9 nçı Global’ Baqı forumı

Ağımdağı yılnıñ 16-18 nçe iyün’ könnärendä Baqıdağı Nizami Gencevi xalıqara üzäge oyıştırğan 9 nçı Global’ Baqı forumı  uzdı. Azärbaycan ilbaşı İlham Aliyev ximayäsendä ütkän forumda 53 ildän 400 gä yaqın wäkil qatnaştı. Baqıdağı forumda qatnaşuçılar arasında Gruziya ilbaşı Salome Zurabişvili, Albaniya ilbaşı İlir Meta, Bosniya – Gerśegovina ilbaşı idaräse şurası başlığı Şäfik Caferoviç, Bötendön’ya sälamätlek saqlaw oyışması başlığı Tedros Adanom Gebreisus, törki däwlätlär oyışması aqsaqalı Binali Yıldırım da bar ide. Monnan tış forumda bik küp êlekkege ilbaşları, parlament başlıqları, êlekkege prem’yer-ministrlar häm ministrlar, xalıqara oyışmalarnıñ ğomum särqätipläre häm belgeçlär qatnaştı. Bıyılğı Baqı forumı “Global’ dön’ya sistemasına yanawlar” iseme astında uzdı.

Azärbaycan ilbaşı İlham Aliyev 9 nçı Global’ Baqı forumı açılışında qatnaşıp çığış yasadı. Aliyev dön’yaküläm häm regional’ iminlek, ênergiya  qurqınıçsızlığı mäs’älälärenä tuqtaldı häm  Kön’yaq Kavkazda tınıçlıq urnaştıru adımnarın añlattı. Aliyev äytüençä, Ärmänstan kiräkle adımnar yasawda ikelänä,  Qarabaxqa maxsus status birüne kön tärtibenä kiterergä tırışa. “Ägär Ärmänstan Azärbaycannıñ cir bötenlegen kön tärtibenä kiterüne däwam itsä, Azärbaycannıñ başqa çarası qalmas, ul da Ärmänstannıñ cir bötenlegen kön tärtibena kiterer” dide İlham Aliyev. Azärbaycan ilbaşı Ärmänstannıñ Zengezur koridorın açarğa tiyeşlegen assızıqladı. Zengezur koridorı turında şunı äytergä kiräk: Azärbaycan ênergetika ministrı urınbasarı Êlnur Soltanov älege forumda yasağan çığışında Azärbaycannıñ kiläçäktä Zengezur koridorı aşa Awrupağa êlektr ênergiyäse êksportlıy aluın häm bu koridornıñ Awrupa illäre öçen faydalı bulaçağın äytte. Azärbaycan ilbaşı İlham Aliyev Minsk törkemeneñ soñğı 28 yılda bernindi problemanı çişmäwen häm bu törkemneñ êşlämäwe arqasında aña ixtıyac yuqlığın da äytep uzdı. İlham Aliyev ilbaşı sarayında forumğa kilgän qayber qunaqlarnı da qabul itte.

Forumğa kilgän qunaqlar Azärbaycannıñ töbäk tınıçlığı, regional’ iq’tisadi üseş häm xezmättäşlek, ênergiya belän täêmin itü häm transport ölkäsendäge tırışlıqların yuğarı bäyälädelär. Qunaqlar Baqıdağı utırışlar tämamlanğaç Qarabaxta buldılar. 19 nçı iyün’dä Şuşada Global Baqı forumınıñ diskussiya panele ütte.

9 nçı Global’ Baqı forumında xalıqara mönäsäbätlär, suğışlar häm bäreleşlär, ênergiya qurqınıçsızlığı, sälamätlek saqlaw, azıq-tölek qurqınıçsızlığı häm êkologik problemalar kebek dönya kön tärtibendäge möhim problemalar turında bäxäsläştelär. Qatnaşuçılarnıñ kübese Berläşkän Millätlär Oyışmasın reformalaştırı, suğışlarnı häm bäreleşlärne tiz arada tuqtatu , yañartıla torğan ênergiya çığanaqların arttıru, su çığanaqların saqlaw häm saqçıl qullanu turında kileşülären belderdelär. Forumda dön’ya kön tärtibeneñ tiz üzgärüenä, tiyeşle qararlar qabul itüneñ häm ğamalgä kertü mexanizmnarın tiz tormışqa aşırunıñ möhimlegenä basım yasaldı.

Mondıy xalıqara çaralar näticäsendä Azärbaycan Qarabax däğ’wasın xalıqara cämäğät’çelekkä citkera aldı. Bu çara xalıqara arenada Azärbaycanğa köç östi. Yomğaqlap äytkändä, berençese 2013 nçe yılda ütkärelgän Global’ Baqı forumı ähämiyätle xalıqara platformağa äylände.