Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (25-2021)

Η θρακική κοινωνία με κέντρο αναφοράς την Μειονότητα είναι γεμάτη από αντιθέσεις ή δίπολα, βάρη και αντίβαρα. Το ζήτημα της ταυτότητας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Μέσα στο 2021 το Στέιτ Ντιπάρτμεντ βράβευσε την Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ξάνθης, Εμινέ Μπουρουτζή, για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Στην Πρόεδρο αποδόθηκε το Διεθνές Βραβείο Θάρρους Γυναικών και ο Πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, σε διαδικτυακή εκδήλωση που οργανώθηκε ανέφερε «Η Εμινέ Μπουρουτζή υπήρξε ατρόμητη υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την κοινότητα των Πομάκων στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια επιδιώκοντας ν’ αυξήσει την πρόσβαση -ιδίως για τις γυναίκες- σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης».

            Από την πλευρά της η Εμινέ Μπουρουτζή ανέφερε ως κυριότερο στόχο της δράσης του Συλλόγου τη διαφύλαξη, διάσωση και ανάδειξη του πομακικού πολιτισμού λέγοντας «Θέλω να μοιραστώ αυτή τη στιγμή με όλους τους Πομάκους και όλους τους μουσουλμάνους της Θράκης». Η πρόταση για την βράβευση κατατέθηκε από την αμερικανική διπλωματική αποστολή στην Ελλάδα και η βράβευση συνέπεσε χρονικά με τη δημοσίευση της ετήσιας αναφορά του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα.

            Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι εκθέσεις γίνονται ολοένα και πιο φειδωλές ως προς την έκταση που αφιερώνουν στις αναφορές τους για τη Μειονότητα στη Θράκη. Η φετινή με έτος αναφοράς το 2020 αναφέρεται, ανάμεσα σε άλλα, σε νομικούς περιορισμούς στα ονόματα σωματείων που περιλαμβάνουν τον όρο «Τουρκικός» στους τίτλους τους ως ενδεικτικό συλλογικής εθνοτικής ταυτότητας, ενώ σημειώνει ότι παρά τις απαγορεύσεις, τα σωματεία λειτουργούν απρόσκοπτα. Υπογραμμίζει ότι η Κυβέρνηση αναγνωρίζει το δικαίωμα του ατομικού αυτο-προσδιορισμού, αλλά τα δικαστήρια αρνούνται την εγγραφή σωματείων στη Θράκη που περιλαμβάνουν τους όρους Τούρκος και τουρκικός στους τίτλους τους σε εθνοτική βάση. 

            Στην Πρόεδρο του Πομακικού Συλλόγου στην Ξάνθη αποδόθηκε το Διεθνές Βραβείο Θάρρους Γυναικών, αναρωτιέται ωστόσο κανείς αν με την ίδια ευκολία θα μπορούσε ένα αντίστοιχο βραβείο θάρρους να αποδοθεί σε μία άλλη γυναίκα της Μειονότητας που αυτο-προσδιορίζεται ως Τουρκάλα. Σε εκείνη την περίπτωση θα έλεγε κανείς ότι θα μιλούσαμε όχι τόσο για το Βραβείο Θάρρους, αλλά για μια θαρραλέα βράβευση.

            Ας πάρουμε το παράδειγμα της Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Τούρκων Γυναικών Νομού Ροδόπης, Χούλια Εμίν. Σε παλαιότερη παρέμβαση σε διαδικτυακό πάνελ για το θέμα των σωματείων ανέφερε: «Όταν ιδρύθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τούρκων Γυναικών Νομού Ροδόπης ήμουν ανύπαντρη. Τώρα πλέον με 18 χρόνια έγγαμου βίου και μία κόρη 16 ετών. Ένα κοριτσάκι που γεννήθηκε το 2001, σήμερα είναι 20 χρονών, μια ολόκληρη κοπέλα δηλαδή. Έχουν ασπρίσει τα μαλλιά μας στην κυριολεξία μέσα σε αυτήν την δικαστική διαμάχη».

            Η Χούλια Εμίν λοιπόν αντί να αγωνίζεται μέσω του σωματείου το οποίο εκπροσωπεί για τη διαφύλαξη, τη διάσωση και την ανάδειξη του θρακιώτικου τουρκικού πολιτισμού, κάτι ανάλογο δηλαδή για το οποίο αγωνίζεται η Εμινέ Μπουρουτζή με παρονομαστή τον θρακιώτικο πομακικό πολιτισμό,  αγωνίζεται για την νομική αναγνώριση του σωματείου, σε αντίθεση με τον Σύλλογο που εκπροσωπεί η Εμινέ Μπουρουτζή ο οποίος αν και εμπεριέχει εθνοτικό προσδιορισμό στον τίτλο του, λειτουργεί απρόσκοπτα και με καθεστώς νομικής αναγνώρισης.

            Θα μπορούσε άραγε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να βραβεύσει τη Χούλια Εμίν με το Βραβείο Θάρρους για τον δικαστικό αγώνα που δίνει τα τελευταία είκοσι χρόνια; Θα μπορούσε μια άλλη γυναίκα της Μειονότητας που αυτο-προσδιορίζεται ως Τουρκάλα, η Τσιγδέμ Ασάφογλου, να κάνει δηλώσεις χωρίς να στοχοποιείται και να της προσάπτεται προκλητικότητα κάθε φορά που αναφέρεται στην ταυτότητά της;

            Το ζήτημα ωστόσο δεν είναι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ διότι στη Θράκη, στην τοπική κοινωνία, αυτό που προέχει είναι οι ζωές των ανθρώπων, είναι η διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης και συνθηκών ελεύθερης έκφρασης. Αποτελεί άραγε μία ακόμα αντίθεση στη θρακική μειονοτική κοινωνία ο διαχωρισμός μεταξύ Πομάκων και Τούρκων; Είναι για όσους θέλουν να τον τοποθετούν σε αυτήν την βάση, σε ένα αντιφατικό δίπολο και να διαιωνίζουν μία κόντρα και μια διαμάχη μεταξύ των ομάδων με απώτερο στόχο να αναδειχθούν διαχωρισμοί και έριδες στο εσωτερικό της κοινότητας.

            Σίγουρα το να υπάρχουν δύο σωματεία με εθνοτικούς προσδιορισμούς που απαρτίζονται από μέλη της ίδιας κοινότητας εκ των οποίων το ένα έχει λάβει νομική αναγνώριση, ενώ το δεύτερο αγωνίζεται σε εγχώριο και ευρωπαϊκό δικαστικό επίπεδο τα τελευταία σχεδόν είκοσι χρόνια για την νομική του αναγνώριση, έχει να κάνει με την πολιτική διαχείριση του ζητήματος. Σε άλλες συνθήκες, τα μέλη ενός μειονοτικού σωματείου λογικά θα βρίσκονταν συμπαραστάτες στα μέλη του έτερου μειονοτικού σωματείου της κοινότητάς τους που αγωνίζεται για την αναγνώρισή του.

            Από την άλλη, η δημιουργία ομάδων και υπο-ομάδων, οι διαχωρισμοί και οι διασπάσεις στο εσωτερικό της Μειονότητας είναι μία τακτική που δοκιμάστηκε στο παρελθόν όχι με ιδιαίτερη επιτυχία, διότι είναι πολιτικές διχαστικές, πολιτικές διχόνοιας, ενώ το διακύβευμα θα έπρεπε να είναι η ενότητα. Με απλά λόγια, ο Τούρκος δεν θα έπρεπε να παρουσιάζεται ως το αντίπαλο δέος του Πομάκου ή το αντίστροφο, διότι πολύ απλά είναι πολύ περισσότερα αυτά που τους συνδέουν ως μέλη της ίδιας μειονοτικής κοινότητας, παρά όσα τους χωρίζουν.

            Οι συνέπειες ωστόσο αυτών των αντιθέσεων που υφίστανται στην θρακιώτικη κοινωνία, είναι οδυνηρές για τους ανθρώπους, για όλους εκείνους τους μειονοτικούς που σε κάποια περίοδο της ζωής τους κλήθηκαν με την όποια ιδιότητα έφεραν, είτε επαγγελματική, είτε ως πτυχιούχοι μιας συγκεκριμένης επιστήμης, είτε ως μέλη ενός Συλλόγου, να επιλέξουν πλευρά κι αυτή η επιλογή πάντα είχε κόστος στις ζωές των ίδιων και των οικογενειών τους. Είναι ένα πολιτικό παιχνίδι που υπήρχε, υπάρχει, θα συνεχίσει να υπάρχει στη Θράκη και είναι βαρύ για τις πλάτες απλών ανθρώπων που επιθυμούν να ζουν ελεύθεροι, απαλλαγμένοι από τέτοιου είδους βάρη και να εκφράζονται ελεύθερα μέσω της όποιας διαφορετικότητας τους διακρίνει.