Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (20-2019)

            Επί δεκαετίες τα μέλη της Τουρκικής Μειονότητας της Θράκης υφίσταντο πολιτικές διακρίσεων και διοικητικών ενοχλήσεων οι οποίες καταπατούσαν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και δυσχέραιναν την καθημερινότητά τους.

            Η ιστορία των διοικητικών ενοχλήσεων είναι συνυφασμένη με την περίοδο της Χούντας (1967-1974), παρόλα αυτά διάφορα αρχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας αλλά και η ίδια η πρακτική επιβεβαιώνουν ότι οι πολιτικές διακρίσεων προϋπήρχαν.

            Αυτές καθόρισαν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της κοινότητας στο σύνολό της, αλλά και τις ζωές των ανθρώπων. Εντάσσονταν σε μία πολιτική εκδίωξης και αναγκαστικού διωγμού ενός πληθυσμού που όπως όλα φανερώνουν αντιμετωπιζόταν ως εν δυνάμει εσωτερικός εχθρός.

Αφού η διαφορά στο θρήσκευμα, στη γλώσσα και μία σειρά άλλων χαρακτηριστικών της ταυτότητας καθιστούσαν ανέφικτη την αφομοίωση του πληθυσμού, τότε η καλύτερη λύση που προτάθηκε ήταν ο διωγμός, να αναγκαστούν σε υποχρεωτική φυγή. Αυτή η λογική υπαγόρευε, «Αν δεν τους αρέσει, να φύγουν από εδώ, να πάνε στην Τουρκία».

            Η ιστορία των διοικητικών ενοχλήσεων δεν είναι μία απλή ιστορία. Μπορεί πλέον να ανήκει σε μία άλλη εποχή δίνοντας τη θέση της σε άλλες διεκδικήσεις στο χώρο των μειονοτικών δικαιωμάτων, αλλά δεν παύει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας καθοριστικό για την πορεία και την εξέλιξη των ανθρώπων και της κοινότητας. Σε αυτήν και τις επόμενες εκπομπές θα δούμε αναλυτικότερα τι ακριβώς σήμαιναν στην πράξη αυτές οι πολιτικές.

            Κομβικό ρόλο ως προς τον σχεδιασμό αλλά και την εφαρμογή των πολιτικών αυτών διαδραμάτισε η Διεύθυνση Πολιτικών Υποθέσεων Θράκης που συστήθηκε το 1924 και λειτούργησε έως και το 1957. Το 1964 θα δώσει τη θέση της στα Γραφεία Πολιτιστικών Υποθέσεων. Αυτά τα γραφεία, τρία στον αριθμό, σε Ξάνθη, Κομοτηνή και Αλεξανδρούπολη συντονιζόταν από την Διεύθυνση Πολιτιστικών Υποθέσεων με έδρα την Καβάλα. Το 1998 η έδρα της Διεύθυνσης μετακινείται στην Ξάνθη και μετονομάζεται σε Διεύθυνση Πολιτικών Υποθέσεων. Τα γραφεία στελεχώνονται με προσωπικό του Υπουργείου Εξωτερικών ενώ τη διοίκηση ασκεί ένας διπλωμάτης.

            Οτιδήποτε αφορά την Μειονότητα διερχόταν από τις αίθουσες αυτών των γραφείων. Στις δεκαετίες που αναφερόμαστε και εφαρμοζόταν κατά κόρον οι πολιτικές διακρίσεων, κάθε υπόθεση κάθε μέλους της Μειονότητας από τις πιο απλές μέχρι τις πιο σύνθετες, εξεταζόταν από τα Γραφεία και τη Διεύθυνση Πολιτικών Υποθέσεων. Κι αυτό δεν είχε μόνο συνέπειες ως προς τις χρονικές καθυστερήσεις για τη διεκπεραίωση μιας υπόθεσης.

            Παρόλο που οι διοικητικές ενοχλήσεις έχουν συνδεθεί με την περίοδο της επταετίας, ωστόσο είναι μία ιστορία που ξεκινάει πολύ νωρίτερα, θα έλεγε κανείς ότι έχει συνδεθεί με την παρουσία της Μειονότητας στην περιοχή.

            Ιστορικά θα πάμε πίσω στο 1938 όταν ο νόμος 1366 επί Μεταξά όριζε ότι οποιαδήποτε συναλλαγή ακίνητης περιουσίας θα πρέπει να είναι αντικείμενο έγκρισης ειδικής επιτροπής που θα συστήνονταν για αυτόν ακριβώς το λόγο. Ο νόμος παρέμεινε ανενεργός μέχρι το 1965 όπου πρωτοεφαρμόστηκε από την τότε Κυβέρνηση του Στεφανόπουλου.

            Ποιο ήταν ακριβώς το πρόβλημα; Η πολιτεία ήθελε να ελέγξει τις συναλλαγές και να υπάρχει ισορροπία ως προς την ιδιοκτησία της Μειονότητας συνολικά και ατομικά. Γενικά το κράτος δεν έβλεπε ποτέ με καλό μάτι την πώληση περιουσίας από Έλληνα σε Τούρκο και επιχείρησε να βάλει φρένο σε τέτοιου είδους συναλλαγές.

            Το αντίθετο, η αγορά περιουσίας από Τούρκο σε Έλληνα επιδοτούνταν όπως θα δούμε παρακάτω απλόχερα από το κράτος. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 οι συναλλαγές μπήκαν στο μικροσκόπιο και ο έλεγχος ήταν τόσο ασφυκτικός που σταδιακά σταμάτησε η πώληση περιουσίας σε ντόπιους μειονοτικούς.

            Η εκπομπή μας έχει αναφερθεί και παλιότερα στο Συντονιστικό Συμβούλιο Θράκης, έναν σκιώδη, μυστικό και παρακρατικό μηχανισμό επιφορτισμένο να χαράσσει και να εφαρμόζει την πολιτική έναντι της Μειονότητας. Παρόλο που η ύπαρξή του παρέμεινε μυστική για πολλές δεκαετίες, καθόριζε τα μειονοτικά τεκταινόμενα από το 1959 και για μία δεκαετία περίπου, μέχρι τη διάλυσή του. Οι αποφάσεις ιδιαίτερα σκληρές έναντι των μελών της Μειονότητας.

            Το τέλος της Χούντας έφερε νέες ελπίδες κι ένα κλίμα αισιοδοξίας, ότι θα συνοδευτεί με την κατάργηση των διοικητικών ενοχλήσεων. Παρόλα αυτά, η πολιτεία δεν έδειξε καμία τέτοια διάθεση. Αντίθετα, η κρίση στο Κυπριακό δημιούργησε ένα κλίμα τρομοκρατίας και εκφοβισμού στα μέλη της Μειονότητας. Οι διακρίσεις παρέμειναν με διάφορες διακυμάνσεις ως προς την έντασή τους σε απόλυτη συνάρτηση με την πορεία των διακρατικών σχέσεων.

            Γενικότερα οι Τούρκοι της Θράκης δεν άργησαν να καταλάβουν ότι δεν ήταν το καθεστώς της χώρας, όσο η ιδιότητα του τούρκου μειονοτικού αυτή που διωκόταν και ήταν στο στόχαστρο. Η κατάργηση των πολιτικών διάκρισης δεν ήρθε με τη Χούντα, αλλά διήρκησε κάποιες δεκαετίες ακόμα. Το 1991 έχουμε την ανακήρυξη της ισονομίας και ισοπολιτείας από τον τότε Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη στην Κομοτηνή.

            Ακόμα και τότε, η αλλαγή, η οποία αποτέλεσε προϊόν μιας σειράς εντάσεων και αναβρασμού στις οποίες θα αναφερθούμε αναλυτικά σε επόμενες εκπομπές, δεν ήρθε από την μία μέρα στην άλλη. Η μετάβαση αυτή δεν έγινε ανώδυνα, αλλά υπήρξε το αποτέλεσμα έντασης και επεισοδίων στην Θράκη, και διεθνούς κατακραυγής.

            Κύριο χαρακτηριστικό των πολιτικών ήταν ότι υπήρξαν μυστικές και απόρρητες ωστόσο έχουν σωθεί μαρτυρίες και υλικό που μας δίνουν μία εικόνα για το τι σήμαιναν αυτές οι απαγορεύσεις στη ζωή ενός Τούρκου μειονοτικού της Θράκης. Αυτό θα μας απασχολήσει στην επόμενή μας εκπομπή.