Dön'yanıñ küze “TRT World Forum 2022”dä ide

“Kiläçäkne formalaştıru: bilgesezleklär, çınbarlıqlar häm mömkinleklär” teması belän 9-10 dekabr’dä İstanbulda uzdırılğan “TRT World Forum 2022” tämamlandı. İke kön buyı global’ problemalar quzğatılğan forumda 40 ildän 100gä yaqın xalıqara däräcädä tanılğan dokladçı qatnaştı.

Dön’ya kön tärtiben yaqınnan qızıqsındırğan mäs’älälär belän bıyıl da dönya matbuğatında zur iğ’tibar kürgän “TRT World Forum 2022” “Kiläçäkne formalaştıru: bilgesezleklär, çınbarlıqlar häm forsatlar” töp başçası astında uzdı. Dön’yanıñ dürt ber yağınnan uqıtuçı-ğalimnärne, jurnalistlarnı, säyäsät bilgeläwçelärne häm ictimağıy oyışma wäkillären cıyğan çarada 11 açıq utırış häm 11 tügäräk östäl cıyılışı oyıştırıldı. 40 ildän 100gä yaqın xalıqara külämdä tanılğan yuğarı däräcäle çığış yasawçılar qatnaşqan forumda global’ xezmättäşlektän liderlıqqa, tınıçlıq diplomatiyasınnan azıq-tölek qurqınıçsızlığına, ênergiya krizisınnan klimat üzgäreşlärenä, migraśiyadan İslamofobiyağa, media häm sanlılaştıru-śifrlaştırudan dezinformaśiyägä qadär böten dönyanı qızıqsındırğan kritik mäs’älälär quzğatıldı.

“İlbaşı Ärdoğan: ““TRT World Forum”nıñ uñış däräcäse här yıl tağın da yuğarı kütärelä"

Forumnıñ açış çığışın yasağan İlbaşı Ärdoğan, matbuğat tarmağında êşçänlek alıp baruçılar ütkärgän bäxäslärneñ ilne idarä itü cawaplılığın yörtüçe säyäsätçelär öçen küz açuçı buluın belderep: "İlebez, töbägebez häm böten dönya öçen möhim qazanışlarnı tormışqa aşırğan “TRT World Forum”nıñ uñış däräcäseneñ här yıl tağın da yuğarı kütäreläçägenä ışanam”, - dip äytte.

Çığıştan soñ TRT Ğomum mödire Mäxmät Zahid Sobacı İlbaşı Ärdoğannıñ äydäp baruçanlığında imzalanğan häm dönya aldında torğan azıq-tölek krizisın çişkän “Aşlıq koridorı kileşüe”n wäkillek itüçe büläkne Ärdoğanğa täq’dim itte.

Ukraina İlbaşı Zelenskiy: “Aşlıq koridorı kileşüendä Türkiyäneñ liderlığına da şahit buldıq”

“TRT World Forum”ğa turıdan-turı video êlemtä belän totaşqan Ukraina İlbaşı Zelenskiy, azıq-tölek krizisınıñ ileneñ tınıçlıq formulasınıñ êlementı buluın belderep, Türkiyäneñ häm İlbaşı Räcäp Tayyip Ärdoğannıñ Ukraina-Rusiyä arasındağı äsir almaşudağı yärdämnäre öçen bik räxmätle buluların äytte.

Tışqı êşlär ministrı Çavuşoğlu: “İlbaşı Ärdoğannıñ liderlığı bulmasa ide aşlıq koridorı kileşüe mömkin bulmas ide”

Çaranıñ ikençe kön açış çığışın yasağan Tışqı êşlär ministrı Mäwlüt Çavuşoğlu, geografiyanıñ yazmış buluın belderep: “Geografiyabız bezgä härwaqıt uyaw bulırğa häm törle bäreleşlärneñ yoğıntılarına qarşı äzer bulırğa öyrätte. Bu räweşle bez nıq cämğıyätkä äyländek. Ni genä bulmasın bez yığılmıybız, yulıbızdan barırğa däwam itäbez. İlbaşı Ärdoğannıñ diplomatiya liderlığı bulmasa ide, aşlıq koridorı kileşüeneñ ozaytıluı yäki äsir almaşuı mömkin bulmas ide,” – dip äytte.

Êlemtä başlığı Altun: “Türkiyäneñ global’ kiläçäk küzallawı – yaña salqın suğışnı totqarlaw”

İlbaşı idaräseneñ êlemtä başlığı Fahrettin Altun, Türkiyäneñ şuşı çorda böten dönyağa ürnäk bulaçaq unikal’ tışqı säyäsät modelen täq’dim itüenä iğ’tibarnı yünältep, törek tışqı säyäsät modelen mömkin qılğan töp üzençälegeneñ strategik häm kileşterüçe, tatulaştıruçı liderlıq buluın äytte.

TRT Ğomum mödire Sobacı: "TRTneñ xalıqara kanalları xaqlı häm ğadel itep tapşırularnı alıp bara"

Global’ problemalarnıñ çişeleşendä mediağa zur cawaplılıq turı kilüen iskärtep uzuçı TRT Ğomum mödire Mäxmät Zahid Sobacı: “Media organnarı böten kileş waqıyğalarnıñ, mönäsäbätlärneñ, keşelärneñ häm temalarnıñ barısına közge bulırğa tiyış. Bu mäşğüllek, hönär tügel, cawaplılıq mäs’äläse. Tiyışençä ütälüe zarur êçkersez xaqıyqät köräşe”, - dip bilgeläp uzdı.

Global’ problemalar xalıqara külämdä tanılğan yuğarı däräcäle dokladçılar tarafınnan tikşerelde

İke kön däwam itkän çara waqıtında ênergiya krizisınnan global’ migraśiya krizisına, azıq-tölek qurqınıçsızlığınnan İslamofobiyağa qadär şaqtıy mäs’älä açıq utırışlarda häm tügäräk östäl cıyılışlarında xalıqara külämdä tanılğan yuğarı däräcäle dokladçılar tarafınnan yaqtırtıldı.

“Kiläçäkne formalaştıru: bilgesezleklär, çınbarlıqlar häm forsatlar” isemle panel’dä çığış yasawçı Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ 75nçe Ğomum şura başlığı Volkan Bozkır: "Türkiyädän başqa NATO da bula almıy, çönki Türkiyä Buğazlarnı kontrol’ itä. İlbaşı Ärdoğan tarafınnan êffektiv, näticäle diplomatiya alıp barıla. Aşlıq koridorı kileşüe häm äsir almaşuı kebek mäs’älälär Türkiyä yärdämendä başqarıldı,” – dip äytte.

Bötendönya sälamätlek saqlaw oyışması Ğomum direktorı doktor Tedros Adhanom Ghebreyesus “Dön’yanı tuqlandıra alu: krizis waqıtında global’ azıq-tölek qurqınıçsızlığın täêmin itü” panelendä video yullama belän qatnaştı. Ghebreyesus: “Êkologik bozıluğa kiterüçe, ışanıçsız häm sälamät bulmağan azıq-tölek ixtimalın arttırğan, totrıqsız citeşterü häm qullanu ğamällären beterergä tiyışbez,” – dide.

"Texnologik östenlek öçen global’ yarış: yasalma intellekt häm kiber qurqınıçsızlıq çorında üzgärgän paradigmalar" isemle panel’dä sanlı (śifrlı) media belgeçe Glen Gilmore: “Minemçä, härkem “yasalma intellekt qorallanu yarışı” ğıybaräsen bik yaxşı añlıy häm bu barıbıznı da borçırğa tiyış. Yasalma intellekt qorallanu yarışına äylände,” – dip belderde.

"Kiläçäktä liderlıq iniśiativalarına tağın da kübräk ixtıyac bulaçaq"

"Konfliktlarnı çişü häm tınıçlıq urnaştıru: global’ liderlıqnıñ kiläçägen formalaştıru" isemle panel’dä çığış yasawçı SETA Ğomum koordinatorı Burhanettin Duran, bäreleşlärgä añlayış, çın dialog häm küpyaqlılıq taläp itä torğan yaña qaraş kiräklegenä iğ’tibarnı yünältep: "Türkiyäneñ tışqı säyäsäte mondıy iniśiativanı alu öçen näticäle nigez buldırdı, çönki Türkiyä ber’yulı Ukraina häm Rusiyä belän yaxşı mönäsäbätlär urnaştırdı,” – dip bäyäläde.

“Awrupanıñ iminlege häm Transatlantik mönäsäbätlärneñ kiläçäge” utırışında çığış yasawçı RUSI xalıqara iminlek êşçänlege direktorı Neil Melvin, Awrupa Berlege häm Awrupa qorılışınıñ (strukturasınıñ) üzgärtep qoru barışında buluın telgä alıp: “Awrupa Berlege qayber  geopolitik sorawlarğa cawap birmi. Köçle bazar häm möhim iq’tisadi aktyor, ämma tışqı iminlek aktyorı buluda awırlıq kiçerä”, - dip bilgeläp uzdı.

“TRT belän Afrika Forumın planlaştırabız”

“Sanlılaştıru (śifrlaştıru): İctimağıy tapşırular öçen qızıqlı barışmı?” utırışında qatnaşqan Afrika Tapşırular berlege başqarma şurası başlığı Grégoire Ndjaka, sanlılaştırunıñ Afrikadağı êkosistemanı bozuına basım yasap, TRT belän xezmättäşlek urnaştırıluın belderde: “Afrika Tapşırular berlege bularaq Aljirda yaña xäbär agentlığın tözibez. Şuña kürä TRT belän xezmättäşlek urnaştıruğa bez bik şat. TRT belän bergä Afrika Media Forumın planlaştıra başladık.”

“Bügenge köndä İslamofobiya: uñ-sul yaqınayuı” panelendä çığış yasawçı Anti-İslamofobiya aktivistı Marwan Möxämmäd isä: "Media keşelärneñ ideologiyaların häm qaraşların formalaştıruda bik täêsirle. Ägär keşelär din häm İslam turında belä başlasalar İslamofobiya häm diskriminaśiya kimiyäçäk”, - dip äytte.

Türkiyä saqlanu sänäğäte başlığı urınbasarı Särdar Dämiräl “Türkiyä saqlanu sänäğäteneñ üzgärüe häm tışqı säyäsätkä yoğıntısı” isemle panel’dä yasağan çığışında: “Qorallarıbıznı satqan çaqta bik iğ’tibarlı xäräkät itäbez. Bez qoral êksportlawçı il tügel, bez keşelärneñ suverenlıqların saqlawlarına yärdäm itäbez”, - dip belderde.