Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (08-2019)

            Τα χρόνια που ακολούθησαν την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης ήταν χρόνια προσαρμογής στα νέα δεδομένα που έφερε το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου, η υποχρεωτική ελληνοτουρκική πληθυσμιακή ανταλλαγή, το νομικό καθεστώς για τις εναπομείνασες μειονότητες, όπως αυτό διαμορφώθηκε υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών και αποτυπώθηκε στην Συνθήκη της Λωζάνης.

            Στη διακυβέρνηση της χώρας βρισκόταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος έβαλε την προσωπική του σφραγίδα όχι μόνο στην υπογραφή της Συνθήκης, αλλά και στην πολιτική που ακολούθησε έναντι των μειονοτήτων.

            Οι πηγές κάνουν αναφορά στην ιδιαίτερη ευαισθησία που επέδειξε ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας για τις μειονότητες και στο ενδιαφέρον που εξεδήλωσε ώστε να προστατευτούν οι κοινότητες και να διασφαλιστούν οι ελευθερίες και τα δικαιώματά τους.

Στις 4 Απριλίου του 1929 με δική του πρωτοβουλία ψηφίζεται στην Βουλή ο νόμος 4125 «Περί ιδρύσεως θέσεως επιθεωρητού εθνικών, θρησκευτικών ή γλωσσικών μειοψηφιών».

            Πρόκειται για τον πρώτο θεσμοθετημένο φορέα επιφορτισμένο να ασχοληθεί με τα προβλήματα των μειονοτήτων και να προτείνει λύσεις. Βάσει του άρθρου 3 ο Επιθεωρητής μειονοτήτων ήταν το ανώτερο διοικητικό όργανο των πάσης φύσεως μειονοτήτων που ήταν εγκατεστημένες εντός της ελληνικής επικράτειας και αρμόδιος να λαμβάνει τις καταγγελίες των μειονοτήτων σε περίπτωση που θεωρούσαν ότι παραβιάζονται τα δικαιώματά τους, να τα εξετάζει, να υποβάλει εισηγήσεις στον Πρωθυπουργό και να ζητά την αποκατάσταση προτείνοντας διοικητικά μέτρα για την βελτίωση της κατάστασής τους (Τσιούμης, 1997).

            Ο Επιθεωρητής διοικητικά υπαγόταν άμεσα στον Πρωθυπουργό, γεγονός που αποδεικνύει την σπουδαιότητα και το προσωπικό ενδιαφέρον του Βενιζέλου. Επιθεωρητής ορίστηκε ο στενός συνεργάτης του και άνθρωπος όχι μόνο της απολύτου εμπιστοσύνης του, αλλά και γνώστης όπως φάνηκε των μειονοτικών θεμάτων, Κωνσταντίνος Στυλιανόπουλος.

            Ο Στυλιανόπουλος πραγματοποίησε περιοδείες στην περιοχή της Δυτικής Θράκης, συνομίλησε με ανθρώπους, κατέγραψε τα προβλήματά τους και όλα αυτά τα αποτύπωσε σε εκθέσεις που συνέτασσε προς τον Βενιζέλο. Βάσει των αρχείων, ο Στυλιανόπουλος, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, πραγματοποίησε περιοδεία στην Θράκη. Όλα όσα είδε και διαχειρίστηκε, τα κατέγραψε σε δύο εκθέσεις που έστειλε στον Πρωθυπουργό στις 12 Ιουλίου και 11 Οκτωβρίου 1929. Στα τέλη του 1929 πραγματοποίησε και δεύτερη περιοδεία στην περιοχή από την οποία προκύπτει νέα έκθεση με ημερομηνία 15 Ιανουαρίου 1930. Σήμερα αυτό το αρχείο διασώζεται στο αρχειακό τμήμα του Μουσείου Μπενάκη στην Αθήνα.

            Οι εκθέσεις του Στυλιανόπουλου είναι άρτια δομημένες και σε αυτές ο συντάκτης καταγράφει ακόμα και τη μέθοδο που ακολούθησε, κάνει επισκόπηση της κατάστασης και απαριθμεί τα ζητήματα που διευθέτησε, αλλά και όλα όσα εκκρεμούν. Δεν έμεινε σε συναντήσεις με υπηρεσιακούς φορείς, αλλά ήρθε σε διαπροσωπική επαφή με μέλη της Μειονότητας.

            Στην πρώτη του έκθεση της 12^ης Ιουλίου 1929, ο Στυλιανόπουλος καταθέτει ότι σε προσωπική συνάντηση με μέλη της Μειονότητας εξέφρασαν το εξής: «Ως τώρα δεν μας λογάριαζαν, από δώ και στο εξής ελπίζομεν». Υπήρχε δηλαδή η αίσθηση στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ότι η Κυβέρνηση είχε τη Μειονότητα σε δεύτερη μοίρα. Ο Επιθεωρητής διαπίστωσε και κατέγραψε το έλλειμμα εμπιστοσύνης, απόρροια της προσφυγικής εγκατάστασης, των απαλλοτριώσεων, των επιτάξεων.

Διάχυτη είναι η αίσθηση στις εκθέσεις ότι και η πολιτεία από την πλευρά της δεν εμπιστεύεται τα μέλη της Μειονότητας για αυτό πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια ώστε να ελέγχει διάφορα τεκταινόμενα εντός της κοινότητας.

            Διαπιστώνει ο Επιθεωρητής λάθος χειρισμούς, άστοχες ενέργειες και αυθαιρεσίες των τοπικών αρχών, με αποτέλεσμα η Μειονότητα να εμφανίζεται κακοδιοικούμενη και υπό διωγμό. Πολλές πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κανείς από τις εκθέσεις και για τα τεκταινόμενα εκείνης της περιόδου στο χώρο των Μουφτειών και των βακουφίων, χρήσιμα στοιχεία που συνθέτουν την ιστορία των θρησκευτικών ζητημάτων. Πληροφορίες αντλούμε και για το καθεστώς των σχολείων εκείνης της περιόδου, για κτιριακά προβλήματα, αλλά ακόμα και προβλήματα σχετικά με τα σχολικά εγχειρίδια.

Οι εκθέσεις μπαίνουν σε λεπτομέρειες της καθημερινότητας και ασχολούνται με μία ευρεία γκάμα θεμάτων, ακόμα και με την αντιμετώπιση ή την κατεύθυνση που πρέπει να δίνεται στους στρατευμένους νέους της Μειονότητας.

            Στο τέλος κάθε έκθεσης υπάρχει αναλυτικός κατάλογος των ζητημάτων που διευθέτησε ο Επιθεωρητής στις επιτόπιες επισκέψεις του, αλλά και ζητήματα που είναι προς διευθέτηση.

Ο Στυλιανόπουλος θα επιστρέψει την άνοιξη του 1930 στην περιοχή συνοδεύοντας τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο οποίος βρέθηκε στα μέρη σε μία ιστορική περιοδεία που θα καταγράψουμε σε μία επόμενη εκπομπή και η οποία έλαβε χώρα λίγους μήνες πριν την υπογραφή του Ελληνοτουρκικού Συμφώνου Φιλίας του 1930. Η θητεία του Στυλιανόπουλου έληξε με την θητεία του Βενιζέλου στην διακυβέρνηση της χώρας. Μετά από αυτό το διάστημα δεν υπάρχει καμία αναφορά και καμία αρχειακή πηγή που να κάνει λόγο για επιθεωρητή μειονοτήτων.