Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (18-2021)

            Ο Αναστάσιος Μπακάλμπασης υπήρξε διπλωμάτης, συγγραφέας, πολιτικός με πλούσιο βιογραφικό και δράση το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα. Αυτό που θα μας απασχολήσει στη σημερινή μας εκπομπή είναι η προσέγγισή του για τα μειονοτικά ζητήματα. Θα διαπιστώσουμε ότι δεν του αποδόθηκαν άδικα χαρακτηρισμοί, όπως πολιτικός ανοιχτών οριζόντων, προοδευτικός και εκσυγχρονιστής. 

            Γεννήθηκε το 1888 στην Καλλίπολη της Ανατολικής Θράκης και ενώ στην αρχή της καριέρας του ακολούθησε τον διπλωματικό κλάδο, τελικά τον κέρδισε η πολιτική. Πολιτεύτηκε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του στη Ροδόπη, διετέλεσε από τους πιο στενούς συνεργάτες του Πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Βρέθηκε στην ηγεσία του Υπουργείου Γεωργίας τέσσερις φορές από τη θέση του Υπουργού και του Υφυπουργού ενώ αργότερα, διετέλεσε και Υπουργός Αεροπορίας.

            Είχε έντονο προσωπικό ενδιαφέρον για την Θράκη, την πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, για τα αγροτικά και γνώριζε εις βάθος όλα τα συναφή θέματα για τα οποία άλλωστε είχε δημοσιεύσει βιβλία στα ελληνικά και στα γαλλικά. Το 1923 τον συναντάμε στη θέση του γραμματέα της ελληνικής αποστολής που συμμετείχε στη διάσκεψη της Λωζάννης. Αργότερα, τη δεκαετία του 1950 ορίζεται επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μικτή Ελληνοτουρκική Επιτροπή για την υπογραφή όλων των διακρατικών συμφωνιών και συμβάσεων στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης εκείνης της περιόδου. 

Το 1954 είχε προτείνει την διασυνοριακή συνεργασία με την Τουρκία και πίστευε βαθιά ότι η Μειονότητα μπορεί να αποτελέσει την γέφυρα προσέγγισης μεταξύ των δύο κρατών. Υποστήριξε σε όλη τη διάρκεια της θητείας του ότι δεν νοείται οικονομική ανάπτυξη στη Θράκη χωρίς την ενεργό συμμετοχή της Μειονότητας στον οικονομικό τομέα.

Το 1948, όταν ανέλαβε τα ηνία του Υπουργείου Αεροπορίας, μερίμνησε για την κατασκευή και λειτουργία πολιτικού αεροδρομίου στην Κομοτηνή. Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που ο βουλευτής Ροδόπης, Ευριπίδης Στυλιανίδης, το 2009 ως Υπουργός Μεταφορών ανακοίνωσε την κατασκευή Αεροδρομίου Γενικής Αεροπορίας και Αεραθλητικού Κέντρου Κομοτηνής με την ονομασία «Αναστάσιος Μπακάλμπασης». Το έργο δεν ολοκληρώθηκε μέχρι σήμερα και η κατασκευή του ανεστάλη λόγω της οικονομικής κρίσης.

Στη σημερινή εκπομπή θα επικεντρωθούμε στην πολιτική θέση που τήρησε ο Αναστάσιος Μπακάλμπασης έναντι της Μειονότητας βάσει μίας εμπιστευτικής έκθεσης που του ζήτησε να συντάξει η κυβέρνηση Παπάγου το 1954. Στοιχεία της έκθεσης αντλήσαμε από το βιβλίο του Χρήστου Ηλιάδη, «Η Θράκη απειλείται».

Η έκθεση φέρει ημερομηνία 25.5.1954 και σε αυτήν υπάρχει ενότητα για τα εκπαιδευτικά 27 σημείων. Από αυτά ξεχωρίζουν οι προτάσεις του Μπακάλμπαση για αναγνώριση της Μειονότητας ως «τουρκική» και μετονομασία των σχολείων ως «τουρκικών», κάτι που τελικά υιοθετήθηκε με νόμο του κράτους την ίδια χρονιά.

Η προοδευτική για τα δεδομένα της εποχής στάση του, αποτυπώνεται στο σύνολο της προσέγγισης του η οποία έχει απαλλαγεί από όλα τα στεγανά περί εσωτερικών ή εξωτερικών απειλών. Για τον Μπακάλμπαση, η παρουσία της Μειονότητας στην περιοχή δεν είναι απειλή, είναι ευκαιρία για περισσότερη ανάπτυξη, για διακρατικές συνεργασίες και οικονομικό άνοιγμα των συνόρων.

Προτεραιότητά του ήταν η βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου της Μειονότητας για την οποία κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις, όπως εξομοίωση του προγράμματος σπουδών με αυτό των τουρκικών σχολείων. Άγγιξε και ειδικότερα ζητήματα, όπως η επιμόρφωση μειονοτικών δασκάλων από Τούρκους καθηγητές ή η αύξηση του αριθμού των μετακλητών δασκάλων. Υποστήριξε την ενίσχυση της εκπαίδευσης στο πλαίσιο καταπολέμησης του αναλφαβητισμού μέσω εφαρμογής της υποχρεωτικής φοίτησης σε δημοτικά, της ίδρυσης νυχτερινών σχολών, ακόμα και της προαγωγής της επαγγελματικής επιμόρφωσης. Πρότεινε την χορήγηση υποτροφιών σε αποφοίτους του Μειονοτικού Γυμνασίου και Λυκείου Κομοτηνής προκειμένου να αναδειχθούν ηγετικά στελέχη της Μειονότητας που θα ενταχθούν σε επιστημονικούς και παραγωγικούς τομείς.

Η έκθεση επεκτείνεται και σε προτάσεις ενίσχυσης των κατοίκων των ορεινών περιοχών οι οποίοι βρίσκονται όπως αναφέρει σε «οικτρά υγιεινή κατάσταση» με εξαιρετικά κακές συνθήκες όχι μόνο στη δημόσια υγεία αλλά και στην οικονομία. Για τις περιοχές αυτές πρότεινε την χορήγηση κτηνοτροφικών δανείων, ενισχύσεις που θα λύσουν τα στεγαστικά προβλήματα, κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, ευνοϊκότερους όρους διάθεσης του καπνού.

Η προσέγγιση του Μπακάλμπαση δεν απέβλεπε στο να γίνει αρεστός ή να εξυπηρετήσει πελατειακές σχέσεις. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αναγκαιότητας ανάπτυξης της Θράκης και αποτελούσε βαθιά του πεποίθηση ότι αυτή θα επιτευχθεί όταν ευημερήσουν όλες οι πληθυσμιακές ομάδες της τοπικής κοινωνίας. Θεωρούσε ότι ο εκσυγχρονισμός της Μειονότητας θα φέρει ανάπτυξη και η ανάπτυξη θα φέρει τις δύο ομάδες πιο κοντά σε όλα τα επίπεδα.

Η ιστορία έδειξε ότι ο γηραιός πολιτικός δεν βρήκε πολλούς συμμάχους και η πολιτική του στάση δεν κυριάρχησε στην πολιτική που υιοθετήθηκε έναντι της Μειονότητας. Η ελληνική πολιτεία παρέμεινε επί δεκαετίες πιστή σε ένα συντηρητικό και φοβικό μοντέλο προσέγγισης της Μειονότητας και συνέχισε να αντιμετωπίζει την κοινότητα ως εσωτερικό εχθρό και απειλή, ενώ πριμοδοτούσε διακριτικά τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής και επιλεκτικά, όσους μειονοτικούς βρισκόταν υπό τον έλεγχό της.

Το πολίτικο όραμα του Μπακάλμπαση για την περιοχή της Θράκης φαίνεται ότι παραμένει ανοιχτή πρόκληση για τον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας μέχρι και σήμερα. Το έργο του αξίζει να διαβαστεί από όσους ασχολούνται σήμερα με τα κοινά διότι υπήρξε αναμφισβήτητα ένας οραματιστής πολιτικός, ένθερμος υποστηρικτής της ανάπτυξης και της ενότητας και δεν παρέκκλινε στιγμή από τις αξίες του. Τα δε μηνύματα της πολιτικής του προσέγγισης με επίκεντρο την ανάπτυξη, το οικονομικό άνοιγμα των συνόρων, τις διακρατικές συνεργασίες και τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Μειονότητα οφείλουν να έχουν τη δική τους θέση και στη σύγχρονη πολιτική ατζέντα.