Qazaqstan "gaz" protestlarında çınıqtımı?

2022nçe yılnıñ 1nçe ğıynvarında Canaözän qalasında sıyıqlaştırılğan benzin gazı bäyäläreneñ 2 tapqır artuına rizasızlıq belderüdän başlanğan waqıyğalar 3nçe ğıynvarda il buylap taraldı. Qazaqstan ênergetika ministrlığı yağulıq bäyäsen êlekkege däräcäsenä qaytarunıñ mömkin bulmawın citkergännän soñ protestçılar tağın da yalqınlandı. Waqıyğalar üsep çiktän aşa başlağaç ilbaşı Qasıym Cömärt Tokayev 5nçe ğıynvarda xökümätneñ tarqaluın, Milli iminlek şurası räise wazıyfasın aluın belderde. İl külämendä ğadättän tış xäl kertelde. Almata şähärendä protestçılar êlekkege ilbaşı sarayın, mêriyanı, Nur Otan partiyäse ofisların, aêroportnı, televideniye binaların basıp aldı yäisä zarar birde.

Waqıyğalar tınmadı. İlbaşı Tokayev 6nçı ğıynvarda Kollektiv iminlek kileşüe oyışmasınnan yärdäm soradı. Annan Qazaqstanğa 2500 xärbi cibärergä qarar qılındı. 10nçı ğıynvarda Kollektiv iminlek kileşüe oyışmasına kerüçe däwlätlärneñ liderları bu mäs’äläne qaraw öçen aşığıç cıyılış ütkärde. 11nçe ğıynvarda Qasıym Cömärt Tokayev oyışma köçläreneñ Qazaqstandağı tınıçlıqnı saqlaw wazıyfasın uñışlı başqaruın belderde. Xärbilär 14nçe-19nçe ğıynvar könnärendä ildän çıqtı.

İlbaşı Tokayev 10nçı ğıynvarda milli matäm iğ’lan itte. Qazaqstan prokuraturası waqıyğalarda grajdanlı, xärbi häm poliśiyäne kertep 255 keşeneñ wafat buluın, 4578 keşeneñ yaralanuın belderde. Protestlar waqıtında bulğan 546 oçraqnı tikşerü êşe bara: alarnıñ 44e terrorçılıq aktı häm 15e üterü bularaq bäyälänä. Rizasızlıq çaralarında 20 meñnän artıq watandaşnıñ qatnaşuı belderelde.

Nursoltan Nazarbayev waqıyğalar turında belderü yasamıy. Milli küzläw oyışmasınıñ êlekkege räise Masim Karimov häm ike yärdämçesenä xakimiyätne qulğa töşerü omtılışı ğayepläwe belän cinayät’ êşe açıldı. Wazıyfasınnan çitläşterelgän ênergetika ministrı urınbasarı Cumabay Qarağayev qulğa alındı. İlbaşı Tokayev oligarxiyäne tänqıyt’läde. Zur däwlät şirkätlärendäge yuğarı däräcäle byurokratlarnıñ qayberläre êşlärennän çığarıldı.

11nçe ğıynvarda Qazaqstan parlamentı ilbaşı Tokayev täq’dim itkän kandidat Alixan Smailovnı xökümät räise bularaq rasladı. Yaña kabinetta mäğ’lümat ministrı bularaq millätçe qaraşları belän tanılğan Askar Umarovnıñ quyıluı qayber Rusiyä idaräçelärenä oşamadı. Kreml’ süzçese Dmitriy Peskov ilbaşı Tokayev bilgelägän ministr belän êşläyäçäklären belderep bäxäslärgä noqta quydı.

6nçı ğıynvarda Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Qazaqstan liderı Tokayev belän söyläşte häm, kiräk bulğan oçraqta, Törki däwlätlär oyışmasınıñ häm Törkiyäneñ texnik mäğ’lümat häm täcribä urtaqlaşıp yärdäm kürsätäçägen citkerde. Oyışmağa kerüçe däwlätlärneñ tışqı êşlär ministrları 11nçe ğıynvarda Qazaqstandağı waqıyğalar turında söyläşte

İlbaşı Tokayev 11nçe ğıynvarda “Yaña Qazaqstannı bergä töziyäçäkbez” dip oligarxlar belän köräş basımı yasadı. Anıñ täq’dime belän oyıştırılğan “Qazaqstan xalqına” dip ataluçı ictimağıy fond watandaşlarnıñ sośial’ mäs’älälären häm ilneñ başqa problemaların çişügä öleş kertäçäk. Qazaqstan bu prośesstan çınığıp çığarğa uylıy.