Alman säyäsäte lyumpenlığı

Soñğı yıllarda Törkiyäneñ tarixi berlektäşe häm yazmış urtağı diyärlek bularaq kürengän Germaniyanıñ bu däwlätneñ bäysez iqtisadi häm sośial’ säyäsätlärenä qarşı, “salqın suğış” çorın xäterlätüçe qara propaganda belän höcüm itüe dönya säyäsi dairälärendä ğacäplänü belän qarşılana. Uñçı, sulçı, yäşellär yäki xristian demokrat bulmasın, soñğı ber yılda böten alman säyäsmännäreneñ Törkiyä Cömhüriyäte İlbaşı Ärdoğannıñ şäxesenä häm däwlätenä qarşı qara propagandası kübäyep xäqärät kampaniyasına äylände.

Töreklärneñ berlektäşe bulğanlıqtan üzläre öçen imperatorlıqlarınnan waz kiçärgä mäcbür bulğan Germaniyanıñ bügenge citäkçeläre terror oyışmalarına birgän qimmätne İlbaşı Ärdoğan häm anıñ ilenä birmilär.

Tözelgän könnän birle 50 meñnän kübräk törek balasın, xatın-qıznı, qartlarnı, tınıç xalıqnı häm däwlät xezmätkärlären ütergän “PKK” terror oyışması liderlarınıñ Germaniyanıñ şaqtıy şähärendä propaganda yasawına röxsät birelgän bulsa, Törkiyä däwlät räsmilärenä aqılğa sıymaslıq tıyular quydılar. Häm dä böten näzaqät häm diplomatiya qağidälären sanğa suqmıyça.

2016nçı yılnıñ 15nçe iyül’ könne Törkiyä däwläten häm legal’ citäkçelegen qoral köçe belän qulına alırğa tırışqan “FETÖ” terror oyışması äğzase uniformalı terrorçılarğa qoçağın açtı. Şuşı terrorçılar şulay uq almannar belän NATO häm şaqtıy xalıqara xärbi operaśiyälärdä bergä wazıyfa başqarğan ofiśerlarnı häm xärbilärne üterdelär. Xätta barısın da üterergä tırıştılar. Germaniya bügen FETÖçı terrorçılarğa qoçağın açqan siräk ilgä äylände.

“PKK” terrorçıları da ütergän meñnärçä keşe arasında ber ük waqıtta Berläşkän Millätlär Oyışması häm NATO qarşında almannar belän bergä êşçänlek alıp barğan törek xärbiläre belän poliśiyanıñ buluına iğtibarnı yünältsäk, wazğiyät tağın da anıq räweştä anlaşılır, dip uylıym.

Fälsäfädä, muzıkada, miğmaridä (arxitekturada), demokratiyädä, xärbi berekmädä, sośiologiyä ölkäsendä dönyada mäktäp yünäleşe bulğan Germaniyanıñ Kanśler Merkel xakimiyäte belän bergä bu räweşle waq yalğançılıqnı säyäsät itep sanawçı, berlektäşenä xiyanät bulıp isäplänäçäk unnarça adım yasawı gäcäpländerä.

Helmuth Plessner, Ferdinand Lassalle, Simmel, Moses Hess, Max Weber, Fromm, Ernst Kassirer, Rosa Luşemburg, Freidrich Schiller, Goethe, Nietzsche, Marx, Hegel, Foyerebach, Engels kebek Könbatış fälsäfäseneñ nigez taşları alman cirlärendä tumağan äyterseñ.

Bügenge Germaniyağa qarağan çaqta bu filosoflar, Beethoven, Bach, Bartholdy, Handel, Clara Scuhmann, Mozart kebek klassik muzıkanıñ kul’tları şuşı cirlärdä tumağan äyterseñ.

Sośial’ demokratiya töşençäseneñ märkäze,  alman mäktäbe. Willy Brandt, uñçı Helmut Kohl, Sośial’ demokrat Gerhard Schröder – äle haman dönya säyäsätendä isemnäre baş kiyemen çığarıp iskä alınğan alman säyäsätçeläre.

Xärbi sänğätkä kilgändä isä, ilhanlılar häm törkilär-töreklärdän soñ suğış qırlarında ülemsezläşkän alman xärbi mäktäbennän unnarça isem bar.

Almannardağı asılzadälek, yäğni burjuaziya törki-töreklärdä, qıtaylarda, inglizlärdä häm urıslarda bulğanı kebek dönyanıñ iñ borınğı yolasına iyä.

Sośiologik bularaq bu çaqlı nigezle berekmägä iyä bulğan Germaniya ni öçen bügen xalıqara säyäsäte häm añlayışı belän iñ nigezsez, däräcäse yuğalğan däwlät kebek xäräkät itä.

Xäzerge alman säyäsäteneñ demokratiyanı, xalıqara kileşülärne häm keşe xoquqların ayaq astına alğan bu añlayışnıñ tamırına qararğa kiräk.

Helmut Kohl tarafınnan ike Germaniya berläşterelgäç,  bazar iqtisadı ölkäsendä bik täcribäse bulmağan könçığış almannar tiz räweştä däwlät häm säyäsät basqıçlarında üz urının ala başladılar.

Belengäne kebek, kommunist mäğarif sisteması “sıynıfsız cämğiyät”ne maqsat itep alğanı öçen cämğiyätlärneñ tarixi häm sośial’ mädäni bağlanışları belän mönäsäbätlären özä. Maqsat itelgän kommunist keşese – tarixi, sośiologik häm ruxıy qimmätläre belän bağlanışları özelgän, tulısınça “kommunist aqıl häm dialektika” üzäkle uylap, icat itüçe berse bularaq proyektlandı.

Marks sıynıfsız cämğiyätne xıyal itkän çaqta teläsä qaysı ber sıynıfqa qaramağan keşene dä “lyumpen” bularaq tanıta. Marksizmnı nigez itep alğan kommunist mäğarif sisteması, keşelär arasında sıynıf üzgälegen beteräm digän bulıp bernindi tamırı, nigeze bulmağan keşe prototipın buldırdı. Marks telgä alğan “lyumpen keşe” töğayen bularaq şuşı ide.

Könçığış Germaniyanıñ Könbatış belän berläşüennän soñ yaña däwlätneñ här qatlamına “kommunist belemnän uzuçılar” urnaştı. Alman däwläte süzneñ tulı mäğnäse belän qabığın almaştırdı.

Xäterli torğansızdır, Merkeldän êlek Kanśler känäfiyendä xörmätle Schröder utıra ide. Alman däwläteneñ ul çaqtağı däräcäse häm däwlät añlayışı belän bügengesen çağıştırıp qarasağız, aradağı upqınnı bik anıq itep kürersez.

Alman säyäsäteneñ bu çaqlı tübän töşüe häm qadim, borınğı german däwlät yolasınıñ cirlärdä söyrälüeneñ iñ zur säbäplärennän berse – şuşı lyumpänläşüe.

Barı tik Kanśler Merkeldä häm partiyasında ğına tügel, başqa böten alman säyäsi partiyalarında diyärlek oxşaş wazğiyät bar. Çönki häm Könçığış Germaniyadağı “tamırsız keşe” modele belän 70nçe, 80nçe yıllarda könbatışta iskän sul cil mädäniyäte belän üsüçelär bügen süz iyäse bulıp tora.

Könbatışta sul cillärneñ täêsire belän üsüçelär sulçı terrorçılarnıñ härtörle bomba häm qorallar belän keşelärne üterüenä “inqilapçı qırıslıq” dip äytmilär ideme yıllar buyı. Keşene üterüne legalläşterü tırışuınnan kilüçelär, qızğanıç, bügen härtörle säyäsi oyışmanıñ êçendä alman däwläteneñ häm cämğiyäteneñ aqılın citäklärgä tırışa. Häm diśiplinası, doktrinası, qatı qağidäläre belän mäşhür Alman däwläten şuşı räweşle lyumpän timgelle oyıştıru çarasına äyländerdelär. Alman cämğiyäte tiz arada bu lyumpännärdän qotılunıñ yulların êzlärgä tiyeş, minemçä.