Ευρώπη, υπερασπίσου τον Ερντογάν

Καρλ Μπιλντ*

Ευρώπη, υπερασπίσου τον Ερντογάν.

Τα πραξικοπήματα δεν έχουν θέση σε μια περιοχή που έχει χτιστεί πάνω σε δημοκρατικές αξίες.

Οι Βρυξέλλες κοιμούνται, ή απλώς είναι αδαείς; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται μετά την χλιαρή απάντηση των Ευρωπαίων ηγετών στην απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Τουρκία στις 15 Ιουλίου.

Για φανταστείτε να τα είχαν καταφέρει οι στρατιωτικές μονάδες που στασίασαν, και ένα είδος στρατιωτικής-πολιτικής χούντας να είχε πάρει τον έλεγχο των οργάνων της κρατικής εξουσίας στην Τουρκία.

Αμφιβάλλω αν θα ήταν τόσο εύκολο όσο όταν οι συνταγματάρχες και τα τανκς τους κατέλαβαν την εξουσία στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1967, συλλαμβάνοντας πολλές χιλιάδες και ξεκινώντας έναν εφιάλτη για την Ελλάδα και την Ευρώπη που διήρκησε σχεδόν μια δεκαετία.

Θα βλέπαμε μεγάλες αιματοχυσίες στους δρόμους της Άνκαρα και της Ιστάνμπουλ καθώς οι πραξικοπηματικές δυνάμεις θα προσπαθούσαν να καταστείλουν τις αντιπολιτευτικές διαδηλώσεις. Θυμηθείτε την θανατηφόρα βία που ξέσπασε στο Κάιρο αμέσως μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου του 2013.

Ένα επιτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία κατά πάσα πιθανότητα θα βύθιζε την χώρα σε εμφύλιο. Και οι συνέπειες θα ήταν τεράστιες.

Εκατομμύρια Τούρκοι πολίτες που θα διέφευγαν από τη βία, το χάος και το θάνατο, θα ενώνονταν με τους πάνω από 2 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στην Τουρκία, και θα έβαζαν πλώρη για την Ευρώπη. Η ΕΕ θα αντιμετώπιζε τώρα μια καταστροφή προσφύγων μεγαλύτερου μεγέθους από ότι το 2015.

Η ΕΕ δεν έχει δει ποτέ της μια σοβαρή απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος σε κάποιο από τα μέλη της ή στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Στην Ουγγαρία και σε άλλα μέρη, οι προκλήσεις για την αντίληψη μας περί κράτος δικαίου είναι ελάσσονος σημασίας σε σύγκριση με την πλήρη απόπειρα πραξικοπήματος που κατέβαλε τηλεοπτικούς σταθμούς, βομβάρδισε το κοινοβούλιο και επιχείρησε να αιχμαλωτίσει τον εκλεγμένο Πρόεδρο της χώρας.

Η απειλή απετράπη, με τίμημα όμως 265 ζωές και 1.100 τραυματίες. Τα τουρκικά πολιτικά κόμματα ενώθηκαν γρήγορα για να καταδικάσουν το πραξικόπημα. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι αυτή η πρωτοφανής εκδήλωση αλληλεγγύης θα τοποθετήσει τη δημοκρατία στην Τουρκία πάνω σε ασφαλέστερη βάση.

Αλλά τη νύχτα του πραξικοπήματος, χρειάστηκε κάποιος χρόνος για να καταδικάσει η ΕΕ τα γεγονότα. Και αργότερα δεν υπήρξε κανένα σημάδι ανώτερων εκπροσώπων της ΕΕ να επισκεφθούν την Τουρκία σε ένδειξη υποστήριξης σε μια υποψήφια προς ένταξη χώρα η οποία αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη απειλή κατά της συνταγματικής της τάξης μέχρι τώρα.

Αντιθέτως, οι Ευρωπαίοι ηγέτες άρχισαν αμέσως να αμφισβητούν τα μέτρα που έλαβαν οι τουρκικές αρχές για να καθαρίσουν από την εξουσία όσους παράγοντες πιστεύεται ότι συνδέονται με το κίνημα Γκιουλέν.

Όταν η Τουρκία ζήτησε να παρεκκλίνει από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ούρλιαζαν με αποδοκιμασία, ξεχνώντας ότι η Γαλλία έκανε το ίδιο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Νοεμβρίου στο Παρίσι. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Τουρκία έχει το δικαίωμα, και μάλιστα πρέπει, να λάβει μέτρα για να προστατέψει τον εαυτό της από τις δυνάμεις που προσπαθούν να ανατρέψουν τη συνταγματική της τάξη.

Εξάλλου δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι υφίσταται σοβαρός κίνδυνος τα μέτρα αυτά να γίνουν υπερβολικά. Ελπίζω ειλικρινά ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα εξετάσουν πολύ προσεκτικά την κατάσταση καθώς θα αρχίζουν να ηρεμούν τα πράγματα. Δημοσιογράφοι οι οποίοι είναι ελάχιστα πιθανό να έχουν υποστηρίξει το πραξικόπημα συνελήφθησαν και αυτό πρέπει, φυσικά, να αποδοκιμαστεί.

Πρόκειται σαφώς για μια καλή είδηση το ότι ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης Θόρμπγιορν Γιάγκλαντ θα μεταβεί στην Άνκαρα αυτήν την εβδομάδα.

Η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει το ηθικό της κύρος αν δεν φανεί ότι εργάζεται ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση του ιδίου του πραξικοπήματος. Και δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η αρκετά ντροπιαστική αντίδραση της ΕΕ στο πραξικόπημα στην Αίγυπτο το 2013 έχει διαβρώσει τη θέση της σε σχέση με αυτό.

Μάλιστα ήταν προφανές, λίγες μόνο μέρες μετά το πραξικόπημα, όταν ο στενός σύμβουλος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν, απαντούσε στις επικρίσεις της Δύσης στις δράσεις της κυβέρνησης (κατά του πραξικοπήματος) αναρτώντας το tweet, «Εάν πετύχαινε το πραξικόπημα, θα την είχατε υποστηρίξει, όπως στην Αίγυπτο. Δεν ξέρετε αυτό το Έθνος αλλά εκείνο σας ξέρει.»

Η ΕΕ θα ήταν σε πολύ καλύτερη θέση σήμερα αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν μεταβεί στην Τουρκία αμέσως προκειμένου να εκφράσουν τον αποτροπιασμό τους για το πραξικόπημα, να συγχαρούν το λαό της Τουρκίας που το υποχρέωσε σε ήττα και να καθίσουν με τον Πρόεδρο, την κυβέρνηση, τους ηγέτες στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση και άλλους και να συζητήσουν πως μπορούν συλλογικά να εξασφαλίσουν μια δημοκρατική και ευρωπαϊκή πορεία για την Τουρκία.

Φυσικά, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτό θα απέτρεπε την χώρα από το να διολισθήσει προς τον αυταρχισμό. Αλλά η Ευρώπη θα μπορούσε τουλάχιστον να καταβάλει προσπάθεια να υπερασπιστεί τα δικά της πολιτικά ιδεώδη και δημοκρατικές αξίες.

Τώρα ο Πρόεδρος Πούτιν μπορεί να γίνει ο πρώτος ηγέτης που θα συναντηθεί με τον Ερντογάν ύστερα από το πραξικόπημα. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι ντροπή για την Ευρώπη.

*Ο κ. Καρλ Μπιλντ είναι συμπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων και πρώην Πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας.