Η Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης (02-2019)

            Το 2019 ήρθε μαζί με έναν νέο κύκλο εκπομπών για την Τουρκική Μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Τη φετινή χρονιά οι εκπομπές μας θα έχουν περισσότερο ιστορικό χαρακτήρα. Θα επιχειρήσουμε να κάνουμε μία αναδρομή στο παρελθόν και θα προσεγγίσουμε ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα και καθόρισαν την πορεία και την εξέλιξη της κοινότητας.

Συζητώντας το παρελθόν δεν θα παραλείψουμε να σχολιάσουμε γεγονότα και ειδήσεις για την κοινότητα που συμβαίνουν σήμερα. Το βλέμμα και το ενδιαφέρον μας είναι στραμμένο και στο παρόν και στις σημαντικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην Δυτική Θράκη. Η εκπομπή μας δεν θα αφήσει ασχολίαστα όλα εκείνα που θα συμβούν το 2019 και θα αγγίξουν την κοινότητα στην καθημερινότητά της ή στο πεδίο των χρόνιων αιτημάτων και διεκδικήσεών της.

Για τους περισσότερους, αν όχι όλους, η ιστορία της Μειονότητας ξεκινάει με την Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 διότι τότε αναγνωρίζεται το μειονοτικό της στάτους. Έχει ενδιαφέρον να δούμε λίγο τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην Συνθήκη σταθμό για τα μειονοτικά. Πριν από αυτό λίγα λόγια για το γεωμορφολογικό και γεωστρατηγικό χαρακτήρα της Θράκης.

Η ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Θράκης είναι διοικητικά μοιρασμένη ανάμεσα στην Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Τουρκία. Το ελληνικό τμήμα της είναι γνωστό και με την ονομασία Δυτική Θράκη σε αντιδιαστολή με την Ανατολική Θράκη που βρίσκεται στην τουρκική πλευρά. Το βόρειο τμήμα της οροσειράς της Ροδόπης ορίζει το τμήμα εκείνο της Θράκης που ανήκει στην Βουλγαρία.

Η ελληνική Θράκη λοιπόν έχει ως φυσικά της όρια δυτικά τον ποταμό Νέστο, ανατολικά τον ποταμό Έβρο, βόρεια την οροσειρά της Ροδόπης και νότια το θρακικό πέλαγος. Διοικητικά απαρτίζει μαζί με τους νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Συγχρόνως η Θράκη αποτελεί το βορειοανατολικό σύνορο της Ελλάδας με την Τουρκία, συνορεύει βόρεια με την Βουλγαρία, και λόγω αυτής της θέσης αποτελεί το ανατολικό άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Μία περιοχή με τα παραπάνω γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά και την γεωστρατηγική σημασία που της προσδίδουν, όπως είναι φυσικό και επόμενο, πέρασε από την διεκδίκηση και την κυριαρχία πολλών δυνάμεων. Το πληθυσμιακό της τοπίο και οι κυρίαρχες πληθυσμιακά ομάδες εναλλάσσονταν με τις συγκυρίες και τις συνθήκες, ωστόσο ανέκαθεν υπήρξε τόπος όπου βρισκόταν εγκατεστημένες πληθυσμιακές ομάδες με διαφορετικές εθνοτικές, πολιτισμικές, θρησκευτικές και γλωσσικές καταβολές. 

Κύριοι διεκδικητές της περιοχής μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την μετάβαση από το σύστημα των αυτοκρατοριών σε εκείνο των εθνών-κρατών, υπήρξαν η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Τουρκία. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η ανάμειξη του διεθνή παράγοντα και των ξένων δυνάμεων που διαμόρφωναν συμμαχίες καθοριστικές για το μέλλον της περιοχής και των ανθρώπων της.

Ο 19^ος αιώνας υπήρξε αιώνας εξεγέρσεων για τους λαούς των βαλκανίων με βασικό αίτημα την εθνική τους ανεξαρτησία. Για την περιοχή της Θράκης ορόσημο είναι ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878) που κατέληξε στην Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου τον Μάρτιο του 1878. Μεγάλα τμήματα της περιοχής πέρασαν στην Βουλγάρικη κυριαρχία.

Ακολούθησαν οι δύο βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913) όπου η Θράκη με μία εναλλαγή ανάμεσα στην βουλγαρική και την σύντομη χρονικά ελληνική κυριαρχία κατέληξε πάλι στα χέρια των Βουλγάρων με τη Συνθήκη Ειρήνης του Βουκουρεστίου (10 Αυγούστου 1913).

Επόμενος σταθμός είναι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ο οποίος έληξε με την ήττα της Βουλγαρίας και την επικράτηση των Συμμαχικών Δυνάμεων στα χέρια των οποίων πέρασε η Δυτική Θράκη. Από τον Οκτώβριο του 1919 μέχρι τον Μάιο του 1920 οι Συμμαχικές Δυνάμεις διοικούσαν την περιοχή υπό την καθοδήγηση του Γάλλου Στρατηγού Σαρπύ (Charpy), ενώ δημιουργήθηκε η Διασυμμαχική Διοίκηση Θράκη που θα διοικούσε την περιοχή μέχρι να παρθεί η οριστική απόφαση για το μέλλον της. 

Τον Μάιο του 1920 η Δυτική Θράκη ενσωματώθηκε στον ελληνικό κορμό. Οι συμμαχικές δυνάμεις αποχώρησαν ειρηνικά παραχωρώντας στον ελληνικό στρατό την διοίκηση της περιοχής. Είναι ένα θέμα που θα αγγίξουμε με περισσότερες λεπτομέρειες σε μία από τις επόμενες εκπομπές μας.

Ακολουθεί η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) με την οποία παραχωρείται και η Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα μέχρι να οδηγηθούμε μετά από μία ακόμα ταραγμένη περίοδο αντιδράσεων και ξεσηκωμού στην Συνθήκη της Λωζάννης του 1923.

Όλη αυτή η περίοδος στα τέλη του 19^ου και στις αρχές του 20^ου αιώνα συνοδεύτηκε με μάχες, πολέμους, συμμαχίες, εξεγέρσεις, πληθυσμιακές μετακινήσεις. Στην επόμενη εκπομπή θα σταθούμε σε ανεξάρτητες πρωτοβουλίες εκείνης της περιόδου που στόχο είχαν την συγκρότηση ανεξάρτητων κρατιδίων. Κάποιες από αυτές τις ανεξάρτητες πρωτοβουλίες έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Μειονότητα καθώς έχουν ταυτιστεί με την ιστορική παρουσία και πορεία της στην περιοχή.