñraq alar bulğan urınnarda alarnıñ istälegenä monastır’lar tözelä. Mersinnın Mut rayonındağı Alaxan monastıre da - şundıylarnıñ berse. Ul Göksu üzänlegeneñ tekä sözäklegendä urnaşqan. Alaxan monastıre ike çirkäwdän, alarnıñ berse cimerelgän,  şulay uq qıyalarğa uyılğan monax bülmälärennän, çuqındıru bülmäse häm qaberlärdän tora. Monastır’ şulqadär täêsirle ki, dön’yaküläm tanılğan säyäxätçe Ävliyä Çäläbi anı ”Ostası yaña ğına tözep betergän kebek tora” dip añlata.

Alaxan monastıre Kapadokiyäneñ kön’yaq-könbatış töbägendä urnaşqan. Bu töbäktä dä, Kapadokiyädäge kebek, qayberläre tabiği, qayberläre keşe qulları belän qıyalarğa uyıp yasalğan mäğarälär bar. Älege töbäktä keşelär belän aralaşmawçı, yalğızlıqnı üz itüçe tormış däwam itkän başqa monastır’lar da bar. Läkin Alaxan monastıre möhim häm kürkäm  qorılmaları belän başqa monastır’lardan ayırılıp tora. Ul xristiannarnıñ xac üzäge bulıp sanala. Dini yolalar uzdırılğan monastır’ köndälek tormış urınnarı, monax bülmäläre  häm ğıybadät qılu urınnarı belän dä iğ’tibarnı cälep itä.

Alaxan monastıre - xristian dineneñ iñ qıymmätle häm kimçeleksez maturlıqqa iyä ğıybadätxanäläreneñ berse. 1300 metr biyeklektä tözelgän monastır’nıñ ike çirkäwe bar, alarnıñ berse könçığışta, ikençese könbatışta. Çirkäwlär Ayasofiya belän urtaq miğ’mari üzençäleklärgä iyä. Şuña kürä alar “Mersinnıñ Ayasofiyäse” dip dä atala. Qayber tikşerenüçelär qorılmalarda Ğaysä päyğambärneñ kükkä kütärelü küreneşläre urın alu häm anıñ biyek urınğa salınğan buluı arqasında monastır’ Ğaysä päyğambärgä bağışlanğan digän fikerne alğa sörä.

Alaxan monastıre taş êşe belän iğ’tibarnı cälep itä. Monastir’ divarları izge kitap xikäyäläre belän, şulay uq  İncildän küreneşlär, ükergän arıslan, börket, balıq, yözem tälgäşläre häm yafraqları belän bizälgän.

Monastır’nıñ iñ möhim häm iñ kürkäm qorılması - Könçığış çirkäwe. Ul şulay uq “Gömbäzle çirkäw” dip tä yörtelä. Çirkäw dürtpoçmaq räweşendäge nigezgä salınğan. Gömbäzdän qala barlıq divarları nıq häm här cirenä çoqırlatıp bizäk töşerelgän. Monastır’nıñ häykäl kebek işege yaqınça 1500 yıl êlek tözelgän häm bügengä köngä qadär saqlanıp qalğan. Ul bik yaxşı êşlängän rel’yefları belän biregä kilüçelärneñ iğ’tibarın cälep itä.

Alaxan monastıreneñ başqa ber iskitkeç qorılması – qaberläre. Qıyağa uyıp yasalğan älege qaberlär – monastır’nıñ möhim ruxanilarınıqı.

Monastır’ irtä däwer xristian sänğätendä häm Vizantiya arxitekturası tarixında möhim urın alıp tora.  Alaxan monastır’ kompleksı osta taş êşe, ğacäyep rel’yef bizäkläre belän bügenge köndä YUNESKO Bötendön’ya mädäni mirasınıñ waqıtlıça  isemlegendä.

Alaxan monastıre - ber çorda kiçerelgän qıyınlıqlarnıñ şahitı. Yözlärçä yıl êlek xristian xacilarına işeklären açqan bu monastır’ bügenge köndä dä iğ’tibar üzägendä. Ul Tavr tawları itägendäge urını häm iskitkeç küreneşe belän kürüçelärne soqlandıra. Alaxan monastıre üzeneñ bik bay bizälgän çirkäwe, çuqındıru bülmäse, qıya qaberläre, monax bülmäläre häm qunarğa urnaşu urınnarı belän tañ qaldıra.

Avtor: Näslihan Değirmäncioğlu