Sälamät tuqlanu yaxşı yoqığa bäyle

Cәлaмәт туклaну яxшы йокыгa бәйлe

Sälamät häm yaxşı sıyfatlı yoqı şikär aşaw telägen azaytqanı öçen tağın da sälamät tuqlanu tärtibenä iyä buluığıznı täêmin itä ala.

Ğalimnär yoqınıñ yalğış tuqlanuğa bäyle sälamätlek problemaları belän bäyläneşle buluın uylıy. Läkin bu ölkädä tikşerenülärneñ sanı bik küp tügel.

Näticäläre “American Journal of Clinical Nutrition” jurnalında çıqqan tikşerenüdä ğalimnär qısqa yoqı waqıtı belän tazaru arasındağı bäyläneşne bilgelärgä tırıştı. Şuşı maqsattan çığıp ber köndä 7 säğättän äzräk yoqlağan (ölkännär öçen kiñäş itelgän ber könlek yoqı waqıtı 7-9 säğät) 42 qatnaşuçınıñ yartısına ber könlek yoqı waqıtın kübäytü häm yoqı sıyfatın arttıru öçen törle kiñäşlär birelde. Başqa qatnaşuçılar isä qısqa waqıtlı yoqı ğadätlären däwam itte.

Yoqı waqıtın arttıruı soralğan qatnaşuçılarğa yoqı sıyfatların arttıra aluı öçen yoqlar aldınnan kofein êçmäwläre, bik aç yäisä bik nıq aşap yoqlamasqa häm ciñeläytüçe künegülär yasarğa kiñäş itelde. Täcribä näticäsendä bu qatnaşuçılarnıñ yartısınıñ yoqı waqıtlarınıñ artuı kürende. Yoqı waqıtları artqan qatnaşuçılar törkemeneñ ber ük waqıtta ber könlek ğadi şikâr qullanuı urtaça 10 grammğa kimegän.

Ğadi şikärlär (mäsälän, glyukoza häm fruktoza) rizıqlarda tabiğıy bularaq bulğan yäki aşamlıqlarğa soñınnan quşılğan matdälär. Bötendönya sälamätlek saqlaw oyışması (WHO) balalarda häm ölkännärdä ber könlek ğadi şikär qullanuınıñ tuplam alınğan ênergiya miqdarınıñ 10%ınan äz buluı zarurlığın belderä. Bu torışnıñ säbäbe isä ğadi şikärlärneñ yuğarı ênergiya qıymmätenä iyä buluına qaramastan töp tuqlıqlı matdälär yağınnan yarlı buluı. Şuña kürä artıq ğadi şikär qullanıluı tazaruğa häm simerügä säbäp bula ala.

Tikşerenüçelärgä kürä, bu näticälär yoqı waqıtınıñ artuınıñ sälamät tuqlanu ğadäten qazanuda töp rol’gä iyä faktorlardan berse buluın kürsätergä mömkin.

Çığanaq: TÜBİTAK Belem Yäş’lär (“TÜBİTAK”nıñ yäş’lärgä bağışlanğan fänni jurnal)