Παγκόσμια Προοπτική (2018-42)

*του Κουντρέντ Μπουλμπούλ

Όταν ο Ζιγιά Σελτσούκ ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Εθνικής Παιδείας, έκανε λόγο για ανάγκη καθορισμού μιας νέας στρατηγικής στην παιδεία και είπε πως θα ετοιμαστεί σύντομα, γεγονός που ενθουσίασε αρκετό κόσμο. Είναι γνωστό ότι ένα μέρος των προβλημάτων μας ακαδημαϊκής, γραφειοκρατικής και πολιτικής φύσεως, πηγάζει από την έλλειψη στρατηγικής. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι μια απόλυτα σωστή αρχή η αναζήτηση στρατηγικής σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς. Μέχρι πρόσφατα ήταν προφανές ότι η εθνική παιδεία που ήταν επικεντρωμένη στις τεχνικές ανάγκες και τα επείγοντα προβλήματα, είχε ανάγκη από μια νέα στρατηγική. Από την άλλη, ένα σημαντικό μέρος των προβλημάτων μας πηγάζει από τις εσφαλμένες στρατηγικές. Παρότι μια στρατηγική εκπαίδευσης είναι εύστοχη, πρέπει όλοι να συνεισφέρουν για να μην είναι εσφαλμένη όπως ήταν εδώ και 200 χρόνια, ούτε ελλιπής.

1. Μια στρατηγική που γνωρίζει το απαιτούμενο ανθρώπινο προφίλ. Μια στρατηγική στην παιδεία πρέπει πρώτα από όλα να δίνει απάντηση στο πώς πρέπει να είναι το ανθρώπινο προφίλ που θα οδηγήσει τον λαό μας σε ένα καλύτερο αύριο. Το ανθρώπινο προφίλ που έχουμε ανάγκη σήμερα είναι ένα προφίλ εξοπλισμένο με εθνικές, πνευματικές και καθολικές αξίες.

2. Μια στρατηγική που θα διέπεται από θεμελιώδεις αρχές: Μια στρατηγική στην παιδεία πρέπει να έχει μια συγκεκριμένη φιλοσοφία ή βασικές αρχές για να δημιουργήσει αυτό το προφίλ. Οι δε Καθολικές Αρχές στην Παιδεία θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σε επτά σημεία. Μια παιδεία που δίνει στον άνθρωπο την συνείδηση της δικαιοσύνης. Μια παιδεία που τον κάνει να έχει θετική οπτική και να δημιουργεί άτομα που έχουν ενστερνιστεί τους γενικούς κανόνες ηθικής. Μια παιδεία που διδάσκει την εργασία και που διαφοροποιείται ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός. Μια παιδεία άμεσα συνδεδεμένη με την ζωή. Που δεν βασίζεται στην παπαγαλία αλλά που κάνει το άτομο να σκέφτεται, να αμφισβητεί και να ανακαλύπτει.

3. Ανάλυση ανάγκης και κατάλληλος εξοπλισμός: Μετά το ανθρώπινο προφίλ και τις βασικές αρχές, πρέπει να γίνει μια κατάλληλη ανάλυση αναγκών. Η ανάλυση των αναγκών πρέπει να ετοιμάζεται λαμβάνοντας υπόψη το μέλλον της Τουρκίας, της περιοχής και του κόσμου. Η Τουρκία είναι μια χώρα υψηλής έντασης εργασίας και γι’ αυτό θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε επαγγελματικές σχολές και να αναθεωρηθεί το σύστημα με βάση αυτή την ανάγκη. Και αυτή η ανάλυση ανάγκης θα πρέπει να επικαιροποιείται τακτικά και να αναθεωρείται ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής.

4. Ένα δημόσιο που δεν εκτελεί αλλά συντονίζει, επιθεωρεί και προσανατολίζει: Μετά από τον καθορισμό των αρχών για την δημιουργία του επιθυμητού ανθρώπινου προφίλ, το θέμα είναι αν η ευθύνη της εκπαίδευσης θα ανήκει εντελώς στο δημόσιο ή αν το δημόσιο θα αναλάβει ρόλο καθοδήγησης, ελέγχου και συντονισμού. Σήμερα οι άνθρωποι θέλουν πια να έχουν περισσότερο λόγο σε σχέση με το μέλλον των παιδιών τους. Έχουν πια μείνει πίσω οι εποχές κατά τις οποίες το κράτος όριζε την διδακτέα ύλη χωρίς να υπολογίζει τις προτιμήσεις και τις ανάγκες των πολιτών. Οι οικογένειες επιθυμούν για τα παιδιά τους μια παιδεία που θα είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένη απέναντι στην θρησκεία, την γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Τα συστήματα παιδείας θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των γονιών αλλά και στις διάφορες ανάγκες που αναζητούν οι αγορές. Επομένως η ετοιμασία μιας στρατηγικής εκπαίδευσης είναι ταυτόχρονα θέμα ελευθερίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αναγκών της αγοράς. Με πιο απλά λόγια τα εκπαιδευτικά συστήματα θα πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις των γονιών, να είναι δηλαδή πιο μουσουλμανικά, πιο χριστιανικά, πιο εβραϊκά ή πιο κοσμικά, πιο φιλελεύθερα, πιο σοσιαλιστικά, πιο συντηρητικά, κ.ο.κ. Ταυτόχρονα στο παγκόσμιο κλίμα όπου ο ανταγωνισμός καθίσταται ολοένα και πιο σκληρός, πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένα απέναντι στις απαιτήσεις των αγορών που αλλάζουν συχνά. Μια εκπαίδευση για την οποία αποφασίζει μόνο το κράτος είναι αδύνατον να ανταπεξέλθει στις διάφορες επιλογές των γονιών, ούτε στις απαιτήσεις των αγορών που αλλάζουν συχνά. Γι’ αυτό και η εκπαιδευτική μας στρατηγική πρέπει να συντονίζεται, να επιθεωρείται και να κατευθύνεται από το δημόσιο και όχι να εκτελείται από αυτό. Θα πρέπει να επιταχυνθεί η τάση της ενίσχυσης της παρουσίας της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα στην εκπαίδευση. (Αυτό το μοντέλο εφαρμόζεται με επιτυχία στον τομέα της υγείας). Θα μπορούσε να γίνει λόγος για τα λάθη της κοινωνίας των πολιτών, του ιδιωτικού τομέα. Αυτές οι κριτικές μπορεί να είναι πολύ δικαιολογημένες. Στον δικό μας πολιτισμό καταλαμβάνουν σημαντική θέση τα βακούφια. Ο Αβικέννας, ο Αλ Γκαζαλί, ο Μεβλανά, ο Χαραζμί, ο Μουλά Φεναρί, ο Αλί Κουστσού και πολλοί άλλοι άνθρωποι της επιστήμης και της σκέψης, έχουν καλλιεργηθεί από ιδρύματα που ήταν στοιχεία της κουλτούρας των βακουφιών. Το ποτάμι αυτό έστω και αν και έχει στερέψει, πρέπει να γεμίσει με κουβαλημένο νερό και αυτή η εστία να ξαναχτιστεί και να αναδυθεί από τις στάχτες της.

Από την άλλη μεριά σε χώρες όπως η Τουρκία όπου ο νέος πληθυσμός είναι μεγάλος αλλά η ταχύτητα αύξησης του πληθυσμού μειώνεται, δεν είναι βιώσιμο από άποψη κόστους να καλύπτονται μόνο από το κράτος οι ανάγκες εκπαίδευσης όπως νέα σχολεία, διδακτικό προσωπικό και κτήρια. Λόγω της πτώσης του ποσοστού γεννητικότητας μετά από κάποιο καιρό δεν θα υπάρχει ανάγκη για σχολεία και τάξεις και οι δάσκαλοι δεν θα έχουν μαθητές για να τους διδάξουν. Γι’ αυτό η λογική απαιτεί τον διαμοιρασμό από τώρα αυτού του κόστους με τον ιδιωτικό τομέα.

5. Μια στρατηγική που δεν οδηγεί τον μαθητή μέχρι το τελευταίο σημείο αλλά τον προσανατολίζει ανάλογα με τις ικανότητές του: Ένα από τα βασικά προβλήματα του σημερινού συστήματος παιδείας είναι ότι οδηγεί τους νέους μέχρι τα πανεπιστήμια και στις επαγγελματικές εξετάσεις επειδή δεν κάνει κανέναν προσανατολισμό. Ενώ είναι πολύ περιορισμένη η ανάγκη σε επαγγέλματα που είναι επαγγέλματα καριέρας όπως αποκαλούνται, το γεγονός ότι οι νέοι οδηγούνται μέχρι το τελικό σημείο και μόλις φτάνουν εκεί έρχονται αντιμέτωποι με την πικρή αλήθεια, είναι μια μεγάλη απώλεια και για τους ίδιους και για την χώρα μας. Γι’ αυτό και πρέπει η στρατηγική στην παιδεία να βασίζεται σε ένα σύστημα που κατευθύνει τους μαθητές ξεκινώντας από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ανάλογα με τις ικανότητές τους.

6. Μια στρατηγική η οποία θα είναι ανοιχτή στον ανταγωνισμό: Η Τουρκία καθίσταται ένα κέντρο ξένων φοιτητών. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην τελετή έναρξης του ακαδημαϊκού έτος του Ανώτατου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου, ανέφερε ότι στην Τουρκία υπάρχουν 143 χιλιάδες ξένοι φοιτητές. Στον διεθνή ανταγωνισμό ο στόχος μας είναι να αυξήσουμε περισσότερο αυτόν τον αριθμό. Για να προσελκύσουμε περισσότερους ξένους φοιτητές η εκπαιδευτική στρατηγική μας πρέπει να περιέχει στοιχεία όπως περαιτέρω συνειδητοποίηση των εργαζομένων, εξειδίκευση των πανεπιστημίων, νέες επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα και αναθεώρηση του κανονισμού.

7. Μια στρατηγική όχι συγκεντρωτική αλλά ευαισθητοποιημένη στις τοπικές ανάγκες: Η στρατηγική θα πρέπει να σχεδιαστεί ανάλογα με τις τοπικές ανάγκες, να προσφέρει ευκαιρίες σε διάφορες πόλεις και διάφορα σχολεία και να παρέχει την δυνατότητα τα σχολεία να ανοίγουν και να κλείνουν ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε πόλης.

Ας ολοκληρώσουμε με τα λόγια του CEO στον τομέα ηλεκτρονικού εμπορίου Τζακ Μα: «Η παιδεία είναι μεγάλη υπόθεση. Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο διδασκαλίας, μπορεί να μπλέξουμε άσχημα. Διότι ο τρόπος διδασκαλίας που έχουμε ανήκει σε 200 χρόνια πριν. Δεν μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας τον ανταγωνισμό με τα μηχανήματα. Εκείνα είναι πιο έξυπνα. Οι αξίες, η πίστη, η ανεξάρτητη σκέψη, η ομαδική εργασία, η αξία που δίνει στον άλλον. Όλα αυτά είναι ανθρώπινες ικανότητες. Η γνώση δεν μπορεί να σας τα μάθει. Για να καταλάβουν οι άνθρωποι ότι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, πρέπει να τους μάθουμε την τέχνη. Αυτά που τους μαθαίνουμε πρέπει να είναι διαφορετικά από αυτά που μαθαίνουν τα μηχανήματα».

* Ο Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μπεγιαζίτ στην Άνκαρα.