Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (06-2019)

            Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Aarbakke (2000), όταν η Θράκη βρίσκεται στην ελληνοτουρκική ατζέντα, τόσο η ελληνική όσο και η τουρκική πλευρά έχουν την τάση να κάνουν αναφορά στη Συνθήκη της Λωζάνης σε κάθε σχετικό ή άσχετο θέμα. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα μέλη της Τουρκικής Μειονότητας καθώς για αυτούς προσλαμβάνεται ως ομπρέλα εγγύησης και διασφάλισης των μειονοτικών τους δικαιωμάτων. Εφόσον πολλές από τις διεκδικήσεις που υπάρχουν στην μειονοτική ατζέντα παραμένουν ανοιχτές προς επίλυση, η επίκληση στην Συνθήκη είναι πολλές φορές αιτιολογημένη και αναπόφευκτη.

            Εξίσου σημαντικό είναι να γνωρίζει ο καθένας που λαμβάνει μέρος στο διάλογο για τα μειονοτικά το περιεχόμενο, τι ακριβώς αναφέρουν τα εννέα (9) άρθρα (άρ. 37-45) του τμήματος Ε για την «Προστασία των Μειονοτήτων». Διότι παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν όλοι όσοι επικαλούνται με σχετική ευκολία τη Συνθήκη της Λωζάνης, γνωρίζουν ακριβώς το περιεχόμενό της ή στηρίζονται στη γενική διαπίστωση ότι εφόσον αυτή εγγυάται τα μειονοτικά δικαιώματα τότε είναι εύκολη η επίκλησή της σε κάθε περίσταση.

            Μία παρατήρηση που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ότι μέχρι το ακροτελεύτιο άρθρο 45, όλα τα προηγούμενα αναφέρονται στις υποχρεώσεις της Τουρκικής Κυβέρνησης προς τις «μη μουσουλμανικές μειονότητες». Στο άρθρο 45 αναφέρεται ότι όλες οι παραπάνω διατάξεις ισχύουν κατ’ αντιστοιχία και δεσμεύουν την Ελλάδα έναντι της «μουσουλμανικής-τουρκικής μειονότητας».

Το άρθρο 37 ορίζει ρητά ότι η Συνθήκη υπερισχύει οποιαδήποτε νομοθεσίας ή κανονισμού ή οποιασδήποτε νομικής πράξης αντιβαίνει ή έρχεται σε αντίθεση με τους όρους και τις διατάξεις της. Χρήσιμη διάταξη για τα δύο κράτη που οφείλουν να έχουν κατά νου όταν συντάσσουν και διαμορφώνον την εθνική τους νομοθεσία ώστε να μην αντιβαίνει με τις διατάξεις της διεθνούς Συνθήκης.

            Το άρθρο 38 μιλάει για την υποχρέωση της Τουρκικής Κυβέρνησης να παρέχει σε όλους τους κατοίκους της Τουρκίας πλήρη και απόλυτη προστασία της ζωής, της ελευθερίας τους χωρίς καμία διάκριση που να στηρίζεται στην γέννηση, την εθνικότητα, τη γλώσσα, τη φυλή ή τη θρησκεία. Κατ’ αντιστοιχία, όλοι οι κάτοικοι μπορούν να πρεσβεύουν ελεύθερα όποια πίστη, θρησκεία ή δοξασία επιθυμούν. Το ίδιο άρθρο κατοχυρώνει την ελευθερία στην κυκλοφορία και τη μετανάστευση, με την επιφύλαξη εφαρμογής από την πλευρά της Τουρκικής Κυβέρνησης μέτρων για όλους τους τούρκους υπηκόους προς όφελος της εθνικής άμυνας και της δημόσιας τάξης.

            Ζητήματα ισονομίας και ισοπολιτείας αγγίζει το άρθρο 39 καθώς αναφέρει ότι όλοι οι τούρκοι υπήκοοι αδιακρίτως θα απολαμβάνουν τα ίδια αστικά και πολιτικά δικαιώματα και θα είναι ίσοι έναντι του νόμου. Κανένας περιορισμός δεν μπορεί να τους επιβληθεί ως προς την ελεύθερη χρήση της γλώσσας, εννοώντας την μητρική γλώσσα, είτε στην ιδιωτική σφαίρα είτε στις εμπορικές σχέσεις, κανένας περιορισμός στην θρησκεία, στον τύπο και κάθε μορφής δημοσιεύματα, όπως επίσης στις δημόσιες συναθροίσεις. Η Κυβέρνηση θα παρέχει ευκολίες για την προφορική χρήση της μητρικής γλώσσας στα δικαστήρια.

            Το άρθρο 40 δίνει το δικαίωμα στους τούρκους υπηκόους που ανήκουν σε μη μουσουλμανικές μειονότητες να ιδρύσουν, να διευθύνουν και να εποπτεύουν με δικά τους έξοδα κάθε είδους φιλανθρωπικά, θρησκευτικά ή κοινωφελή ιδρύματα, σχολεία και εκπαιδευτήρια στα οποία θα κάνουν ελεύθερα χρήση της γλώσσας τους και θα ασκούν ελεύθερα τη θρησκεία τους.

            Συνέχεια του προηγούμενου, το άρθρο 41 ορίζει την υποχρέωση που δεσμεύει την Τουρκική Κυβέρνηση στις πόλεις και τις περιφέρειες που διαμένει η εκεί Μειονότητα να παρέχει κάθε διευκόλυνση για την διδασκαλία στην μητρική γλώσσα. Η Τουρκική Κυβέρνηση δύναται να καταστήσει υποχρεωτική τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα μειονοτικά σχολεία. Στο ίδιο άρθρο προβλέπεται ο καταμερισμός και συμμετοχή κατ΄  αναλογία των δημοσίων ή δημοτικών δαπανών στη λειτουργία των μειονοτικών σχολείων, αλλά και για θρησκευτικό ή φιλανθρωπικό σκοπό.

            Η οικογενειακή και προσωπική ζωή βρίσκεται στο στόχαστρο του άρθρου 42 που ορίζει ότι η Τουρκική κυβέρνηση θα λάβει τα καλύτερα μέτρα για να ρυθμίζονται όποια ζητήματα προκύψουν σύμφωνα με τα έθιμα των μειονοτήτων. Τα μέτρα αυτά μάλιστα θα επεξεργάζονται από ειδικές επιτροπές συγκροτημένες από την Τουρκική Κυβέρνηση και έναν εκπρόσωπο κάθε μειονότητας. Σε περίπτωση διαφωνίας θα οριστεί διαιτητής από κοινού με την Τουρκική Κυβέρνηση και το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών.

            Το ίδιο άρθρο ορίζει και την υποχρέωση της Τουρκικής Κυβέρνησης να προστατεύει τα θρησκευτικά ιδρύματα των μειονοτήτων και να παρέχει κάθε ευκολία και άδεια για ίδρυση νέων θρησκευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων.

            Μένοντας στον θρησκευτικό τομέα και την προστασία της θρησκευτικής πίστης και των εθίμων, το άρθρο 43 δίνει την ελευθερία στα μέλη της Μειονότητας να μην είναι υποχρεωμένοι να προβούν σε πράξεις που παραβιάζουν ή αντιβαίνουν την πίστη και τη θρησκεία τους.

            Η Συνθήκη της Λωζάνης είναι μία σε ένα σύνολο συνθηκών που υπογράφησαν στο τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών. Για αυτό και το άρθρο 44 κάνει αναφορά ότι τα άρθρα της παρούσας συνθήκης δεσμεύουν την Τουρκία στο πλαίσιο διεθνούς υποχρέωσης έναντι τις εγγύησης της Κοινωνίας των Εθνών. Συνεπώς, σε περίπτωση διχογνωμίας ή άλλης διαφοράς, τα όποια ζητήματα ανακύψουν θα παραπέμπονται στο Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαιοσύνης.

            Η Συνθήκη είναι σημαντική διότι κατοχυρώνει τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του Τούρκου πολίτη για τα μέλη της Ελληνικής μειονότητας και του Έλληνα πολίτη για τα μέλη της Τουρκικής μειονότητας. Συγχρόνως, κι αυτό αποτελεί ίσως το πιο ενδιαφέρον σημείο, κατοχυρώνονται και τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητα του μέλους της Μειονότητας και αυτά είναι η απρόσκοπτη χρήση της μητρικής γλώσσας στην δημόσια και ιδιωτική σφαίρα, η αξιοποίηση διερμηνέων στα δικαστήρια, η ίδρυση και διαχείριση των βακουφιών, των σχολείων και άλλων ιδρυμάτων φιλανθρωπικού ή εκπαιδευτικού χαρακτήρα.

            Το τελευταίο άρθρο 45, ορίζει ότι οι διατάξεις του τμήματος για την προστασία των μειονοτήτων αναγνωρίζονται και για την «μουσουλμανική-τουρκική μειονότητα» στην Ελλάδα. Σε αυτό το άρθρο και συγκεκριμένα, στην συζήτηση που ξεκίνησε με αφορμή αυτό και αναφέρεται στην αρχή της αμοιβαιότητας, θα σταθούμε στην επόμενή μας εκπομπή.