Παγκόσμια Προοπτική (2018-36)

Καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ*

Ο κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Χάρβεϊ στο βιβλίο του «Η κατάσταση της μετανεωτερικότητας» ορίζει ως χωροχρονική συμπύκνωση την εποχή που ζούμε. Οι διαδικασίες παγκοσμιοποίησης μέσα στις οποίες ζούμε φέρνουν κοντά αυτά που είναι πολύ μακριά αλλά συνάμα απομακρύνουν και αυτά που είναι κοντά. Μπορεί να υποχρεώσει στη λήθη την κοινή ιστορία και τις εμπειρίες. Σήμερα θέλω να αναφερθώ στους Μουσουλμάνους της Ινδίας. Σήμερα η Ινδία μας είναι τόσο μακριά όσο και το Μεξικό από την άποψη της κοινωνικής αντίληψης. Άραγε ήταν πάντα έτσι από ιστορική άποψη;

Το ξεχασμένο ισλαμικό παρελθόν της Ινδίας

Η πρώτη επαφή της ινδικής υποηπείρου (Ινδία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές) με το Ισλάμ ανάγεται στην εποχή του Ουμάρ ιμπν αλ-Χαττάμπ.

Ο διευθυντής έρευνας του Mashreq Centre του Νέου Δελχί και επισκέπτης ακαδημαϊκός του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Yıldırım Beyazıt της Άνκαρα, δόκτορας Ομαΐρ Ανάς, τον οποίο φιλοξένησα στην εκπομπή Çeşmi Cihan στο τουρκικό πρόγραμμα του TRT TSR σημείωσε ότι το Ισλάμ ήλθε μέσω τριών οδών στην Ινδία. Η πρώτη είναι η ίδια με αυτήν στην Ινδονησία, μέσω των Μουσουλμάνων εμπόρων. Οι Μουσουλμάνοι έμποροι που έκαναν σωστά τη δουλεία τους και ενέπνεαν εμπιστοσύνη στις συναλλαγές διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση του Ισλάμ στην υποήπειρο.

Η δεύτερη οδός είναι οι σούφι που ήλθαν από την Κεντρική Ασία και οι οποίοι άσκησαν σημαντική επιρροή στην Ινδία. Ο δόκτορας Ανάς αναφέρει ότι στην υποήπειρο είναι ευρέως γνωστός ειδικά ο Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί. Υπογραμμίζει ότι οι Ινδοί Μουσουλμάνοι και κυρίως οι Σούφι επισκέπτονται την Κόνια όταν έρχονται στην Τουρκία και σημειώνει ότι ο Μεβλανά μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική γέφυρα μεταξύ των δυο χωρών. Μπορεί σε αυτό να συμβάλλει σημαντικά και το γεγονός ότι ο Μεβλανά κατάγεται από την πόλη Μπαλχ που βρίσκεται στο Χορασάν του Αφγανιστάν, μια περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Ινδία. Αν κοιτάξουμε τη ζωή του Μεβλανά, είναι σαν μια γέφυρα υπεράνω της ιστορίας το ένα άκρο της οποίας βρίσκεται σε εκείνη την περιοχή και το άλλο απλώνεται στην Ανατολία, τα μηνύματα της οποίας είναι διαχρονικά. Κάθε ιστορική εποχή, ενώνει τις γεωγραφικές περιοχές, τις χώρες και τους ανθρώπους.

Η τρίτη οδός είναι οι μουσουλμανικές διοικήσεις που εξουσίασαν επί αιώνες. Μουσουλμάνοι κυβερνώντες τουρκικής καταγωγής αρχίζουν να έχουν επιρροή στην Ινδία από τις αρχές της 2^ης χιλιετίας. Εξουσίασαν με ανοχή και σεβασμό απέναντι στις διαφορετικότητες όπως ακριβώς συνέβη στις πρακτικές των Οθωμανών και στην Ανδαλουσία. Συμβίωσαν με τις παραδόσεις της υποηπείρου και τον πολιτισμό του γηγενούς πληθυσμού.

Η ινδική υποήπειρος έχει αναδείξει μεγάλους Μουσουλμάνους λόγιους. Αν φρεσκάρουμε λίγο τη μνήμη μας, θα θυμηθούμε αμέσως τον συγγραφέα του Μακτουμπάτ, Ιμάμη Ραμπανί (1564-1624), τον συγγραφέα του Χουτζάτουλαλλαχί’λ Μπαλιγά, Σαχ Ουαλιουλλάχ Ντεχλαβί (1602-1662), και τον συγγραφέα του βιβλίου «Τι έχασε ο κόσμος με την οπισθοδρόμηση των Μουσουλμάνων», Αμπούλ Χασάν αλ Ναδούι (1914-1999).

Το ισλαμικό παρελθόν της Ινδίας γίνεται ολοένα και λιγότερο ορατό και γνωστό μετά την εισβολή των Βρετανών. Τείνει να ξεχαστεί. Πέρα από τις κατοχικές πολιτικές, σε αυτό μπορούμε να πούμε ότι συμβάλλει η προσπάθεια της Ινδίας, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές που διανύουν μια διαδικασία ίδρυσης δικού τους κράτους, να δημιουργήσουν μια ιστορία και ένα έθνος η καθεμιά.

Η Ινδία με περισσότερους από 200 εκατομμύρια Μουσουλμάνους είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο μετά την Ινδονησία με τον μεγαλύτερο πληθυσμό Μουσουλμάνων. Στην ινδική υποήπειρο ο πληθυσμός των Μουσουλμάνων πλησιάζει τα 600 εκατομμύρια. Ο πληθυσμός της Ινδίας είναι 1.3 δισεκατομμύρια. Δυστυχώς είναι απογοητευτική η σημερινή κατάσταση των Μουσουλμάνων στην Ινδία. Οι καταπιέσεις σε βάρος των Μουσουλμάνων στην περιοχή Ασάμ αυξάνονται ολοένα και περισσότερο.

700 χρόνια τουρκογενών σουλτανάτων

Από τις αρχές της 2^ης χιλιετίας μέχρι το 1857 στην ινδική υποήπειρο κυβερνούν τουρκογενείς Σουλτάνοι. Τα τουρκογενή σουλτανάτα στην περιοχή ξεκινούν με τους Γαζναβίδες. Ένα από τα ευρέως γνωστά σουλτανάτα είναι η Αυτοκρατορία των Μουγκάλ που άκμασε επί εποχής του σάχη Μπαμπούρ που ήταν ένας Τούρκος Τσαγκατάι και του Τζαχανγκίρ.

Μετά την ήττα του τελευταίου ηγεμόνα της αυτοκρατορίας των Μουγκάλ, σάχη Μπαχαντούρ, από τους Βρετανούς το 1857, τελειώνει οριστικά η περίοδος των σουλτανάτων στην ινδική υποήπειρο.

Είναι γνωστό ότι διατηρούσαν στενές σχέσεις οι Οθωμανοί σουλτάνοι και οι σουλτάνοι στην Ινδία. Κάποιες Οθωμανές πριγκίπισσες παντρεύτηκαν Ινδούς πρίγκιπες μετά την εξορία των μελών της οθωμανικής δυναστείας από την Τουρκία.

Αν οι Βρετανοί εισέβαλαν πιο νωρίς στην Ινδία ή αν οι Μουσουλμάνοι είχαν ανακαλύψει τις ΗΠΑ;

Σήμερα στην Ινδία υπάρχουν 18 επίσημες γλώσσες, 22 πολιτείες ενώ ομιλούνται 400 γλώσσες και διάλεκτοι. Μπορεί ίσως να είναι η πλουσιότερη σε θρησκείες, γλώσσες, πολιτισμούς και πεποιθήσεις χώρα στον κόσμο. Αναμφίβολα είναι πολύ μεγάλη η συμβολή των μουσουλμανικών διοικήσεων που διήρκησαν πολλούς αιώνες στο ότι ο πλούτος αυτός επέζησε μέχρι σήμερα. Διότι οι διοικήσεις αυτές δεν εξάλειψαν τον πολιτισμό, τη γλώσσα και τη θρησκεία των ντόπιων, δεν τους αφομοίωσαν, διακυβέρνησαν θεωρώντας τους κομμάτι του δικού τους πολιτισμού. Όπως ακριβώς έκαναν οι Οθωμανοί στη δική τους γεωγραφική περιοχή και οι Άραβες στην Ανδαλουσία. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο όλες οι θρησκείες, οι γλώσσες, οι πολιτισμοί διατηρήθηκαν με ακέραιο τρόπο σε αυτές τις περιοχές όταν έχασαν την εξουσία οι μουσουλμανικές διοικήσεις. Πάρα τις μακροβιότερες μουσουλμανικές διοικήσεις τα τουρκικά και τα αραβικά έχουν εξαφανιστεί από το χάρτη στα Βαλκάνια και στην Ανδαλουσία αντίστοιχα, ενώ τα αγγλικά είναι μια από τις επίσημες γλώσσες στην Ινδία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Ορισμένες γλώσσες, θρησκείες και πολιτισμοί του γηγενούς πληθυσμού στις ΗΠΑ όχι μόνο δεν διατηρούνται αλλά προστατεύονται σαν φαλακρές ίβιδες που είναι υπό εξαφάνιση.

Η κατάσταση αυτή κάνει τον άνθρωπο να αναρωτηθεί: Τι θα συνέβαινε αν οι Άγγλοι έφταναν στην Ινδία το 1400 όπως έκαναν στην Αμερική και όχι το 1800; Μάλλον η Ινδία θα ήταν μια χώρα όπου ο λευκός άνδρας θα επέβαλε περισσότερο τη γλώσσα και τη θρησκεία του και θα εξαφανίζονταν ο πολιτισμός, η γλώσσα και οι πεποιθήσεις των γηγενών πληθυσμών. Ή ας αντιστρέψουμε την ερώτηση: Τι θα συνέβαινε αν την Αμερική την ανακάλυπταν οι Μουσουλμάνοι και όχι οι Δυτικοί, ποια θα ήταν η κατάσταση των ιθαγενών; Θα ήταν πάλι υπό εξαφάνιση ο πολιτισμός, οι πεποιθήσεις, η γλώσσα των Αζτέκων των Ίνκα, των Μάγια; Ή μήπως αυτοί θα κυβερνούσαν σήμερα στις ΗΠΑ;

Μετά την βρετανική εισβολή δεν επικράτησε μονάχα ο δυτικός πολιτισμός στην ινδική υποήπειρο. Η περιοχή τριχοτομήθηκε σε Ινδία, Πακιστάν και Μπαγκλαντές. Αποτελεί θέμα συζήτησης αν η τριχοτόμηση αυτή ήταν το αποτέλεσμα της βρετανικής ιμπεριαλιστικής πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε» ή της πολιτικής απόγνωσης των Μουσουλμάνων που στριμώχτηκαν ή τους στρίμωξαν. Αν η υποήπειρος παρέμενε μια χώρα, δεν θα στρεφόταν η μια χώρα εναντίον της άλλης και μπορεί να επικρατούσε περισσότερη γαλήνη και σταθερότητα στην περιοχή με την επιρροή των Μουσουλμάνων που θα διέθεταν την πλειοψηφία. Ποιος ξέρει;

Ο Απελευθερωτικός Πόλεμος και οι Ινδοί Μουσουλμάνοι

Ήταν μεγάλη η αντίδραση των Ινδών Μουσουλμάνων όταν οι Βρετανοί επιτέθηκαν στα οθωμανικά εδάφη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τελούσαν και οι ίδιοι υπό βρετανική εισβολή. Αν το Οθωμανικό Κράτος βρισκόταν υπό κατοχή αυτό θα κατακρεουργούσε τις ελπίδες τους και θα εμβάθυνε περαιτέρω την κατοχή στη δική τους χώρα. Ξεκίνησαν το κίνημα Χιλαφάτ το οποίο στήριξαν ο Τζίναχ και ο Γκάντι για να βοηθήσουν το Οθωμανικό Κράτος. Πραγματοποιήθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις. Οι ηγέτες του κινήματος συναντήθηκαν με τον τότε Βρετανό Πρωθυπουργό. Συγκέντρωσαν χρήματα για να στηρίξουν τον απελευθερωτικό πόλεμο και τα έστειλαν στην Τουρκία.

Ξεκινήσαμε με την παγκοσμιοποίηση, ας ολοκληρώσουμε με αυτήν. Ενώ η παγκοσμιοποίηση φέρνει πιο κοντά τον κόσμο, δεν θα πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε τις γεωγραφικές περιοχές που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, τις κοινές εμπειρίες και τις ιστορικές σχέσεις. Αυτή η εγγύτητα πρέπει να συμβάλει στην πολύπλευρη ενίσχυση των σχέσεων μας με την Ινδία, η οποία είναι υποψήφια να γίνει μια από τις κορυφαίες χώρες του 21^ου αιώνα.

*Ο καθηγητής Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γιλντιρίμ Μπεγιαζίτ της Άνκαρα.