Törek häm İslam äsärläre muzeyı

Ğosmanlı däwläteneñ açqan soñğı muzeyı bulğan Törek häm İslam äsärläre muzeyı 1914nçe yılda Söläymaniyä mäçete qolliyäteneñ imarät binasında ävkaf-ı islamiyä iseme belän xezmätkä açıla.

Cömhüriyät çorında bügenge isemen alğan häm 1983nçe yılda İbrahim Paşa sarayına küçkän şuşı kürkäm oyışma ber ğasırdan kübräk inde qunaqlarına başqa berqayda da oçrata almayaçaq baylıqta repertuar täq’dim itä.

Muzeynıñ iñ küp iğtibar cälep itüçe kollekśiyälärennän berse isä qayberäwläre 7nçe yözgä qarawçı taş äsärlärdän tora. Bu äsärlär bäyle bulğan däwerläre häm törlelege yağınnan iğ’tibarnı cälep itä.

Muzeynıñ taş äsärlär bülegendäge iñ borınğı êksponat ämävilär çorına, yäğ’ni 7nçe ğasırğa qarawçı yıraqlıq taşı Ämävi xälife Abdülmälik bin Märvan tarafınnan säyäxätçelärgä Qudüs-Yerusalim häm Dimäşq arasındağı yıraqlıqnı belderü maqsatı belän yasattırılğan bu taş İslam tuğan ğasırnıñ könebezdäge siräk êzlärennän buluı arqasında zur iğ’tibar kürä.

9nçı ğasırdan qalğan divar çite kisäge, şuşı uq waqıtqa qarawçı qapqaçlı qasä isä neçkä ütäleşe häm geometrik bizäkläre belän Törek İslam sänğäteneñ berençe däwerlären yaqınnan tanuıbızğa mömkinlek birä.

Anadolu sälcuqlı çorı, hiçşiksez, Törek İslam sänğäte tarixınıñ in xosusıy däwerlärennän berse. Bigräk tä Vizantiya mädäniyäte belän täâsirle sintezğa ireşkän buluı bu çornı tağın da unikal’ qıla häm Anadolu sälcuqlıları däwerendä tudırılğan mädäniyät xäzinäläre üzenä xas üzençäleklärne saqlıy.

13nçe ğasırğa qarağan häm Alaaddin utarınnan buluı isäplänelgän xatın-qız byustı şuşı qimmätle xäzinälärdän barı tik berse genä. Yänä şuşı uq ğasırğa qarağan ajdaha häm köräşçe rel’yeflı qorılma bizäkläre isä däwerneñ sänğät añlayışınıñ ni qadär kürkäm buluın anıq itep bilgele itä.

Ğosmanlı däwläte çorında taş äsärlär ölkäsendä dä bik sälätle ürnäklär yasalğan, küp sanda mädäniyät äsäre icat itelgän. Muzeynıñ taş äsärlär bülegendä Ğosmanlı däwlätenä qarağan bik täêsirle ayät taş yazuı urnaşqan. 19nçı yöz başına qarağan bu äsär belän ber rättän şulay uq şuşı uq yıllarğa qarağan divar Çişmäse dä bar.

Soltan 2nçe Mahmut çorında yasattırılğan şuşı iskitkeç Çişmä östäge yazuı, barokko stilendäge taçları häm här ike yağındağı çäçäkle vaza motivları belän däwlätneñ yuğarı mädäniyäten häm xalıq östendäge ximayäten simvolıy.

Qayçağında ğacäplänep, qayçağında ğibrät belän tıñlağan uzğan çor xikäyälären kiläse buınnarğa citkerüçe borınğı çığanaqlardır mädäniyät baylıqları.  

İzmir Êfes muzeyı/Измир Эфес музеe | TRT Tatarça