Aşala torğan vakśinalar

“Dön’yada nilär bar” tapşıru tezmäbezdä bügen tağın ber qızıqlı häm aktual’ tema kütäräbez. Süz vakśinalar turında baraçaq. Tik ğadäti tügel, aşap bula torğanı xaqında.

Vakśinalar kübräk inä belän keşegä yäisä xaywannarğa qadala, tik awız yäki borınnan sprey belän sipterep qullanıla torğannarı da bula. 1990nçı yıllarnıñ başında isä bu tradiśion ısulğa al’ternativa bularaq yaña vakśina forması yasaldı: aşıy torğanı.

Vakśinalar - ber çirne yoqtırmıyça organizmda aña qarşı immunitet barlıqqa kiterüçe biologik matdälär. Alarda, ğadättä, çirne kiterep çığaruçı patogennıñ zäğıyf’längän yäki aktiv bulmağan formaları, yäisä immun sisteması tarafınnan patogennı tanırğa mömkinlek birüçe proteinnar bar. 

Vakśina yasawda üsemleklärne qullanunıñ törle faydaları bar. Mäsälän, aşala torğan preparatlarda östämä matdälärgä ixtiyac qalmıy. Qullanudan alda bernindi êşkärtü yäisä çistartu kiräkmägängä kürä, citeşterü çığımnarı, tradiśion vakśinalarğa qarağanda, azraq. İn’yekśiyäsez awızdan ciñel genä kerep kitä. Monnan tış, suıq cirdä saqlarğa da kiräk tügel.

Aşala torğan vakśinalar niçek täêsir itä?

Aşala torğan vakśinalar organizmda awıru kiterep çığaruçı çit patogenga qarşı immun reakśiyäse buldıra.  Qullanğannan soñ alar organizmdağı laylalı tışça immunitetı dip ataluçı sistemanı aktivlaştıra. 

Aşala torğan vakśinalar êşçänlegendä qullanıla torğan üsemlek törläreneñ berse – bäräñge. Ul yoğışlı tartışu awıruı, difteriya, gepatit B häm Norwolk virusına qarşı preparatlarda bar. Bäräñgeneñ aşala torğan vakśina yasawda qullanıluınıñ töp säbäbe – anıñ ciñel ürçüe. Ämma bäräñge, ğadättä, peşerelep aşala. Häm yuğarı temperatura antigen aqsımnarınıñ kübeseneñ täêsiren yuğaltuına säbäpçe bulırğa mömkin. 

Aşala torğan vakśinalarnı yasawda qullanıluçı tağın ber üsemlek töre – döge. Anıñ da östenlekläre bar. Balalar azığında da kiñ qullanıluçı döge antigen citeşterüne küp miq’darda tormışqa aşıru öçen yaraqlı. Tik aqrın üsüe häm citeştergändä ayırım moxitkä ixtiyac toyuı – tiskäre yaqları.

Banan da aşala torğan vakśina yasawda kiñ qullanıla. Anı peşerergä kiräkmi – bu uñay yağı. Ämma citeşkännän soñ tiz bozıla başlawı naçar.

Aşala torğan vakśina öçen tağın salat yafrağı, pomidor, papaya, kişer häm kinoa şikelle üsemleklär qullanıla. Bu nigezdä qızamıq, xolera, bizgäk, tülämä häm aytoimmun sisteması bozıqlıqları şikelle awırularğa qarşı vakśina törlären yasaw êşçänlekläre däwam itä.

Aşala torğan vakśinalar tradiśionnarınıñ urının alırğa mömkinme?

Aşala torğan vakśinanıñ kiläçäge bik küp kriteriyğa bäyle. Alar öçen qullanıla torğan üsemleklärneñ citeşterü prośessında iminleklären häm sıyfatların yuğarı däräcädä tota alu öçen iğ’tibar belän küzätergä kiräk.

Tradiśion vakśina yasağanda zur citeşterü mäydannarı häm qıybatlı texnikağa ixtiyac bar. Üsemlek nigezle preparatlarnı buldıru isä ciñelräk. Mäsälän, orlıqlardağı antitänçek proteinnarı bülmä cılılığında yıllar buyı bozılmıyça saqlana ala. Dön’yadağı barlıq bäbäylärgä kiräkle vakśinalarnı aşala torğan itep citeşterü öçen barı 20 gektar cir kiräk.

Çığımnarınıñ az buluı, caylı qullanıluı häm suıq urında saqlaw kiräkmäw säbäple aşala torğan vakśinalar, bigräk tä, az üseş alğan illärdä yäşäwçe keşelärgä citkerergä uñaylı. Östenlekläre häm citeşsezleklären isäpkä alğanda, bu vakśinalar awırulardan saqlanuda kiläçäge ömetle kürenüçe ısullardan berse bulırğa mömkin.