Saqlanu sänäğatendä ähämiyätle sikereşlär

Törkiyä saqlanu sänäğate ber-ber artlı ähämiyätle adımnar yasıy. Här ay diyärlek bik möhim proyektlarnıñ qayberläre uñışqa ireşä, qayber saqlanu êşlänmälären sınaw uñay ütä, qayber proyektlarnıñ isä imza tantanası uzuın küräbez. Bu noyabr’ ayınıñ täwge 10 könendä dä küp sanda saqlanu proyektına şahit buldıq.

2018nçe yılnıñ 1nçe noyabrendä ilbaşı citäkçelegendä HABRAS rel’slı sistemasın sınaw, PULAT yuqqa çığaru sistemasınıñ täêsirlelegen tikşerü häm Nur proyektınıñ testı uñışlı tormışqa aşırıldı. Räcäp Tayyip Ärdoğan bu sınawlar yasalğan Milli texnologiyälärne üsterü asqorması açılış tantanasında saqlanu sänäğate belän bäyle yaxşı xäbärlär citkerde.

4nçe noyabr’dä MİLGEM proyektı qısalarında çığarılğan utraw sıynıfındağı korvetlardan öçençese - Burgazada F-513 Diñgez quätlärenä tapşırıldı. 

8nçe noyabr’dä Saqlanu sänäğate idaräse ilebezdä yasalğan Milli xärbi oçqıç öçen original’ motor kileşterü proğrammasınıñ qısa kileşüen imzalap turboventilyatorlı yuğarı tizlekle xärbi oçqıç uylap çığaru prośessın başlap cibärde.

9nçı noyabr’dä isä 250 danä ALTAY töp suğış tankın küpläp citeşterü kileşüenä qul quydılar. Alarnıñ berençese 18 aydan tapşırılaçaq. 

Qısqa ğına waqıt êçendä tormışqa aşırılğan bu çaralar Törkiyäneñ saqlanu sänäğatendäge mömkinlekläreneñ nındi yuğarılıqta buluın kürsätä.

HABRAS, PULAT, Nur proyektı häm SİPER

İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan Milli texnologiyälärne üsterü asqorması açılış tantanasında qatnaşıp bik küp sınawnıñ uñışlı ütüen kürep kenä qalmadı, monda ähämiyätle belderülär dä yasadı. Üz çığışında ul bolay dide: “Bügen monda ber-bersennän möhim milli texnologiyäne üsterü asqormaları häm sänäğat’ proyektların sınaw öçen cıyılıştıq. Kritik êşlänmälär, mäğ’lümat tuplanışı häm tülängän yuğarı summalarnıñ ilebezdä qaluın täêmin itäbez. HABRASnıñ êşli başlawı belän saqlanu sänäğatebez bik az ildä kürengän üzençälekkä iyä bulaçaq. Bu milli qorılmanıñ kiräklegen kürsätkän êşlänmälärneñ berse - PULAT aktiv saqlaw sisteması. Älege texnologiyä qorallı köçlärebezneñ iñ ähämiyätle berlekläre bulğan tank ğaskärläre öçen bik möhim. Saqlanu sänäğatebez häm cirle texnologiyälärebezneñ tağın ber êşlänmäse isä yuğarı köçle lazer sisteması, qısqaça Nur proyektı. Täwge sınawlarda zur uñışqa ireşkän sistema aldağı çorlarda hawa texnikasında häm köymälärdä qullanılaçaq”.

İlbaşı Ärdoğan çığışında Milli yıraqqa atuçı töbäk hawa saqlanu sistemasın tözügä bäyle êşçänlekneñ başlanuı turında da xäbär itte. SİPER dip ataluçı älege sistemanıñ berençesen 2021nçe yul axırında tapşıraçaqlar.

Yaña tiplı su astı köymäse Aydınräisneñ täwge êretep yabıştıru êşe başqarıldı

MİLGEM proyektı qısalarında Törkiyäneñ täwge cirle xärbi köymäläre İstanbul sudno tözü komandalığında yasaldı. Bu köymälärneñ öçençese Burgazada F-513 Törkiyä ilbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğan da qatnaşqan tantana belän 2018nçe yılnıñ 4nçe noyabrendä Diñgez köçlärenä tapşırıldı. Anıñ ozınlığı 99 metr yarım, kiñlege 14 metrdan artıq. Köymäneñ awırlığı - 2 meñ 400 tonna. Ul yağulıq betkännän soñ da 6 meñ yarım kilometr ütä ala. 10 kön diñgezdä qala ala. Burgazada korvetı su östennän, diñgez astınnan häm hawadan höcümnärdän saqlıy. Şulay uq, anı küzläw, öyränü, kontrol’ öçen dä qullanırğa mömkin.   

Burgazada köymäsen tapşıru tantanasında ilbaşı Ärdoğan monda yasalaçaq Aydınräis su astı köymäseneñ täwge êretep-yabıştıru êşen dä başqardı. Bu yaña tiptağı su astı köymäse bulaçaq. Ul yağulıq östäwgä ixtıyac toymıyça okeannı ütep Amerikağa barıp kilä ala. Monnan tış, köymäneñ tawış-tınsız yözü üzençälege bar. Monıñ belän ul Törkiyä diñgez köçläreneñ suğışçan sälätenä möhim öleş kertäçäk.

Su astı köymäseneñ ozınlığı 68 metr, biyeklege isä 13 metr bulaçağın da belderdelär.

Milli xärbi oçqıçqa original’ motor yasaw programması

Bilgele bulğança, cirle sänäğat’ êşlänmälären iñ yuğarı däräcädä qullanuçı ilebezdä original’ dizayn belän Milli xärbi oçqıç proyektı däwam itä. Hawa köçläre komandalığı 2030nçı yıldan soñ xärbi oçqıç ixtıyacına cawap birü öçen tırışa. Xäzer inde bu oçqıçqa original motor yasaw öçen Saqlanu sänäğate idaräsendä kileşü imzalandı. Bu waqıyğa 2018nçe yılnıñ 8nçe noyabrendä buldı. Älege qısa kileşüe belän turboventilyatorlı yuğarı tizlekle oçqıç motorı yasaw prośessı başlandı. Milli xärbş oçqıçnıñ motorınıñ cirle buluı häm anı original’ räweştä çığaru burıç itep quyıla. Proyektnıñ axırğı maqsatı - motornıñ hiçber çit il çikläwlärenä duçar bulmawı häm intellektual’ milek xaqınıñ tulısınça Törkiyädä qaluı. 

Altay tankın küpläp citeşterü

Törkiyä qorı cir ğaskärläreneñ bügenge kön ixtiyaclarına cawap birüçe milli tankka iyä buluı öçen inde küptän êşçänlek alıp barıla. Saqlanu ministrlığı 2018nçe yılnıñ 9nçı noyabrendä Altay tankın yasaw öçen kileşü imzaladı. Anıñ qısalarında küpläp çığaru çeltären tözü häm 250 danä Altay tankın yasaw küzdä totıla. Täwge texnikanı Qorı cir ğaskärlärenä 18 aydan soñ tapşıru qaralğan.

Altay tankı turındağı mäg’lümatlarda anıñ üzençälekläre bolay yazıla: iskitkeç atu quäte häm yuğarı maqsatqa ireşü däräcäse, xäräkät itü säläte belän älege tank Törkiyä qorallı köçläreneñ qorı cirdäge iñ ähämiyätle texnikalarınnan berse. Anıñ üzen isä modul’le kompozit köbä saqlıy. Yärdämçe sistemalar êkipajğa ximik, biologik, radioaktiv häm atom-töş yanawlar waqıtında da wazıyfaların cirenä citkerüne täêmin itä.  

Tarkan Zängin

Törkiyä Xärbi-Êş hönärçelek berlege mäğarif bülege mödire